Opinie Vormgeven aan de grote verbouwing van Nederland gaat niet zonder leren. Maar hoe geven we daar vorm aan? Columnist Ellen van Bueren bespeurt een stevige discrepantie tussen de theorie en intenties aan de ene kant en het daadwerkelijke leren aan de andere kant, op verschillende niveaus. Een snelle in-company training is vaak het hoogst haalbare en dan weer dóór. Dat doet het collectieve denkvermogen van de sector geen goed.
In de discussies over de wooncrisis gaat het over veel zaken, maar opvallend weinig over de mensen die werken aan ‘bouwen, bouwen, bouwen’. Met name het versterken van hun probleemoplossend vermogen blijft onderbelicht. Het gebrek aan uitvoeringscapaciteit wordt weliswaar alom benoemd als probleem, maar dat wordt vooral gezien in termen van aantallen mensen en de budgetten voor honorering. In veel mindere mate gaat het om de expertise die benodigd is en die inhoudelijk op peil moet worden gehouden. Kunstmatige intelligentie wordt genoemd als mogelijke uitweg, vooral voor het versnellen van tijdrovende, IT-gerelateerde uitvoeringsklussen. De nadruk ligt op het snel leveren van oplossingen, wat weinig ruimte en aanleiding biedt voor creativiteit en reflectie, laat staan voor het vrijmaken van de tijd om verder te leren. Budgetten voor ‘levenslang ontwikkelen’ worden vooral ingezet voor het omscholen van mensen in banen die verdwijnen door de transities. En dat terwijl de samenleving minstens net zo gebaat is bij mensen die goed kunnen omgaan van die veranderingen en het vormgeven daarvan. Ook dat is te leren.
Neem allemaal een moment om stil te staan bij de eigen ontwikkeling en hoe die vorm te geven
Daarmee kom ik op de verschillende soorten van leren, die ook voor ons vakgebied van belang zijn. In theorieën over leren en verandering wordt vaak een drieslag gemaakt tussen eerste, tweede en derde orde leren. Het eerste orde leren bevindt zich op instrumenteel niveau en leert mensen een klus beter uit te voeren. Bij tweede orde leren vragen mensen zich af of de doelstellingen en manieren om die doelstellingen te bereiken wel kloppen of verandering behoeven. Derde orde leren tenslotte richt zich op het leerproces zelf, het ‘leren te leren’. Daarin stellen mensen niet alleen de doelstellingen ter discussie maar ook de manieren om daar te komen. In een tijd van een veranderende wereld en grootschalige systeemveranderingen biedt juist dit leren op tweede en derde orde niveau het meeste houvast om te kunnen koersen in een onzekere wereld.
In combinatie met de wetenschap dat investeringen in onderwijs een sterk en stabiel rendement leveren – hoger dan in andere sectoren – had ik derhalve de laatste tijd een run op de opleidingen verwacht. Niets is minder waar. De overheid helpt niet mee door onderwijs steeds meer als kostenpost te zien. De rijksoverheid zelf vraagt steeds minder specialistische, domeinspecieke kennis in vacatures. Eenmaal afgestudeerd en ontsnapt aan het juk van de diplomadruk zijn medewerkers huiverig om door verdere scholing de (terecht gekoesterde) werk-privé balans te verstoren met een hernieuwd opleidingstraject. Werkgevers willen wel graag dat medewerkers zich ontplooien, maar er ligt nu eenmaal ook veel werk op de plank – en dat gaat voor. De verleiding tot een snelle, liefst in-company cursus om de ontwikkelbehoefte te bevredigen ligt dan al snel op de loer. Ik vraag me af of het voldoende is om Nederland transitie-proof te maken.
In drukke aanloop naar het einde van het jaar wens ik daarom een ieder een moment van bezinning. Een moment om stil te staan bij de eigen ontwikkeling en hoe die vorm te geven, voorbij dat enkele boek, podcast en de eendaagse cursus. Denk eens aan de mooie Master City Developer opleiding voor gebiedsontwikkeling. Of meer op vastgoedvlak aan de Amsterdam School of Real Estate of de Master Real Estate. Het blijvend ontwikkelen van ons zelfstandig en kritisch denkvermogen en creativiteit is een groot goed, voor zowel werkgever, werknemer als samenleving. Zeker in een tijd waarin politici en tech-giganten graag voor ons willen denken.
Cover: ‘Ellen van Bueren Column Cover’ (bron: Esther Dijkstra)
Door Ellen van Bueren
Hoogleraar Management van Stedelijke Ontwikkeling aan de TU Delft
