De schijn bedriegt: politici zijn het bij woningbouw over veel zaken wél eens

Ik kan ongelooflijk slecht tegen politieke debatten. We lijken collectief vergeten te zijn dat het doel van debat is om samen tot een grotere en betere waarheid te komen. In plaats daarvan willen we enkel aantonen dat de een he-le-maal gelijk heeft – en de ander er faliekant naast zit. En we doen er ook alles aan om debatten kansloos te maken. Insprekers, wildcards, een-op-een-discussies, 2-minuten-formats, twintig sprekers, joelende en partijdige toeschouwers: alles, echt álles komt uit de kast om de driedimensionale complexiteit van het bestaan plat te slaan tot één, hooguit twee dimensies. En wee je gebeente als je iets niet weet. Of, God verhoede, het met de ander eens bent en je tot een nieuw inzicht komt. En dat ruiterlijk erkent.

Popelend reclameblok

Dus het was met enig angst en beven dat ik in campagnetijd een gesprek over woningbouw en gebiedsontwikkeling leidde tussen twee politici. De insteek was om de grote thema’s (dus uiteraard het woningtekort, maar ook de strijd om de ruimte en de verhouding tussen markt en overheid) te behandelen. Ga er maar aan staan.

We hadden er anderhalf uur de tijd voor, inclusief vragen van het publiek. Dat is natuurlijk sowieso te weinig, maar altijd nog beter dan een politicus die op televisie in twee minuten antwoord moet geven op de vraag: “zo politicus, leg jij eens in 30 seconden uit hoe je tussen nu en 2030 100.000 woningen erbij bouwt,” terwijl op de achtergrond 100 mensen door de brave borst heen schreeuwen en de tijd stiekem al was ingegaan omdat er een reclameblok staat te popelen.

Linoleum en thermoskannen

Dus ik wilde dit wel proberen in goede banen te leiden, omdat het geen debat moest worden, maar een gesprek. Een dergelijke gezamenlijke zoektocht, en dat over onderwerpen waar ik – met dank aan mijn tijd hier bij Gebiedsontwikkeling.nu – gelukkig nog wel iets vanaf weet, dat had tenminste nog enige kans van slagen. Wie weet!

Ik deed dat gesprek deze maand met Ani Zalinyan van GroenLinks-PvdA en Jurgen Nobel van VVD (die als oud-wethouder van Haarlemmermeer het thuisvoordeel had). Het was een prachtige plek: de aula van het Kaj Munk College, een middelbare school in Hoofddorp. Het was helemaal zoals je je zoiets voorstelt, inclusief linoleum, koffie uit thermoskannen en gevulde koeken, aangevuld met vijftig bezoekers, de genoemde twee politici en een gespreksleider.

Affakkelen en wantrouwen

Natuurlijk was het niet altijd écht een gesprek. Want hoe constructief en socratisch je ook over een onderwerp wilt praten, als je bij een politicus niet oplet, eindigt het alsnog altijd in het contrast. En dus vrijwel nooit in de consensus. Jurgen kon het niet laten om de huurwet van Hugo de Jonge af te fakkelen, Ani kon haar wantrouwen voor de markt niet verstoppen. En dat was ook prima. Verschil moet er zijn. En er werden ook veel zaken wél duidelijk. En vermoedelijk zelfs duidelijker dan wanneer het enkel een debat was. Ik noem drie punten.

De eerste conclusie (en dit was ook gelijk het grootste inzicht van het gesprek voor mezelf): de uitspraak “stenen hebben geen ideologie” is dood. Als er iets duidelijk werd, is dat ideologie er echt toe doet om te bepalen hoe je de problemen met de woningmarkt wilt oplossen. Het zijn vaak cliché's, maar niet zonder reden. Denk aan (en je mag zelf verzinnen welke partij bij welke opvatting hoort) huren vs kopen, markt versus overheid, bouweisen versus efficiëntie, leegstandbelasting versus vrije bezitskeuze, corporaties versus private sector en sociale woningbouw versus verhuisketens (en nog iets met asielzoekers, ik begin er maar niet aan). Er valt vandaag, 29 oktober, dus echt iets te kiezen – zonder naar extreme partijen te grijpen.

Slotsom twee: de woningmarkt is een veelkoppig monster. Er gelden dus ook geen eenduidige (laat staan korte) waarheden, hoe technisch je het ook brengt. Vanuit hetzelfde vertrekpunt kun je zodoende – op basis van bovengenoemde ideologie – op compleet andere uitkomsten en oplossingen uitkomen, zonder ook maar iets in te leveren qua geloofwaardigheid

En ultimo dan de vraag: “welk nieuw inzicht heb je vanavond opgedaan?” Daarop kwam slechts van één bezoeker een reactie, namelijk dat hij nog meer was gaan inzien hoe belangrijk een voorspelbaar en stabiel politiek klimaat is om woningen te kunnen bouwen. Blijkbaar is het een onderwerp waarin je al snel vastzit in je eigen denken en opvattingen.

Voorwaarden, voorwaarden, voorwaarden

Gelukkig waren er ook absoluut zaken te ontwaren waarover Ani en Jurgen (en daarmee grosso modo het hele constructieve midden) hetzelfde denken. Hun eerste overlap annex toenadering: er is een langetermijnvisie nodig over wat we willen en onder welke voorwaarden die ambities tot stand kunnen komen. De markt kan hier vervolgens op inspringen en op basis van die eisen en grenzen dal dan niet besluiten hier werk van te maken, zonder angst op een later moment weer afgestraft te worden – op basis van eisen en wensen die eerder nog niet bestonden.

Tweede overeenkomst: het nieuwe kabinet moet veel werk maken van de randvoorwaarden, zoals het realiseren van stikstofruimte, voldoende elektriciteit en schoon (drink)water. En tenslotte bleek dat niemand tegenstander is van het vervangen van landbouwgrond voor woningbouw, mits dat onder de juiste en eerlijke voorwaarden gebeurt.

Dus er is hoop, lieve mensen, hoezeer debatten er ook voor zorgen dat je denkt dat de politiek een ideologisch onverenigbare chaos vormt. Laat mij de laatste zijn om stemadvies te geven, maar gun mij deze ene suggestie: wil je oplossingen, stem dan op een partij die samen met anderen iets wil bereiken en over de eigen schaduw heen wil en kan springen.