2014.11.28_Kunst en cultuur_660

Kunst en cultuur: kunstmest voor gebiedsontwikkeling?

28 november 2014

3 minuten

Nieuws De relatie tussen cultureel vastgoed en gebiedsontwikkeling staat centraal in een nieuwe uitgave van Tijdschrift Boekman, dat 9 december wordt gelanceerd. Hoe kan de wereld van kunst en cultuur bijdragen aan de transformatie van gebieden – en vice versa? Onder meer Paul Meurs en Marinke Steenhuis laten hun licht hierover schijnen. Bij wijze van voorpublicatie een samenvatting van hun essay, waarin zij wijzen op de kansen – maar ook de gevaren – van tijdelijk gebruik.

‘Herbestemming in tijden van tijdelijkheid’, zo hebben Meurs en Steenhuis hun bijdrage genoemd. Ze signaleren een trend in vastgoedland waarbij overgewaardeerd en leegstaand vastgoed tijdelijk wordt gebruikt voor andere functies. Dit tegen de achtergrond van een vastgoedmarkt waarin de bouwopgave een ‘ombouwopgave’ is geworden: ‘Vooral culturele functies dragen hier sterk aan bij, als een soort kunstmest voor vastgoedontwikkeling.’ Wanneer de mest haar werk heeft gedaan en een waardestijging wordt gerealiseerd, is het tijd om te verhuizen. Op dat moment worden de culturele functies uit de markt gedrukt en kan het proces van culturele bemesting elders opnieuw beginnen.

Geen aantasting

Onder dit proces gaat een andere omgang met vastgoedexploitatie schuil. Meurs en Steenhuis signaleren dat in de rijke tijd (voor 2008) herbestemming veelal gepaard ging met een forse onrendabele top. Daarom werd niet zelden de toevlucht genomen tot het alternatief: sloop-nieuwbouw. In de huidige ‘arme’ tijd geldt echter het omgekeerde: herbestemming werd ineens aantrekkelijk. Daar zijn drie oorzaken voor: herbestemming bood een alternatief waar de nieuwbouw inzakte, het streven naar kostbare nieuwbouwkwaliteit is losgelaten (‘onderdelen uit Oost-Europa voldoen ook’) en de nadruk ligt sterk op herprogrammering. Dat laatste betekent dat het bestaande nauwelijks wordt aangetast in termen van verschijningsvorm: ‘Er wordt alleen maar een passend programmatisch arrangement ontwikkeld, waarin verschillende functies elkaar versterken en de benodigde investeringen beperkt kunnen blijven: een changement met gesloten beurs.’ Ondanks het beperkte ingreepniveau kunnen dit soort gebouwen gebieden wel een impuls geven. Voorbeelden zijn de voormalige gevangenis Blokhuispoort in Leeuwarden (met onder meer startende ondernemers erin) en Strijp R in Eindhoven, waar Piet Hein Eek een complete gebiedsontwikkeling op de kaart zette.

Markt overspoeld

Is de strategie van tijdelijkheid er één zonder bedreigingen en louter winnaars? Zover gaan de auteurs niet. Ze wijzen erop dat vraag en aanbod de laatste tijd in disbalans dreigen te raken. Het wordt steeds lastiger functies te vinden voor de wassende stroom aan leegkomende gebouwen: ‘De overheden, in het bijzonder Rijk en gemeenten, doen er nog een schepje bovenop door de markt te overspoelen met overbodig geworden overheidsgebouwen, tot aan de collectie nationale monumenten aan toe.’ Een meer fundamenteel probleem is dat tijdelijkheid structureel en permanent wordt, aldus Steenhuis en Meurs. Goedkope ruimte is leuk voor gebruikers en hippe conceptontwikkelaars, maar in the long run zijn de vastgoedeigenaren er niet mee geholpen: ‘Het goedkope aanbod aan langdurige tijdelijkheid drukt de structurele herbestemming uit de markt.’ Vooral waardevol vastgoed met lastige gebreken komt dan in de problemen: wie wil nog de benodigde grote ingrepen voor zijn rekening nemen? Herbestemming moet worden verduurzaamd en permanentie krijgen; dat vraagt linksom of rechtsom investeringen, zo sluiten Steenhuis en Meurs hun bijdrage af. ‘Of betekent het succes van herbestemming de keuze voor afkalvende bouwkwaliteit en het opgeven van comfort en duurzaamheid?’

Boekman Salon

Op 9 december vindt de Boekman Salon (talkshow over kunst, cultuur en beleid) plaats in de Stadssschouwburg Amsterdam (17-18.30 uur). Deelnemers aan het debat ‘Cultuur hergebruik, nieuw leven voor oude gebouwen’ zijn Elma van Boxel, Jacqueline Grandjean, Kai van Hasselt, Sharon Oldenkotte-Vrolijk en Wijnand Galema. Presentatie: Chris Julien.

Publicatie bestellen

De publicatie ‘Boekman 101 Cultureel vastgoed en gebiedsontwikkeling’ bevat bijdragen van onder meer Zef Hemel, Peter Kuenzli, Frits van Dongen en Agnes Franzen. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de rol van gemeenten en hun maatschappelijk vastgoed. Het tijdschrift kan na 9 december worden verkregen via de Boekman Stichting.


Cover: ‘2014.11.28_Kunst en cultuur_660’



Meest recent

Sjaak Vinken en Leonie Kuepers.jpg door Streetwise (bron: Streetwise)

Het (landelijke) medicijn voor de kleine en middelgrote winkelstraat

De revitalisering van de kleine en middelgrote binnensteden is in heel Nederland een enorme uitdaging. Na het tot leven wekken van de Limburgse binnenstad onderzoekt Streetwise nu of haar methodiek ook op andere plekken kan werken.

Uitgelicht
Interview

11 oktober 2024

De haven van Damen Shiprepair Amsterdam door Make more Aerials (bron: Shutterstock)

Woningbouw of scheepsbouw: wie krijgt er voorrang?

Het hing al een tijdje in de lucht: werklocaties worden niet meer zo gemakkelijk omgezet in wonen. In Amsterdam-Noord sneuvelt een groot bouwplan, de scheepsreparateur hoeft niet te wijken.

Analyse

11 oktober 2024

GO weekoverzicht 10 oktober 2024 door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van de ruimtelijke tegenaanval

Deze week wordt op Gebiedsontwikkeling.nu de ruimtelijke tegenaanval vol ingezet. Of het nu gaat om ontwerpend onderzoek, het krachtenspel in de Nederlandse plint of om leefstijlen die wel degelijk meerwaarde hebben.

Weekoverzicht

10 oktober 2024