Klimaatstraat Apeldoorn door Rene Voogd (bron: Connected Dream)

De groene straat als remedie voor een doodgebloed stadshart

9 november 2021

5 minuten

Casus De Markstraat was het bruisende stadshart van Apeldoorn, maar dreigde door vertrekkende ondernemers dood te bloeden. De Klimaatstraat, een groene oase vol flora en fauna, moet weer leven in het gebied krijgen.

In het centrum van Apeldoorn bevinden zich de Marktstraat en de daaraan grenzende Beekstraat. Veel winkels en horeca vertrokken uit dit ooit bruisende stadshart, waardoor het stilaan in een doodgebloed en vergeten stadsdeel veranderde. Hoe brengen we dit stadsdeel weer tot leven? Deze vraag kwam terecht bij beleidsmedewerkers klimaatadaptatie en natuur van de gemeente Apeldoorn. Een van hen is Bernie ter Steege, tegenwoordig projectleider van het onderdeel monitoring effectiviteit klimaatmaatregelen.

Spelende kinderen door Rene Voogd (bron: Connected Dream)

‘Spelende kinderen’ door Rene Voogd (bron: Connected Dream)


Steengoed benutten

"Toen drie jaar geleden het idee ontstond om deze straten weer leefbaar te maken, kwam het thema klimaatadaptatie al snel ter tafel. Klimaatadaptatie is een vraagstuk dat je als gemeente niet alleen kunt oplossen. Het vraagt om bewustwording. We wilden een omgeving creëren die uitnodigt om elkaar te ontmoeten en rond te dwalen, waar kinderen kunnen spelen in een groene ambiance die opgewassen is tegen de klimaatproblemen van de toekomst. Dat was de geboorte van het project Klimaatstraat. Met dit idee zijn we met vastgoedeigenaren en belanghebbenden om de tafel gaan zitten. In dat voortraject hebben collega's samen met de aanwonenden en eigenaren hard gewerkt aan de plannen."

De spuwertjes staan aan door Rene Voogd (bron: Connected Dream)

‘De spuwertjes staan aan’ door Rene Voogd (bron: Connected Dream)


De gesprekken met betrokkenen verliepen soepel toen er fondsen in beeld kwamen. Het gevelfonds van de gemeente Apeldoorn beloofde een bijdrage. Ook het restauratiefonds van de provincie Gelderland, Steengoed Benutten, werd bij het project betrokken. Hierdoor werd een aantal historische gevels in hun oude glorie hersteld. Het afkoppelen van het regenwater kon van de rioolbelasting worden betaald. Zo ontstonden de contouren van het project. De laatste financiële puzzelstukjes werden gelegd dankzij een toezegging van het waterschap Vallei en Veluwe en het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie.

Groene boeken

Precies op de hoek van de Marktstraat en de Beekstraat bevindt zich boekhandel Nawijn & Polak. Aan de gevel van dit pand prijkt sinds november 2019 een groene gevelwand. De planten groeien zonder wortelbodem, water en bemesting worden automatisch afgegeven, en luchtvochtigheid en fijnstof worden continu gemeten. Eigenaar Joost Polak heeft voor dit systeem een vijfjarig contract met de gemeente afgesloten. "De gemeente is verantwoordelijk voor de aanleg en het onderhoud, wij leveren de stroom en het water. Onder de groene wand zijn geveltuintjes aangelegd waarin het overtollige water van de gevel terechtkomt. Het zal nog wel zo'n twee jaar duren voor de beplanting in volle groei en bloei is, maar we krijgen nu al veel positieve feedback op de vergroening."

Aanleg van de Grifthof door Rene Voogd (bron: Connected Dream)

‘Aanleg van de Grifthof’ door Rene Voogd (bron: Connected Dream)


Stromend water

Eén van de pijlers van het project is het vergroten van de biodiversiteit. Hiervoor is in de Marktstraat eind 2018 de Markthof aangelegd, een park dat zowel sociale functie biedt als voor verkoeling en een betere luchtkwaliteit zorgt. Insecten en vogels vinden er bovendien voedsel en nestmateriaal, waardoor de Markthof bijdraagt aan een grotere biodiversiteit. Ter Steege: "Bij renovaties van oude panden wordt goed gekeken naar de aanwezige fauna. Mussen en vleermuizen worden in kaart gebracht. Wij proberen voor deze dieren hun habitat te herstellen door voedsel en veiligheid te creëren. Dat doen we door zorgvuldig bloemen en planten te selecteren waar insecten op afkomen. Tegelijkertijd heeft de Markthof een verbindende en esthetische functie."

De cisterne met glazen kijkvenster door Rene Voogd (bron: Connected Dream)

‘De cisterne met glazen kijkvenster’ door Rene Voogd (bron: Connected Dream)


Ook stroomt er sinds april water door de Markstraat: de Marktstroom. Dit is voor een deel afkomstig van het overtollige grondwater uit de nabijgelegen ondergrondse parkeergarage. Het water wordt gereinigd, stroomt weer terug naar het begin en wordt 24 uur per dag ververst. De Marktstroom voert het grondwater én regenwater af naar een ondergronds reservoir van 200 duizend liter, een cisterne. Als het lange tijd droog is, krijgen bomen en planten in de binnenstad water uit deze opslag. Als deze overloopt, stroomt het overtollige water via een infiltratieriool naar een wadi in de in 2020 aangelegde Grifthof. De overloop van die wadi komt in de Grift, de beek die door het centrum van Apeldoorn stroomt. Uiteindelijk brengt de Grift het water naar de Veluwe, om daar in de bodem te infiltreren. Zo is de grondwatercirkel weer rond.

