2013.09.24_crisisgeneratie_reactivate_180

Crisisgeneratie ontwerpt performatief en reactiverend

24 september 2013

3 minuten

Recensie Elke generatie architecten heeft een heraut nodig om uitgeroepen te worden. De generatie die momenteel tot wasdom komt terwijl de wereld zucht en steunt onder een mondiale crisis, heeft die gevonden in lndira van 't Klooster. In het boek Reactivate! ontfermt ze zich over de generatie na SuperDutch, na de 'starchitecten' en hun iconen. Wat ooit begon als een serie interviews met jonge architectenbureaus voor het tijdschrift Bouwen (thans architectuur.nl), is uitgegroeid tot dit boek.

In haar introductie beschrijft Van 't Klooster in grote lijnen de belangrijkste gebeurtenissen, publicaties en denkers van de afgelopen twee decennia, overigens zonder een directe relatie te leggen met de gepresenteerde architecten. Het biedt inzicht in de achtergrond en de gedeelde geschiedenis van deze groep. Naast 9/11, Francis Fukuyama en Richard Florida spelen de economische en de energiecrisis daarin een belangrijke rol.

In het hoofdbestanddeel van het boek worden architecten, stedenbouwers en landschapsarchitecten per thema gecategoriseerd en in groepsverband geïnterviewd, begeleid door een heus staatsieportret. De groepen hebben klinkende namen gekregen zoals 'performatieve stedenbouw', 'the amateur is the new professional', 'de architect als productontwikkelaar', 'DIY architect', 'testsite NL', 'vrijdenken', 'puinruimen' en 'stromen en lopen'. Ook bij de nabeschouwing hoort een groep, de zogenaamde denkende architecten (schrijvend en docerend) die met hun werk niet in de andere categorieën zijn onder te brengen. Per bureau wordt vervolgens een project getoond met een korte feitelijke beschrijving.

Als belangrijkste kenmerken van deze generatie noemt Van 't Klooster conceptueel, pragmatisch en betrokken. Met name dat laatste kon wel eens het werkelijke verschil zijn: deze groep lijkt oprecht geïnteresseerd in de gebruiker. Dat conceptuele hebben ze van de vorige generatie, hun leermeesters, en dat betekent een hoop jargon en de nodige, deels holle retoriek zodra de ontwerpers zelf aan het woord zijn.

Het pragmatische uit zich in de zelf geformuleerde opgaven en het begeleiden van bottom-up initiatieven en CPO-projecten, waarbij zelf ontwikkelen soms een eufemisme lijkt voor werken zonder betaald te krijgen voor je ontwerpinspanning. Het gaat deze groep nadrukkelijk niet om stijl, maar om een andere manier van werken. Ze denken niet in ontwerpen, maar in strategieën. Hun belangrijkste opgaven zijn leegstand, herbestemming en energieneutrale projecten.

Over de selectie is, zoals bij iedere poging tot afbakening van een groep, natuurlijk van alles op te merken. Zo zijn er opvallend veel mannelijke ontwerpers van rond de veertig. Een leeftijd waarop Le Corbusier begon aan het uitgeven van zijn Oeuvre Complète en Mies zijn Barcelona Paviljoen en Villa Tugendhat realiseerde. Deze generatie heeft duidelijk minder wind in de zeilen en dat betekent veel papieren plannen in Reactivate! Voor een vernieuwende groep ontwerpers zijn de daadwerkelijk gerealiseerde projecten opvallend traditioneel, een enkele uitzondering daargelaten. Geen hemelbestormende plannen, op de voorstellen uit de culturele hoek na. Wel veel creatieve of zelfs ludieke acties die gebruikmaken van de vastgelopen bouwproductie, het traditionele domein van de architect. De rol van ontwerper wordt vaak als bijzaak genoemd, naast primaire taakopvattingen als creatief strateeg, procesbegeleider of antropoloog.

In haar slotwoord constateert Van 't Klooster drie posities die deze ontwerpers innemen. Ten eerste gebruikers meer invloed geven, dan het zelf ontwikkelen en zelf financiële verantwoordelijkheid nemen en ten derde het aansluiten op maatschappelijke vraagstukken. zoals leegstand en duurzaamheid. Het reactiveren van de architectuur houdt vervolgens in 'het flexibel integreren van kennis, wensen en ideeën tot een innovatief ontwerp in een steeds wisselend netwerk.'

Vergeleken met- bijvoorbeeld - de New York Five van Colin Rowe, heeft de selectie van bijna vijftig Reactivate! ontwerpers wel wat weg van een schot hagel. In deze selectie zitten zeker ontwerpers waar we nog veel van gaan horen, maar hier worden ook bureaus op het schild gehesen die straks van de bladzijden van de geschiedenis gaan vallen. Wellicht had een strengere selectie een nieuwe generatie nog wat scherper kunnen duiden.


Cover: ‘2013.09.24_crisisgeneratie_reactivate_180’


Portret - Jeroen Mensink

Door Jeroen Mensink

Architect/eigenaar bij JAM* architecten


Meest recent

GO weekoverzicht 24 april 2025 door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van beproefde en nieuwe principes

Wil je helemaal bij zijn, dan zijn dit de stukken die je gelezen moet hebben. Het ging om de principes deze week. Van samenwerking bij PPS via het rekenen aan grondwaardes tot en met innovatie in het landelijk gebied.

Weekoverzicht

24 april 2025

Staking TU Delft door Redactie Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Redactie Gebiedsontwikkeling.nu)

Gebiedsontwikkeling.nu steunt staking TU Delft

Vandaag staakt de TU Delft. Omdat Gebiedsontwikkeling.nu mede mogelijk wordt gemaakt door de TU Delft steunt de redactie deze staking van harte. Onze artikelen drijven op de kennis en kennisontwikkeling van universiteiten en hogescholen.

Nieuws

24 april 2025

Agnes Franzen.jpg door Frederique van Andel (bron: Frederique van Andel)

De kloof tussen bestuur en straat dichten

De nieuwe Wet versterking participatie verplicht gemeenten tot een actievere rol voor burgers in beleid. Maar hoe geef je die betrokkenheid dan precies vorm? ROm-columnist Agnes Franzen reflecteert op participatie als democratisch leerproces.

Opinie

23 april 2025