Opinie Voor de invulling van de prestatieafspraken tussen gemeenten en corporaties heeft de minister prioriteiten meegegeven op het gebied van onder andere wonen en zorg. Tegelijkertijd worstelen de gemeenten met de invoering van de WMO. En daar wringt de schoen volgens Hans de Visser (vastgoedadviseur bij Corporatiekracht), want 60% van de gemeenten zijn door de decentralisatieopgaven en verminderde budgetten helemaal niet klaar voor de regierol. En dat raakt ook de corporaties. Welke corporatie durft de eerste paal voor de benodigde bruggen te slaan?
Het is oktober 2012 en het kabinet Rutte II presenteert haar regeerakkoord “Bruggen slaan”. Nadat het Vestia-debacle zich dat jaar in volle hevigheid had gemanifesteerd, verbaasde het niemand dat de nieuwe regering zich had voorgenomen om de teugels voor de corporaties wat aan te trekken. Maar de zinsnede “Corporaties komen onder directe aansturing van gemeenten” gaf toch de nodige commotie. Corporaties waren immers private organisaties en ze maakten toch al prestatieafspraken met gemeenten? En daar zat nu juist de kneep, want deze afspraken waren in de praktijk nogal vrijblijvend. De VNG-adviescommissie “Relatie gemeenten en woningcorporaties” heeft in 2013 onderzocht hoe prestatieafspraken minder vrijblijvend tot stand zouden kunnen komen. In eerste instantie constateert de commissie dat de relatie tussen gemeenten en corporaties tot dan toe gebrekkig is geweest omdat er in het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH) geen verplichting stond opgenomen om prestatieafspraken te maken en de gemeenten geen middelen beschikbaar hadden om dit te kunnen afdwingen. Daarnaast bleek ook dat een aantal gemeenten in gebreke was gebleven omdat zij geen recente woonvisie beschikbaar hadden.
Inmiddels leven we in 2015 en weten we hoe “de aansturing door de gemeenten” is vertaald in de Woningwet. Indien er sprake is van een woonvisie, dienen corporaties hier jaarlijks een “bod” op te doen om haar aandeel in de woonvisie te realiseren. Omdat de gemeente van het ministerie een opgave ontvangt van de investeringscapaciteit van de corporatie en de huurders ook als volwaardige partner aan tafel zitten, zullen de prestatieafspraken een ander karakter krijgen dan tot nu toe gebruikelijk. Daarnaast heeft de minister de prioriteiten aangegeven die in de afspraken tot uiting dienen te komen: betaalbaarheid en beschikbaarheid voor de doelgroep, energiezuinige woningvoorraad, huisvesting urgente doelgroepen en wonen en zorg. De regierol van de gemeente zal hierbij veel nadrukkelijker aan de orde komen. Helaas blijkt 60% van de gemeenten zich hierop nog niet te hebben voorbereid…
Een andere alinea uit het regeerakkoord kreeg destijds wat minder aandacht, maar weet inmiddels de media aardig bezig te houden: “Gemeenten worden geheel verantwoordelijk voor de activiteiten op het gebied van ondersteuning, begeleiding en verzorging. De aanspraken worden beperkt, dienstverlening wordt versoberd en meer gericht op waar ze het hardste nodig is en gaat vallen onder de wet maatschappelijke ondersteuning (WMO).” Oftewel, de decentralisatie van de zorg en de hieraan gekoppelde bezuiniging, levert veel gemeenten op dit moment de nodige hoofdbrekens op. Enerzijds door de invulling van een nieuwe regierol en anderzijds vanwege de vermindering van de beschikbare budgetten. Ook hier vormt huisvesting een soort rode draad. Het verminderen van intramurale huisvesting, inclusief de afbouw van de “GGZ-bedden” met 30%, door het scheiden van wonen en zorg heeft bijvoorbeeld nogal wat consequenties en deze raken ook de corporaties zowel direct als indirect. De toename van verwarde mensen in het straatbeeld de afgelopen maanden geeft al een indicatie dat deze opgaaf niet onderschat moet worden.
Enerzijds zullen zorgpartijen niet langer in staat zijn om hun vastgoed voor bepaalde doelgroepen te exploiteren. En als dit vastgoed van een corporatie is gehuurd zullen ze vroeg of laat de huurovereenkomst willen ontbinden. Maar het (langer) zelfstandig wonen van mensen met een zorgvraag zal in de praktijk ook veelal moeten worden ingevuld door corporaties. De hiermee gepaard gaande investeringen en exploitatierisico’s zullen aanzienlijk zijn en dat vereist een zorgvuldige regie.
Dit pleit er voor dat de processen tussen de gemeente en de corporaties enerzijds en tussen de gemeente en de zorgpartijen anderzijds, beter op elkaar worden afgestemd en misschien zelfs wel dienen te worden geïntegreerd. Dit vereist een benadering die verder gaat dan het maken van prestatieafspraken of het op een verantwoorde wijze inkopen van zorg. Het één staat niet los meer van het ander. Dit vereist het “slaan van bruggen” en een integrale aanpak en misschien moet u als corporatie of zorgpartij wel hiervoor de eerste peiler slaan.
Foto bovenaan: Bruggen slaan, Frits Ahlefeldt
Zie ook:
- Corporaties aan de ketting: Kralen rijgen met beleggers?
- Gebiedsontwikkeling na de Novelle van Blok: Wat betekent de nieuwe woningwet? Wat wordt de rol van corporaties? En hoe samenwerken met andere partijen?
- Wonen en zorg scheiden slechts beperkt mogelijk
- Is Nederland klaar voor meer eigen verantwoordelijkheid in werk en zorg?
- Vrijkomend zorgvastgoed: zorgenkind of buitenkans?
Cover: ‘2015.07.02_De corporatie, de Gemeente en de Zorg - Prestatieafspraken 2.0_cover’
