Hou bij gebiedsontwikkeling ook rekening met persoonlijkheid

Gemeenten beschouwen recent afgestudeerden vaak als de ideale personen om te behouden of aan te trekken door hun bijdrage aan de regionale economische ontwikkeling. De verklaringen voor de woonplaatskeuze van afgestudeerden kregen daarom de laatste decennia steeds meer aandacht in zowel beleidsvragen als in wetenschappelijk onderzoek. In de verklaring voor dit vestigingsgedrag van deze doelgroep gaat veel aandacht naar de rol van economische factoren, zoals baanmogelijkheden en salaris. De laatste jaren besteden verklaringen ook meer aandacht aan de rol van de zogenoemde zachte locatiefactoren, zoals voorzieningen voor sport en cultuur en kwaliteit van leven.

Een minder gangbare verklaring voor het vestigingsgedrag is de rol van psychologische factoren. Wij onderzochten daarom in hoeverre persoonlijkheidskenmerken (en de overeenkomst daarvan met het imago van de omgeving) een verklarende factor vormen voor de locatiekeuze van recent afgestudeerden.

Diepgewortelde culturen

Voor dit onderzoek maakten wij gebruik van de HBO-monitor, een jaarlijks onderzoek onder afgestudeerde hbo’ers in Nederland. Met deze data kunnen we vijf persoonlijkheidskenmerken relateren aan de woonlocatie van recent afgestudeerden. In de eerste stap van onze analyse brachten we de verdeling van persoonlijkheidskenmerken in Nederlandse regio’s in kaart. Dit deden we om uit te vinden of we specifieke clusters voor regionale persoonlijkheidstypes konden identificeren.

We zien hierbij een opvallend patroon ontstaan bij de woonlocatie anderhalf jaar na afstuderen. Zo scoren bijvoorbeeld recent afgestudeerden in het zuiden des lands hoger op altruïsme, en zijn er meer introverte personen te vinden in voornamelijk de noordelijke provincies, het oosten van het land, en enkele gemeenten in de provincie Zeeland (Figuur 1).

Figuur 1: Spreiding persoonlijkheidskenmerken recent afgestudeerden (na 1,5 jaar) 

We denken dat deze clustering onder andere het resultaat is van het zoeken naar een woonlocatie met een uitstraling die het beste past bij iemands persoonlijkheid. Iemand die hoog scoort op altruïsme (en zich daarmee kenmerkt door vertrouwen, oprechtheid en bescheidenheid), voelt zich wellicht minder aangetrokken tot een omgeving zoals Rotterdam.

Het gevonden patroon van clusters verwatert echter als we kijken naar de woonlocatie 4 tot 8 jaar na afstuderen. Dit wijst erop dat persoonlijkheidssortering niet de belangrijkste factor voor de geografische mobiliteit van recent afgestudeerden is. Een verklaring hiervoor kan zijn dat de initiële verschillen in de geografische clustering van persoonlijkheidskenmerken het gevolg zijn van diepgewortelde culturele verschillen tussen Nederlandse regio's. Maar doordat op termijn meer mensen zich vestigen in een andere regio (bijvoorbeeld doordat de woonplaats gebaseerd wordt op werkkeuze, denk aan Brainport Eindhoven), kunnen deze verschillen in regionale culturen verzwakken.

Aangetrokken voelen

In de volgende stap in de analyse relateerden we persoonlijkheidskenmerken aan gemeentelijke omgevingsfactoren. De resultaten laten onder andere zien dat mensen die hoger scoren op consciëntieusheid (gekenmerkt door doelmatigheid, discipline en hard werken) gerelateerd zijn aan het wonen in meer suburbane en rurale gebieden. Mensen die meer openstaan voor nieuwe ervaringen (wat samenhangt met nieuwsgierigheid, creativiteit en verbeelding) blijken vaker gerelateerd te zijn aan het wonen in stedelijke gebieden. Dit resultaat is interessant bij de inrichting van gebieden, om zo een passende leefomgeving te creëren voor de inwoners.

In de laatste analysestap onderzochten we of gemeentelijke omgevingsfactoren en de interactie met persoonlijkheidskenmerken invloed hebben op vestigingsgedrag van recent afgestudeerden. We zien hierbij onder andere dat personen die hoger scoren op altruïsme een hogere kans hebben om zich te vestigen in een groene omgeving. Het tegenovergestelde vinden we voor personen die meer openstaan voor nieuwe ervaringen. Voor personen die hoger scoren op consciëntieusheid, vinden we een lagere kans op vestiging in een omgeving met meer economische levendigheid. Want ondanks dat dit persoonlijkheidskenmerk samenhangt met hard werken, betekent het niet dat zij zich ook aangetrokken voelen om in een omgeving te wonen met veel economische levendigheid.

De resultaten van dit onderzoek suggereren dat strategieën om bepaalde soorten mensen aan te trekken voor een specifieke omgeving, (naast economische en sociale factoren) gebruik kunnen maken van de match tussen de psychologische eigenschappen en omgevingsfactoren. Meer onderzoek is echter nodig om deze interactie beter te begrijpen. Regio’s bestaan bijvoorbeeld niet uit mensen van één persoonlijkheidstype, en de verschillen zijn wellicht diverser als we op een kleiner geografische schaal kijken.

Verder lezen:

Hooijen, I., Bijlsma, I., Cörvers, F., en Poulissen, D (2020). The geographical psychology of recent graduates in the Netherlands: Relating environmental factors and personality traits to location choice. ROA Research Memorandum 2020/1.
https://roa.nl/files/roarm20201pdf

Rentfrow, P.J. (ed.) (2014). Geographical Psychology. Exploring the Interaction of Environment and Behavior. Washington DC: American Psychological Association.

Cover: Pxfuel - Creative Commons Zero - CC0