De rol van overheden bij het tegengaan van netcongestie

“Netcongestie is een landelijk probleem dat ook grote gevolgen heeft voor de ontwikkeling van onze stad.” Zo begint het nieuwsbericht dat de gemeente Den Haag vorige week publiceerde. In het bericht probeert de gemeente inzichtelijk te maken voor de bewoners wat de lokale overheid wil en kan doen om netcongestie tegen te gaan. Zo geeft de gemeente aan samen met de netbeheerders en andere partijen te onderzoeken hoe het stroomnet slimmer gebruikt kan worden. De plannen en voornemens klinken allemaal mooi, van ‘energiehubs’ tot nieuwe subsidies voor bedrijven en van het delen van de energie bij overheidsgebouwen tot nieuwe regels voor de slimme en veilige inzet van batterijen.

Maar de laatste alinea van het bericht laat zien hoe machteloos overheden soms ook zijn, ondanks dat een gemeente als Den Haag de afgelopen tijd niet heeft stilgezeten en al veel (bijzondere) konijnen uit de hoge hoed heeft getoverd. “Veel ontwikkelingen zullen echter pas door kunnen gaan als het elektriciteitsnet is uitgebreid. Dat is tussen 2034-2036. De planning hangt ook af van hoe snel er ruimte wordt gevonden voor nieuwe elektriciteitsstations en kabels. Ook daarvoor werkt de gemeente intensief samen met de netbeheerders.”

Waardevolle bijdrage

De gemeente Den Haag staat niet alleen. De afgelopen weken verscheen een aantal publicaties over de rol die lokale en provinciale overheden kunnen spelen in het tegengaan van netcongestie binnen hun eigen grenzen. Het lijkt erop dat niet alleen overheden ‘hun’ inwoners willen geruststellen, maar dat zij op hun beurt ook weer ondersteund worden met ideeën, inspiratie en inzichten vanuit andere overheidslagen.

Zo publiceerde de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), in opdracht van het ministerie van Klimaat en Groene Groei, vorige maand de handreiking ‘Rol van de gemeente bij netcongestie’. Volgens de onderzoekers zijn er voor gemeenten drie oplossingsrichtingen wat betreft netcongestie: inzicht bieden in de netsituatie ter plaatse, ruimtelijk sturen op netverzwaring en netinpassing en het faciliteren en stimuleren van (technische) oplossingen. Daarbij is de rol van de lokale overheid er volgens de RVO vooral een van de lange termijn, en dan met name het sneller oplossen of voorkomen van de congestie.

Het rapport stelt over dat laatste: “Daarvoor zijn oplossingsrichtingen 1 en 2. Die liggen in elkaars verlengde: zorg dat bekend is waar netcapaciteit is, hou hier rekening mee in de plannen en maak meteen de vertaalslag naar wat de plannen voor het net betekenen. De projecten die al in de file staan kunnen door de gemeente worden ondersteund met oplossingsrichting 3. De rode draad in de drie oplossingsrichtingen is dat gemeenten een waardevolle bijdrage kunnen leveren door partijen samen te brengen en te zorgen voor afstemming.” In het onderzoek zijn succesvolle voorbeelden vanuit heel Nederland (en ander bronmateriaal) opgenomen die collega-gemeenten kunnen inspireren en alvast een zetje in de goede richting geven.

Van elkaar leren

De Randstedelijke Rekenkamer publiceerde eerder deze maand het rapport ‘Een vol stroomnet’, waarin wordt onderzocht hoe de provincies Flevoland, Noord-Holland, Utrecht en Zuid-Holland “vorm en invulling geven aan hun rol bij het tegengaan van netcongestie.” Naast het ondersteunen van gemeenten, netbeheerders en bedrijven bij het slimmer gebruiken van het net, stelt de Rekenkamer dat provincies een regierol vervullen in “het programmeren van de regionale energie-infrastructuur en het versnellen van netuitbreidingen. Tegelijkertijd zijn de rol en de bevoegdheden van de provincie bij de aanpak van netcongestie beperkt. Netbeheerders en het Rijk hebben een veel grotere rol om de energietransitie in goede banen te leiden en netcongestie op te lossen.”

De Rekenkamer concludeert in het onderzoek dat de vier provincies nu al “een positieve rol spelen bij het stimuleren van de samenwerking tussen netbeheerders, gemeenten en het Rijk,” ondanks de genoemde beperkte provinciale rol en bevoegdheid. Maar de Rekenkamer constateert ook dat er nog genoeg verbetering mogelijk is. Zo kan het viertal bijvoorbeeld nog stappen zetten in het ophalen en delen van ervaringen van gemeenten richting netbeheerders en Rijk. En ze kunnen nog leren van elkaar. “Zo nemen de provincies Noord-Holland en Utrecht de verantwoordelijkheid voor de ruimtelijke inpassing van netuitbreidingen over van gemeenten. Ze helpen bijvoorbeeld bij het vinden van een geschikte locatie voor een hoogspanningsstation en zorgen voor de vergunningverlening.”

Actief grondbeleid

In het algemeen stellen de onderzoekers dat de vier provincies meer kunnen (en moeten) doen om grondbeleid in te zetten om op de langere termijn netuitbreidingen te versnellen, een oproep die eerder ook al aan gemeenten werd gedaan. “De Rekenkamer beveelt daarom aan om een actiever grondbeleid te ontwerpen. Op deze wijze kan de provincie meer bijdragen aan de energietransitie en het oplossen van congestie op het elektriciteitsnet.” Daarnaast heeft de Randstedelijke Rekenkamer meerdere conclusies en aanbevelingen per provincie opgesteld, bijvoorbeeld hoe de provincies moeten omgaan met het betrekken en goed informeren van de ‘eigen’ gemeenten. En daarmee is de cirkel weer rond.