Workshop door Harm Borgers (AT Osborne)
Ook kwamen de zes nieuwe instrumenten van de Omgevingswet aan bod: de Omgevingsvisie, Plannen en programma’s, Algemene regels, Omgevingsplan, Omgevingsvergunning en het Projectbesluit. Meer activiteiten dan nu het geval is, zullen onder algemene regels worden gebracht. Daardoor wordt voorkomen dat initiatiefnemers in relatief gangbare situaties steeds opnieuw om toestemming moeten vragen van de overheid. Alleen voor activiteiten die niet gestandaardiseerd kunnen worden benaderd, is nog een omgevingsvergunning vereist; deze werkwijze is in ieder geval het uitgangspunt. Het toetsingskader van de omgevingsvergunning zal grotendeels worden neergelegd in de onder de Omgevingswet hangende uitvoeringsregelgeving. Verschillende deelnemers van de workshop merkten op dat hierin een groot risico schuilt voor de ambitieuze gedachte achter de nieuwe wet: het ministerie krijg met deze systematiek van ‘gelaagde normstelling’ immers de mogelijkheid om de het toetsingskader weer sectoraal te regelen zonder ruimte voor een integraal eindresultaat voor het project. De kans bestaat, aldus een van de deelnemers, dat we straks te maken krijgen met ‘oude wijn in nieuwe kruiken’. Borgers onderkende dit risico en pleit daarom ook voor een échte integrale stelselherziening. Het ministerie heeft de kans om nu door te pakken op materiële integratie.
Botsproeven
Een andere deelnemer gaf aan dat ook in het gedrag van de bestuurders een grote verandering moet plaatsvinden; met alleen een nieuw wettelijk stelsel kom je er niet. Borgers gaf aan dat deze conclusie wordt bevestigd door de ‘botsproeven’ die hij in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft uitgevoerd met de Legal Simulator. Daarbij zijn de werking en effecten van het instrumentarium van de wet in een spelsituatie getest. Juist om te voorkomen dat initiatiefnemers volledig afhankelijk zijn van de lokale bestuurscultuur, zou je willen dat de nieuwe wet ook concrete handvatten biedt om het overleg en de afspraken tussen de bij de besluitvorming betrokken partijen te faciliteren, aldus Borgers. In de botsproeven wordt duidelijk dat de projectgerichte praktijk maar deels gefaciliteerd wordt door instrumentarium en wetregels, en dat succesvolle projectontwikkeling blijvend afhankelijk is van een proactieve houding in samenwerking. Een houding waarbij de integrale afweging centraal staat en niet het eigen of sectorale belang. Dit vraagt om een mentaliteitsverandering waarin publieke en private partijen een gezamenlijke zorgplicht hebben.
Borgers gaf verder aan dat er al enorm veel werk is verricht door het ministerie: ‘De contouren van het vereenvoudigde Omgevingsrecht worden nu echt zichtbaar’. In de zomer zal de Raad van State zich buigen over het wetsvoorstel, waarna het eind 2013 aan de Tweede Kamer zal worden aangeboden.
