De dienende rol van vastgoed

Zo is in Berlijn sinds 2006 wetgeving (Bauordnung) om tijdelijk gebruik (langdurig) mogelijk te maken versoepeld. Tegenstrijdigheden zijn uit de regelgeving gehaald en de gestelde eisen zijn vereenvoudigd. Daarnaast werden ook de vergunningsprocedures verkort en is er geen maximale duur meer voor tijdelijke herbestemming.’ Een bekend Nederlands voorbeeld van tijdelijk gebruik is het reizend strandpaviljoen Blijburg op IJburg in Amsterdam. Sinds de start is het paviljoen drie keer verhuisd. De hoofdrol is weggelegd voor net opgespoten stukken grond, als strand aan het IJmeer. Maar bovenal voor initiatiefnemer van Stanja van Mierlo. Zij zorgde voor het publiek: bewoners van IJburg, maar ook vele bezoekers van buiten.

Het leegstaande Acta-gebouw in Amsterdam Nieuw-West krijgt ook een nieuw publiek. In dit voormalige opleidingscentrum voor tandartsen worden tijdelijk 460 studentenwoningen en werkruimten gerealiseerd, gefinancierd door woningbouwcorporatie de Alliantie. ‘Studenten zijn blij dat ze een kamer krijgen op tien minuten fietsen van de VU. Die zetten dat gebied op de kaart’, aldus Jos Buskermolen van de Alliantie. Uitgangspunt is om zo min mogelijk te verbouwen. Niettemin zijn kostbare aanpassingen nodig, zoals plaatsing van sanitair, te openen ramen in de gehele gevel, een nieuwe cv-installatie en een zeer groot aantal scheidingswanden. Deze investeringen en de beheerkosten moeten in 10 jaar worden terugverdiend uit de huuropbrengsten. Naast de Alliantie als investeerder is de hoofdrol in dit project weggelegd voor de studenten. Om betrokkenheid te organiseren en de exploitatie haalbaar te maken is een organisatie opgericht, bestaande uit studenten die bijdragen aan het beheer van het pand.

Het Schieblock in Rotterdam was lange tijd een decor voor criminaliteit. Hoofdrolspelers Elma van Boxel en Kristian Koreman van architectenbureau ZUS zagen kansen dit te keren. De eigenaar wilde dit leegstaande kantoorgebouw slopen, maar antikraak-huurder ZUS Architecten zag kansen voor herbestemming als bedrijfsverzamelgebouw. Met steun van de eigenaar en de gemeente is een businessplan voor 5 jaar ontwikkeld. Het gebouw is volledig verhuurd, en omvat naast studio’s ook publieke functies, zoals een debat- en tentoonstellingsruimte. Mede door deze publieke functies in de plint werd de kwaliteit van de openbare ruimte verbeterd. De verbinding met de stad wordt momenteel verder uitgebouwd door middel van de Luchtsingel, een voetgangersbrug over het nabijgelegen spoor. Dit initiatief werd mede via ‘crowdfunding’ (bijdragen van bedrijven en bewoners) gerealiseerd. Het initiatief werd aangewezen als winnaar van het Rotterdams Stadsinitiatief, waarmee een gemeentelijke subsidie van € 4 miljoen werd binnengehaald. Als succesfactoren voor tijdelijk gebruik ziet Koreman naast routing, het maken van een plek, transformatie, verdichting en het stimuleren van de lokale economie. Factoren die ook op een steenworp afstand te beproeven zijn. Hier bevinden zich in zeecontainers de tijdelijke winkels van Rotterdam CS. Zij vormen het decor voor de vele treinreizigers.

Wat deze voorbeelden gemeen hebben is de dienende rol van vastgoed. Het vastgoed is een middel om een groter verhaal mogelijk te maken. De hoofdrol wordt vervuld door initiatiefnemers die door slim ondernemerschap ervoor zorgen dat het gebouw bijdraagt aan een aantrekkelijke stad. Hun vak? Het creëren van volgers bij een onderscheidend concept, zorgen dat een tijdelijke exploitatie mogelijk wordt en het slechten van procedurele barrières. En soms blijkt een tijdelijke bijrol toch een hoofdrol. Ter illustratie: de Eiffeltoren, is ooit gebouwd als tijdelijke publiekstrekker voor de wereldtentoonstelling van 1889. En ook Blijburg is tot vreugde van initiatiefnemer en het publiek sinds kort een vast decorstuk op IJburg.