Gebiedsontwikkeling voor een duurzaam Goeree-Overflakkee

Welk proces behartigt alle belangen?

Agrariër Wim van Leeuwen fungeerde tijdens het proces als vertegenwoordiger van de betrokken agrariërs en ondernemers op Goeree-Overflakkee. Ondanks dat er onderling wel eens onenigheid is geweest, heeft hij het gezamenlijk belang voor ogen gehouden: “Ik ben iemand van compromis. Als je wat wilt hebben, moet je ook wat geven.”

Het Kadaster was dankzij de onafhankelijke positie een goed smeermiddel tussen de gemeente en de agrariërs. In het proces werden voorafgaand aan het opstellen van grondplannen de uitgangspunten aan de agrariërs voorgelegd. Alleen als alle agrariërs instemden, werd gestart met de uitvoering.

Carolien Kranse, planeconoom gemeente Goeree-Overflakkee: “Wat daarin belangrijk is, is dat het een vrijwillige kavelruilproject is geweest. Er is niks van bovenaf besloten.” Jan Zuidweg, senior beleidsadviseur ruimtelijke ontwikkelingen gemeente Goeree-Overflakkee: “De grootste succesfactor was dat we als gemeente beschikking kregen over de grond zodat we gebiedsontwikkeling op gang konden krijgen. Dat is een grote katalysator geweest voor het hele proces.”

Meerdere doelstellingen, meerdere belangen

Door het stoppen van het plan Deltanatuur aan de Noordrand van het eiland kwam 500 hectare vrij. Deze grond was ooit voor dit plan verworven door Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL). Door het vrijkomen van de grond kwamen er kansen voor integrale gebiedsontwikkeling.

De toenmalige gemeente Middelharnis nam het initiatief voor een werkatelier met een groot aantal belanghebbenden. Gemeente Goeree-Overflakkee, het Wereld Natuur Fonds, Natuurmonumenten en de Provincie namen uiteindelijk deel. De gezamenlijke ambities? Agrarische structuurversterking, natuurontwikkeling, innovatief wonen en recreatief medegebruik van het gebied. Later werd daar de opgave aan toegevoegd om een locatie voor windmolens vrij te maken met een capaciteit van 78 megawatt. De gemeente kreeg van de provincie de mogelijkheid dit te realiseren via grondtransacties.

Inkomsten windenergie verdelen

Het gebied Noordrand werd opgeknipt in deelgebieden. Per deelgebied werd een grondplan opgesteld door de betrokken agrariërs. Dat gebeurde via deelsessies geleid door het Kadaster.

Projectmanager Geert Meeuwissen: “Samen met collega Jaap van Doesburg hebben we eerst een informele gespreksronde gehouden met de vraag wat voor potentie en ambitie de agrariërs hadden.” In deelgebied Zuiderdiep-, en Halspolder werd de ambitie toegevoegd om windenergie te genereren. Dat betekende dat bij afspraken over grondtransacties ook meteen afspraken over windenergie zouden worden vastgelegd.

Jan Zuidweg: “Ik denk dat dit het breekijzer is geweest in het van de grond komen van deze gebiedsontwikkeling.” Er werden financiële afspraken gemaakt over de verdeling van de energieopbrengsten; de opbrengsten maken recreatieve voorzieningen mogelijk, zoals fiets- en wandelpaden.

Ruimte voor nieuwe natuur en energie-neutraal wonen

Door de combinatie van de opbrengst van windenergie en de mogelijkheden extra grond aan te kopen ontstond er een onderhandelingspositie met de agrariërs voor de ontwikkeling van nieuwe natuur. Het innovatief wonen in deelgebied Bekading is nog in ontwikkeling. Er wordt met grondeigenaren gekeken om voormalige BBL-gronden via grondruil aan te bieden als alternatieve landbouwgrond vlakbij hun bedrijf. Het gaat om de bouw van energie-neutrale huizen waarbij de eigenaren verantwoordelijk zijn voor het beheren van het natuurgebied waarin ze gaan wonen. Met de hulp van het Kadaster zijn de betrokken grondeigenaren tot herverdeling van de grond gekomen; hierdoor kan het woonmodel worden gerealiseerd.

Gebiedsontwikkeling als instrument bij Omgevingswet

Op Goeree-Overflakkee behaalden gemeente, provincie, grondeigenaren en andere belanghebbenden zelf gezamenlijk hun doelstellingen voor een duurzame gebiedsontwikkeling. Met ruimte voor elkaars belangen en wederzijds vertrouwen. Een aanpak die ook goed past in de Omgevingswet die in 2022 ingaat. Het Kadaster begeleidt op dit moment een aantal proeftuinen onder het programma ‘Aan de slag met de Omgevingswet’.

---

Coverfoto: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed