Verslag Stel, er zijn plannen om een binnenstedelijk terrein een nieuwe functie te geven. De ontwikkelaar heeft de financiering en de plannen rond en benadert de gemeente om aan de slag te gaan. De gemeente ondersteunt dit initiatief, alle ontwikkeling in crisistijd is welkom. Echter wanneer gekeken wordt naar het geldende beleid waaraan de ontwikkeling moet voldoen, sneuvelt het plan door de hieraan verbonden kosten. Een parkeerverordening met parkeernormen en afkoopsommen, hogere EPC normen dan in het Bouwbesluit die voortkomen uit ‘in 2040 klimaatneutraal-ambities’, welstandsbeleid of groenbeleid maken de ontwikkeling te duur. Het programma Nu Al Eenvoudig Beter van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, belicht mogelijkheden en voorbeeldprojecten waar nu al in de geest van de Omgevingswet, sneller en beter wordt gewerkt. Breda, Eindhoven en Zaanstad zetten het mes in hun eigen beleid en ambities en stellen prioriteiten. Ontslakken is het credo! Platform31 organiseerde een heuse ontslakmiddag in Zaanstad.
Een goedbedoelde hinderberg
Beleid is vaak een uitdrukking van ambities van een gemeente. Hoge ambitie, want men wil het beste voor de stad. Echter, deze ambities zijn veelal nog gestoeld op pre-crisis omstandigheden. De groei is op veel plekken in Nederland vooralsnog verdwenen. Een andere context vraagt om andere ambities en beleidskeuzes. Stapeling van ambities en beleid maken ontwikkeling moeilijk. Ontslakken is prioriteren in ambities en beleid. Wat moet de gemeente echt regelen en wat kan de gemeente loslaten. Jos Feijtel (adviseur wonen): “Ontwikkeling moet sneller, flexibeler en goedkoper”. Dat is het doel van ontslakken bij de overheid. “Bij mogelijke ontwikkelingen moet je niet uitgaan van regels en ambities, maar start je vrijdenkend en gebruik je je gezonde verstand. Kijk wat er wel kan en vooral: wat zou goed zijn voor de stad?”
“We hebben met z’n allen met de beste bedoelingen een berg ambities en beleid geformuleerd. Dit is in de loop der tijd een hinderberg geworden”, aldus Feijtel. “Wordt er een wolf gespot? Dan moet er meteen wolvenbeleid worden geformuleerd”. Deze risicoreflex heeft veel overbodig beleid gecreëerd. Beleid met extra kosten en langere proceduretijd als gevolg. Dit wordt niet alleen veroorzaakt door de overheid, ook de burger zoekt continu rechtszekerheid. De overheid kan ontslakken, maar dit heeft consequenties voor houding en gedrag van burgers, initiatiefnemers en organisaties.
Durf te differentiëren
In de gemeente Zaanstad is het ontslak-adagium ter hand genomen. Wethouder Dennis Straat geeft aan dat de stapel van 130 beleidsnota’s is verminderd naar 40. “En dit is eigenlijk nog te veel”. Beleid streeft naar gelijke kaders voor de het hele gemeentelijke grondgebied. Bij iedere ontwikkeling moet hier doorheen worden gewerkt. Straat: “Durf hierin te differentiëren”. In bijvoorbeeld het stadscentrum van Zaandam gelden bij ruimtelijke ontwikkeling strengere eisen met betrekking tot bijvoorbeeld welstand, dan in perifere gebieden.
Parkeernota
Zaanstad: een woonwijk met veel corporatiebezit (twee woningcorporaties) wordt geherstructureerd. De ene corporatie kiest voor sloop-nieuwbouw. De andere corporatie kiest voor renovatie. In de Parkeernota wordt aangegeven dat bij renovatie de oude parkeernorm (1,2) gehandhaafd kan blijven, maar bij nieuwbouw deze moet voldoen aan 1.8. Dit past niet, waardoor de corporatie voor 1,1 miljoen Euro parkeerplaatsen moet afkopen. De herontwikkeling kan hierdoor voor deze corporatie financieel niet uit. Nu is de norm versoepeld, het afkoopbedrag verlaagd en (heel belangrijk) is er voor de toekomst een escape mogelijkheid ingebouwd voor wanneer een vergelijkbare situatie zich weer voordoet.
