Opinie Volgens columnist Ellen van Bueren is de neiging groot om de complexe wereld van gebiedsontwikkeling in behapbare en kortstondige projecten te vatten. Om de lange termijn in het vizier te houden moet er volgens haar een einde komen aan deze projectificatie. “Dat biedt ruimte om de kunst en het vakmanschap van het plannen, begeleid door betrouwbare bureaucratie, te hervinden.”
Er is al veel geroepen over de noodzaak tot meer sturing in de planning en inrichting van Nederland. Gemene deler in de oplossingen voor onze planningsproblemen is ‘regie’, liefst in de vorm van een minister. Een onderbelichte oorzaak van de roep om een minister is de neiging om alle publieke taken, al dan niet uitgevoerd door of in samenwerking met private partijen en burgers, zo snel mogelijk in een project te stoppen. Een project met een budget en tijdpad. Een project met een verantwoordelijke die ervoor zorgt dat het project zoveel mogelijk volgens plan wordt uitgevoerd en daarover verantwoording moet afleggen.
In de organisatie- en managementwetenschappen wordt al zo’n 25 jaar literatuur gewijd aan ‘projectificatie’. Projectorganisaties worden daarin begrepen als tijdelijke, hyperrationele organisaties. Het zijn efficiënte en effectieve vehikels om doelen te bereiken. Ook als het gaat om publieke doelen worden projecten gezien als een daadkrachtig, ondernemend en innovatief antwoord op de gedeelde behoeften in de samenleving. Het zijn tijdelijke constructen die kunnen opereren zonder de bureaucratische ballast van de permanente organisaties, die ruimte laten voor bottom-up initiatief en creativiteit. Er is sprake van projectificatie als projecten een doel op zich worden.
Er is sprake van projectificatie als projecten een doel op zich worden
In het publieke domein, waartoe ik ook het veld van gebiedsontwikkeling reken, is sprake van projectificatie als de omgeving waarin organisaties opereren en de organisaties zelf worden aangepast aan de projectrationaliteit. De stabiliteit en het langetermijnperspectief dat permanente organisaties bieden wordt bij overmatig opereren in projecten buiten spel gezet. In geval van publieke organisaties geldt dit ook voor de legitimiteit. Projecten zijn bedoeld als een tijdelijk en passend antwoord op een ingewikkelde en veranderende omgeving.
Als organisationele activiteiten voornamelijk in projecten worden vervat, heeft dat uiteindelijk ook invloed op die omgeving en de organisaties. Die gaan zich inrichten op projecten. De korte termijn afstemming binnen projectkaders wordt dan leidend voor de strategievorming, in plaats van lange termijn publieke waarden die zijn verankerd in de permanente organisaties die aan de wieg staan van de projecten.
Nu de NOVI vorm krijgt in gebiedsontwikkelingen, de energietransitie in RES’en, en de warmtetransitie in pilotprojecten is de roep om regie begrijpelijk. Een eerste stap om inhoud te geven aan die regie door de huidige bewindspersonen, met of zonder nieuwe minister is het terugdringen van de projectificatie. Dat biedt ruimte om de kunst en het vakmanschap van het plannen, waar we in Nederland ooit zo goed in waren, begeleid door betrouwbare bureaucratie, te hervinden.
Cover: ‘Ellen van Bueren’ door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)
Door Ellen van Bueren
Hoogleraar Management van Stedelijke Ontwikkeling aan de TU Delft
