15 juni 2011
3 minuten
Opinie Op 11 mei 2011 is de van Praagprijs uitgereikt aan Pieter Winsemius. De jury onder voorzitterschap van Cox Habbema motiveerde haar besluit als volgt: ‘Hij trekt erop uit, koppelt duurzaamheid niet alleen aan duurzame consumptiepatronen of milieu-effecten, maar ook aan een leefbaar en verantwoord met elkaar omgaan’. Een duurzame wereld kan niet bestaan als het in sociaal opzicht rammelt, aldus Winsemius. Neem burgers serieus, win hun vertrouwen en geef ze de ruimte. Lessen die Pieter Winsemius leerde van zijn drie onderzoeken voor de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Dan gaan mensen zich verantwoordelijker voelen voor hun buurt en komt een duurzame samenleving dichterbij.
Mede gevoed door bezuinigingen is er in de politiek is er sinds de jaren tachtig een groeiende roep om meer betrokkenheid van bedrijven en burgers bij de samenleving. Deels wordt dit ingevuld via maatschappelijke verbanden. Een grote groep burgers voelt zich echter niet vertegenwoordigd door maatschappelijke verbanden, aldus hoogleraar Nederlandse Geschiedenis prof.dr. James Kennedy in zijn oratie van 29 april. Nederlanders sluiten zich liever aan bij sport- en culturele verenigingen dan bij verenigingen met een bredere maatschappelijke ambitie. In het domein van gebiedsontwikkeling zie je dat institutionele instellingen als corporaties, zorginstellingen, beleggers en scholen in toenemende mate met het bijkomende ongenoegen geconfronteerd worden. Tegelijk is er sprake van een groei van kleinschalige initiatieven op buurt- en VvE-niveau veelal door actieve betrokken burgers die een plek krijgen in gebiedsontwikkeling. Het economische en het sociale liggen in deze context steeds meer in elkaars verlengde.
Ten tijde van het grote stedenbeleid werd gepropageerd dat het in veel opgaven gaat om het verbinden van het fysieke, het sociale en het economische. Diverse onderzoeken illustreren dat dit in veel gemeentelijke diensten tot op de dag van vandaag twee werelden zijn gebleven met een eigen taal, cultuur en aanpak. Al in 2001 pleitte Jan Willem Duyvendak in zijn artikel ‘De verhouding tussen het sociale en het economische’ voor een relationele benadering tussen het sociale, het economische en het fysieke. In de dagelijkse praktijk laten beleidsmatige pijlers zich immers niet scheiden. Versterkt door de effecten van de crisis is er bij steeds meer projectontwikkelaars oog voor de sociale opgave. Op de schaal van het gebied in de vorm van vraaggericht werken, maar ook ten aanzien van de cultuur binnen de organisatie. Soms doorslaand naar de sfeer van de sociale academie.
Betrokkenheid van (toekomstige) gebruikers bij de planontwikkeling en het beheer is de rode draad in projecten waarin het sociale en het economische in elkaars verlengde liggen. Voorbeelden zijn het GWL terrein in Amsterdam, Almere Hout of Strijp R in Eindhoven. Het slim verbinden van een sociale vraag met maatschappelijke programma’s en economische bedrijvigheid. Een goed voorbeeld zijn de twee oude fabriekshallen op het terrein van Strijp R, gekocht door ontwerper Piet Hein Eek. Daarmee is weer een stuk historie van Strijp R behouden en heeft de wijk straks een bijzondere ‘bewoner’ met internationale uitstraling.
De sociale academie is ooit voortgekomen uit de scholen voor maatschappelijk werk. Maatschappelijk werkers leerden mensen zichzelf beter te redden in hun sociale omgeving. Dit is echt iets anders dan de zoektocht naar een invulling van de cultuur en mentaliteitsverandering om meer vraaggericht te werken. Met onderling oeverloos gezever is de gebiedsontwikkeling niet geholpen. De les van Winsemius: koppel een scherpe inhoudelijke analyse aan het daadwerkelijk luisteren naar wat er in een gebied speelt. Uiteindelijk leidt dit proces tot een gebied waarbij fysieke, sociale en economische aspecten samenkomen. Laten de Pieter Winsemiussen van de gebiedsontwikkeling opstaan, om met behoud van economische nuchterheid recht te doen aan een maatschappelijke vraag naar een meer sociaal betrokken leefomgeving.
Cover: ‘Portret_Agnes Franzen_350px’
