Knooppuntontwikkeling in Nederland
Recensie Transit-oriented development (TOD) of knooppuntontwikkeling is het bundelen van ruimtelijke ontwikkelingen nabij openbaar vervoersknooppunten. Op deze manier vindt er integrale gebiedsontwikkeling plaats waarin verschillende functies (wonen, werken, winkels) en modaliteiten (OV, fiets, auto) samenkomen. De Nederlandse praktijk leert dat het ingewikkeld is om TOD te implementeren: economische effecten zijn lastig te meten en lijken gering te zijn. Daarnaast worden TOD-projecten gekenmerkt door institutionele complexiteit. Toch is men het erover eens dat knooppuntontwikkeling bijdraagt aan een duurzame stedelijke ontwikkeling waarbij begrippen als leefbaarheid, duurzaamheid en bereikbaarheid centraal staan.
(Hoe) moeten we Transit-Oriented Development implementeren?
In dit boek worden diverse wetenschappers en experts uit de beleidspraktijk aan het woord gelaten over wat TOD is, wat de voor- en nadelen zijn en hoe het kan worden geïmplementeerd. Aan de hand van tien binnenlandse en buitenlandse TOD-projecten, variërend van de SkyTrain in Vancouver tot de Zaancorridor in Noord-Holland, worden lessen gedistilleerd die gebruikt kunnen worden in de Nederlandse TOD-praktijk. Ook worden tien aanbevelingen gegeven aan alle betrokken publieke en private partijen over hoe zij samen TOD succesvol kunnen implementeren. Het draait hierbij om het slim benutten van de aanwezige potentie van TOD in Nederland.
Tien aanbevelingen voor de implementatie van TOD
1. Inventariseer de vraag bij reizigers en gebruikers
2. Zet in op de integratie van functies en modaliteiten
3. Ontkoker
4. Creëer draagvlak
5. Wijs een trekker aan
6. Houdt vast aan een langetermijnvisie
7. Ga het maatschappelijke debat aan
8. Verleidt private partijen tot publiek-private samenwerking
9. Neem kwaliteit als uitgangspunt
10. Denk goed na over financiering
Het boek is het resultaat van het vierjarige onderzoek ‘Knooppuntontwikkeling in Corridorverband: economische betekenis en institutionele prikkels’. Dit onderzoek is één van de onderzoeken binnen het ‘Kennis voor Krachtige Steden’ onderzoeksprogramma van Platform31 en is uitgevoerd door de Universiteit van Amsterdam (o.l.v. professor Luca Bertolini) en de Vrije Universiteit Amsterdam (o.l.v. professor Piet Rietveld). Tijdens een afsluitend symposium in september werden de bevindingen van het onderzoek bediscussieerd:
Verbeterde OV-bereikbaarheid laat vastgoedprijzen niet stijgen
De afgelopen vier jaar heeft Hans Koster (VU) onderzoek verricht naar de economische effecten van Transit-Oriented Development (TOD) (proefschrift | korte samenvatting). Hij stelt dat de opening van nieuwe stations geen of weinig positieve economische effecten heeft op de prijzen van woningen en kantoren in de omgeving van deze stations. Het verbeteren van de OV-bereikbaarheid van een locatie is dus niet of nauwelijks te herleiden tot stijgende vastgoedprijzen. Dit roept de vraag op of er wel voldoende marktvraag is voor stationslocaties.
Urgentie van knooppunten voor steden en krimpregio’s
In aanvulling op het economische onderzoek heeft Wendy Tan (UvA) gekeken naar de institutionele context van knooppuntontwikkeling. In haar onderzoek vergeleek zij de Nederlandse situatie met de ontwikkeling van TOD-projecten in onder andere Kopenhagen, Vancouver, Portland en Perth. Zij stelt dat er in Nederland geen maatschappelijke debat wordt gevoerd over TOD en dat het erop lijkt dat er onvoldoende urgentie is. Dit terwijl de urgentie er wel degelijk aanwezig is gelet op de toekomstige economische uitdagingen die er zijn in Nederland. Niet alleen in de steden maar ook in de krimpgebieden kan TOD een uitkomst bieden door het concentreren van (regionale) voorzieningen, kantoren en woningen rondom stations.
De sleutel lijkt dan ook te liggen in prioritering en differentiatie van knooppunten. Door onderscheid te maken tussen stations kan er maatwerk geleverd worden en kan de kwaliteit van bestaande knooppunten ook met kleine ingrepen verhoogd worden.
U kunt het boek bestellen voor €19,90 (inclusief BTW en verzendkosten) of als pdf downloaden via de Platform31-website: www.platform31.nl/publicaties/knooppuntontwikkeling-in-nederland