Dare to try, manage the risk
In Breda geldt de stelling ‘vertrouwen krijgen is verantwoording nemen’. Hiermee wordt binnen het afgebakende Havenkwartier in Breda gewerkt. “De gemeente durft los te laten”, aldus Danielle Dictus en Marieke Beekers. Dit wel binnen een afgebakend gebied met een duidelijke grens. In het Havenkwartier (een binnenstedelijk bedrijven/industrieterrein) zijn drie initiatieven (een skatehal, een stadstrand en een sloephaven) tijdelijk voor 10 jaar toegelaten en daarnaast worden kleine evenementen georganiseerd. Dit wordt nog verder uitgebreid. Hiervoor is geen bestemmingsplan gewijzigd. “Ambtenaren kunnen nergens aan toetsen, dus ligt er ook verantwoordelijkheid bij de initiatiefnemer”, aldus Dictus en Beekers. Het is een geheel andere manier van werken, niet alleen voor de gemeente maar ook voor de initiatiefnemers. Niet afvinken aan de hand van regels, maar samenwerken, goede afspraken maken en durven. Regelvrij is namelijk niet vogelvrij. Bij de opstart lijkt dat samenwerking voornamelijk vertragend werkt, door het aftasten, overleg, zoeken naar de juiste richting. Echter, het vertrouwen bestaat dat dit zich op termijn terugbetaald door goede afspraken en elkaar durven aanspreken. Hobbels worden aan de voorkant genomen en niet aan de achterkant, meer door de initiatiefnemer in plaats door de gemeente. Het niet meer stellen van eisen vooraf, behalve op gebied van veiligheid, heeft als gevolg dat de moeilijkheden en risico’s op het moment van aandienen worden afgehandeld. De Bredase Raad is enthousiast en is benieuwd naar het gevolg en wat we nog tegenkomen.
Eindhoven, stad der verlichting
“Verbeter de wereld, begin bij jezelf”. Dit is de insteek in de gemeente Eindhoven, die staat voor het ontslakken in de eigen gemeentelijke invloedsfeer. Als eerste is het ‘bureaulabeleid’ (beleid dat in de la ligt, maar geen wettelijke doorwerking heeft) en van rechtswegen verlopen beleid, geschrapt.
“Er kon maar niets” volgens de Eindhovense Raad door alle ruimtelijke ambities, wet- en regelgeving. Bregje Kerssemakers, die verantwoordelijk is voor de modernisering van het ruimtelijk beleid in Eindhoven, heeft de raad in een workshop meegenomen in het waarom achter hun constatering. Ambities uit de raad werken door in ruimtelijk beleid, zoals welstand. Welstand is zwaar in Eindhoven, maar handhaving is er amper. “Er zijn dan vraagtekens te plaatsen bij het daadwerkelijke belang dat er aan welstand wordt gehecht”. In plaats van een uitgebreide welstandsnota zijn er nu 12 uitgangspunten die zich alleen richten op waar het publiek belang geldt. “Dit is dus geen dakkapel aan de achterzijde van een woning”, aldus Kerssemakers. Verlichting in ambities en beleid.
De pijngrens nadert
Het proces in Eindhoven verloopt tot nu toe redelijk soepel. Maar naarmate de nieuwe richting in het ontwikkelproces van de gemeenten concreter wordt, komen er ook pijnpunten in beeld. Juridisch zaken vastleggen moet op een gegeven moment, ook omdat initiatiefnemers hun initiatief geborgd willen zien en niet na uitvoering alsnog geconfronteerd willen worden met een Raad van State (RvS) procedure. Een RvS waarvoor deze werkwijze ook nieuw is en die vooralsnog handelt naar de letter der wet. Het is afwachten of de RvS meegaat in deze transitie.
Alles andersom, een nieuwe ervaring
Een postzegelbestemmingsplan kan uitkomst bieden, maar dit is wel de ‘gewone’ benadering omgekeerd. Het proces wordt ten opzichte van vroeger, andersom ingestoken. Niet meer uitgaan van bestemmingsplan, wet- en regelgeving, maar eerst een initiatief van de grond krijgen en dit achteraf juridisch regelen. Hoe precies, dat is een zoektocht die nu in de praktijk wordt verricht en waarvan het einde nog niet in zicht is. Ervaring is de beste leermeester.
Presentaties
Nu al Eenvoudig Beter
De excursie naar Zaanstad is georganiseerd in het kader van het praktijkprogramma Nu al Eenvoudig Beter. Het Rijk werkt samen met de uitvoeringspraktijk aan de totstandkoming van de Omgevingswet. Deze wet is bedoeld om de ontwikkeling en het beheer van de leefomgeving eenvoudiger en beter te laten verlopen. Maar ook nú al – binnen de bestaande wetten en regels – kunnen we eenvoudiger en beter werken! Platform31 en Landwerk nodigen u in 2013 uit om op bezoek te gaan bij de praktijkvoorbeelden waar nu al eenvoudig beter wordt gewerkt, zoals:
• 1 november, De Crisis- en herstelwet in de praktijk – Meppel
• 15 november, Nu Al Eenvoudig Beter in Soesterberg
• Tevens begin november, excursies georganiseerd door Landwerk
Het project Nu al Eenvoudig Beter wordt georganiseerd door de Platform31 en Landwerk in opdracht van de Rijksoverheid en ondersteund door de UvW, het IPO en de VNG. Voor meer informatie, zie: www.platform31.nl/nual
Cover: ‘2013.10.04_Ontslakken in gebiedsontwikkeling_180’
Door Willem Heesen
Projectleider Ruimte en Water Platform31
