Een 27-jarige rebel leidt de energierevolutie in Berlijn

Interview met Luise Neumann-Cosel

Het elektriciteitsnet mag niet in handen zijn van een groot concern dat fossiele energie produceert en slechts verantwoording hoeft af te leggen aan zijn aandeelhouders. „We willen dat het stroomnet, dat een belangrijk element is in de bestaanszekerheid van mensen, democratisch wordt gecontroleerd.” Sinds haar zestiende is Luise Neumann-Cosel (27), telg uit een oude Pruisische familie – die het ‘von’ voor haar naam heeft geschrapt – actief in de Duitse beweging tegen atoomenergie. Zij verwierf enige bekendheid door haar onverstoorbare optreden in talkshows en bij massademonstraties waar zij de „geëerde regering” en de „beste atoomlobby” voorhield dat het klaar is met de atoomenergie in Duitsland.

Maar twee jaar geleden hield zij op met demonstreren. Ze had een beter idee: het kopen van het energienet van de Duitse hoofdstad. En nu staat zij aan het hoofd van BurgerEnergie Berlin, een coöperatief bedrijf dat meedingt naar de concessie voor de energievoorziening van Berlijn. Die komt volgend jaar na twintig jaar vrij. Naar die concessie dingt een handvol andere elektriciteit- en gasleveranciers, waaronder het Nederlandse Alliander.

Gunnen

Naar schatting van Neumann-Cosel heeft BurgerEnergie Berlin 100 miljoen euro nodig om het net van Berlijn te ‘kopen’. De Zweedse energiegigant Vattenfal, de huidige uitbater van de concessie, schat de waarde van het bedrijf op drie miljard euro. „Maar regel nummer één in deze bedrijfstak is: geloof nooit een groot energieconcern”, zegt Neumann-Cosel. Acht miljoen heeft de coöperatie inmiddels via haar leden binnen. „Het gaat niet per se om zoveel mogelijk geld”, zegt Neumann-Cosel, „Dit is niet een normale aanbesteding waarbij de hoogste bieder wint. Het is in hoge mate een politieke kwestie. Het gaat er om dat mensen erop kunnen vertrouwen dat we dit zelf kunnen. En vervolgens om de politieke wil van het stadsbestuur van Berlijn om die concessie aan ons te gunnen.” Tijdens een referendum komende zondag kunnen de inwoners van Berlijn kiezen voor het terugkopen van het energienet door de stad. Ook dat kan een forse stap op weg zijn naar dat doel. BurgerEnergie Berlin heeft zich inmiddels gevestigd in een klein kantoor in de binnenstad. Neumann-Cosel zit er, met twee vrijwilligers en een kamerplant. Aan de muren krantenknipsels over haar en haar initiatief.

Politiek signaal

Zoals overal is het energiebedrijf van Berlijn geprivatiseerd. De afgelopen decennia was het in handen van Vattenfall, een van de vier grote concerns op de Duitse energiemarkt. „En dat bedrijf draait hier voor een groot deel op bruinkool en atoomenergie. Als burgers het stroomnet in handen hebben, kunnen we overschakelen naar duurzame energie en tegelijkertijd de winst die nu naar aandeelhouders gaat, investeren in meer groene stroom of uitkeren aan de leden”, zegt Neumann-Cosel. Zo streeft het bedrijf er ook naar een ‘eerlijke’ regionale kapitaalbelegging te zijn. Dat door de Europese crisis de rente op spaargeld zo laag is dat veel Duitsers meer rendement zoeken, zorgt ervoor dat initiatieven als BurgerEnergie Berlin de wind in de zeilen hebben. „De banken waarmee we samenwerken zeggen ook dat mensen op zoek zijn naar goede investeringsmogelijkheden. Daarom denk ik dat geld niet langer het probleem is zodra het politieke signaal komt dat deze coöperatie het kan en het mag doen.”

Democratisering

Als de Berlijners er zondag voor kiezen de concessie niet opnieuw aan Vattenfall te gunnen, krijgt Berlijn een meerderheidsaandeel en zou de corporatie de nieuwe energieleverancier worden. „We produceren zelf geen energie, en aanvankelijk moeten we dan ook gewoon de stroom van Vattenfall doorgeven. Maar we gaan meteen aan de slag om het energienet zo aan te passen dat het meer aansluit op duurzame energiebronnen. We maken gebruik van zonne-energie en warmte-krachtkoppeling. We kunnen zelf investeren in alternatieve energie. Ook denkbaar is dat we zelf groene stroom produceren.”

Uiteindelijk gaat het Neumann-Cosel en medestanders er niet alleen om de grote energiebedrijven te laten overschakelen van atoomenergie en fossiele energie naar duurzame energie. „We zijn ook tegen grote windparken in zee. Die produceren energie op een plek waar niemand die nodig heeft. Daardoor moeten miljarden worden geïnvesteerd om de elektriciteit te transporteren.

„De Energiewende moet ook een beweging zijn naar decentrale energievoorziening. Daarom is de Energiewende ook een democratiseringsproces. Als dat in Berlijn lukt, heeft dat een geweldige impact hebben op heel Duitsland.”

Referendum Stemmen over stroom

Zondag mogen de burgers Berlijn naar de stembus voor een adviserend referendum over hun stroomnet: willen zij dat het in handen blijft van de Zweedse energiegigant Vattenfall? Of moet het weer een nutsbedrijf worden?
Het gemeentebestuur wil dat alles blijft zoals het is. Maar als een meerderheid van de Berlijners tegen Vattenfall stemt, kan dat moeilijk genegeerd worden, denkt ‘stroomrebel’ Luise Neumann-Cosel. Zij leidt het coöperatief bedrijf BurgerEnergie-Berlin en wil het stroomnet van Berlijn uitbaten.
Haar adviseurs zijn Ursula en Michael Sladek, de oprichters van het eerste Duitse energiecollectief: Elekstricitätswerke Schönau (EWS). Ursula Sladek kreeg vorige week de Duitsemilieuprijs uit handen van president Joachim Gauck. 100 procent groene energie

Dit artikel werd gepubliceerd in NRC Handelsblad op Vrijdag 1 november 2013, pagina 6 - 7