Een geveltuintje door Rene Voogd (bron: Connected Dream)

‘Een geveltuintje’ door Rene Voogd (bron: Connected Dream)


Dataplatform

De Klimaatstraat fungeert als pilotproject voor de gemeente Apeldoorn en voor de provincie Gelderland. Ook in Doetinchem, Arnhem, Nijmegen en Elburg zijn klimaatadaptatieplannen in uitvoering of worden deze voorbereid. Ter Steege: "Andere gemeentes leren van de effectiviteit van onze maatregelen. Dit was ook een voorwaarde voor de rijkssubsidie: deel de kennis over deze pilotprojecten met de rest van Nederland. We gaan niet de hele stad monitoren, maar we willen wel kijken of we de vergroening ook verder in de stad kunnen inpassen. Het monitoren van de effecten laat ons zien wat er verandert en of dit positief werkt op de beleving van de stad."

Het burgerinitiatief Apeldoorn in Data verzamelt data via sensoren om de leefomgeving in Apeldoorn in kaart te brengen. Zo kan de hittestress in de stad online worden bekeken via het platform Apeldoorn in Data. "We wilden breder meten dan alleen de luchtkwaliteit, dus ook temperatuur, fijnstof en luchtvochtigheid. Daarom hebben we bodemvochtsensoren aan het monitoringprogramma toegevoegd."

Testlab - Klimaatstraat Apeldoorn door Rene Voogd (bron: Connected Dream)

‘Testlab - Klimaatstraat Apeldoorn’ door Rene Voogd (bron: Connected Dream)


Meten is weten

De Klimaatstraat is een complex systeem dat hittestress en wateroverlast en -tekort moet bestrijden. Monitoring via sensoren speelt een essentiële rol om de effectiviteit van het systeem te meten. Daarnaast controleren de vochtsensoren of het groen genoeg water heeft en of alles groeit en bloeit zoals bedoeld. René Voogt, eigenaar van Connected Green (een slim systeem voor het op afstand monitoren van groenprojecten), licht de werking van zijn sensoren in de Klimaatstraat toe. "In de Klimaatstraat hebben we een combinatie van bodemsensoren en klimaatsensoren ingezet. We hebben een nieuw soort sensor, die het bodemvocht op drie dieptes meet, de luchttemperatuur, de bodemtemperatuur en de luchtvochtigheid. Zo haal je nog meer klimaatgegevens naar boven. De data komen in het Connected Green-platform terecht, waar ze gevisualiseerd en verrijkt worden met gegevens over bodemsoorten, planten en bomen."

Waterafvoer met vissen door Rene Voogd (bron: Connected Dream)

‘Waterafvoer met vissen’ door Rene Voogd (bron: Connected Dream)


Het Connected Green-platform is een applicatie waarop data inzichtelijk worden gemaakt via een dashboard. Het dashboard werkt als een soort stoplicht: bij groen is de situatie ideaal, geel vraagt om aandacht en rood betekent dat er ingegrepen moet worden. Is het bijvoorbeeld code rood voor hittestress, dan wordt de Klimaatstraat maximaal gekoeld door de vele spuwertjes (fonteintjes) en het water van de Marktstroom. De vochtsensoren meten of planten water nodig hebben. De temperatuur en het vochtgehalte worden continu gemonitord en vergeleken met het aangrenzende gebied.

Ter Steege legt uit: "We hebben ook sensoren hangen in een referentiestraat. Dat is een straat waar geen klimaatadaptieve maatregelen getroffen zijn. De sensoren hier meten de temperatuur en vochtigheid op verschillende hoogten. Ook meten we met de stichting Apeldoorn in Data de temperatuur in het Veluwse bos en in een open veld zonder schaduw in Lieren. Al deze data kunnen we nu met elkaar vergelijken. Zo is het project Klimaatstraat een testlab." Daarmee is het project nog niet klaar. Idealiter willen de betrokkenen in de toekomst het publiek laten zien wat het resultaat is van al de inspanningen. Ter Steege: "Ergens in de stad komt een openbaar scherm waarop de temperatuur, luchtkwaliteit en vochtigheid in de stad getoond zullen worden."


Dit artikel verscheen eerder in aangepaste vorm op stadengroen.nl


Cover: ‘Klimaatstraat Apeldoorn’ door Rene Voogd (bron: Connected Dream)


Jeroen Poldermans door Jeroen Poldermans (bron: Linkedin)

Door Jeroen Poldermans

Editor at Poldermans Tekst Studio


Meest recent

Sjaak Vinken en Leonie Kuepers.jpg door Streetwise (bron: Streetwise)

Het (landelijke) medicijn voor de kleine en middelgrote winkelstraat

De revitalisering van de kleine en middelgrote binnensteden is in heel Nederland een enorme uitdaging. Na het tot leven wekken van de Limburgse binnenstad onderzoekt Streetwise nu of haar methodiek ook op andere plekken kan werken.

Uitgelicht
Interview

11 oktober 2024

De haven van Damen Shiprepair Amsterdam door Make more Aerials (bron: Shutterstock)

Woningbouw of scheepsbouw: wie krijgt er voorrang?

Het hing al een tijdje in de lucht: werklocaties worden niet meer zo gemakkelijk omgezet in wonen. In Amsterdam-Noord sneuvelt een groot bouwplan, de scheepsreparateur hoeft niet te wijken.

Analyse

11 oktober 2024

GO weekoverzicht 10 oktober 2024 door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van de ruimtelijke tegenaanval

Deze week wordt op Gebiedsontwikkeling.nu de ruimtelijke tegenaanval vol ingezet. Of het nu gaat om ontwerpend onderzoek, het krachtenspel in de Nederlandse plint of om leefstijlen die wel degelijk meerwaarde hebben.

Weekoverzicht

10 oktober 2024