Voorbeelden van dagelijkse problematiek - Couperusbuurt door Ivan Nio, Anneke Treffers (bron: hva.nl)

Op zoek naar duurzame binding in een multiculturele wijk

22 juni 2021

4 minuten

Onderzoek De binding die bewoners met hun buurt hebben is één van de instrumenten waarmee de leefbaarheid verbeterd kan worden. Maar vergroot je de betrokkenheid wanneer iedere bewoner dat begrip op een eigen manier ervaart? Onderzoekers van de Hogeschool van Amsterdam gingen in Amsterdam Nieuw-West op zoek naar ‘buurtdragers’ die de binding kunnen versterken.

De Nederlandstalige muziek van Café Content is nu de terrassen open zijn eindelijk weer te horen in de Couperusbuurt, een multicultureel stadsdeel in Amsterdam Nieuw-West. Vooral bewoners van het eerste uur komen regelmatig in het café samen en dat is tekenend voor de buurt. Het is een voorbeeld van een ‘buurtdrager’ die samenhang en herkenbaarheid biedt, de leefbaarheid versterkt en de buurtbetrokkenheid van bewoners vergroot.

Voorbeelden van dagelijkse problematiek door Ivan Nio, Anneke Treffers (bron: hva.nl)

‘Voorbeelden van dagelijkse problematiek’ door Ivan Nio, Anneke Treffers (bron: hva.nl)


Maar niet elke buurtdrager is een voorziening voor iedereen. De Hogeschool van Amsterdam (HvA) deed binnen het project Ontwikkelbuurten ruim een jaar onderzoek naar het belang van ruimtelijke structuren, plekken en programma’s die de binding van bewoners met hun buurt duurzaam kunnen versterken. Naast een café kunnen ook parkjes, hoven, portieken, winkelstrips en andere voorzieningen en faciliteiten in de nabijheid van de eigen woning als buurtdrager functioneren. Maar hoe zorg je voor zulke breed gewaardeerde voorzieningen in een multiculturele, diverse buurt?

Spanningen

De Couperusbuurt kenmerkt zich als divers: jong en oud, multicultureel; maar de omgang met de verschillende groepen is laag. Daarnaast kent de buurt ook hardnekkige sociale problemen, waaronder een combinatie van een laag opleidingsniveau, een laag inkomen en een hoge werkloosheid. De veelal portiekwoningen, herkenbaar aan de typerende hovenstructuur van deze naoorlogse wijk, zijn er erg klein als gevolg van versnelde bouw na de Tweede Wereldoorlog. Nu anno 2021 wonen in deze kleine woningen een diversiteit aan bewoners en dat levert spanningen op. In deze wijk komen jong en oud samen, maar botsen ze ook in opvattingen over wat hun buurt zowel prettig als onprettig maakt.

3D model buurtdragers door Anneke Treffers (bron: hva.nl)

‘3D model buurtdragers’ door Anneke Treffers (bron: hva.nl)


Maar er is hoop, stelt docent-onderzoek Stedenbouw Anneke Treffers van de HvA. De Couperusbuurt verwacht stedelijke vernieuwing en staat voor een nieuwe opgave de binding met de buurt en bewoners te versterken. "Dan is het nodig om de buurt in te gaan, te ervaren en de bewoners te spreken", vertelt Treffers. "Niet iedereen staat te springen om vernieuwing. Wanneer je een goed overzicht hebt van hoe de buurt individueel beleefd wordt in relatie tot al bestaande buurtdragers kun je pas gaan nadenken over fysieke ingrepen en investeringen die de leefbaarheid en de betrokkenheid bij de buurt kunnen verbeteren."

Angst bij ouderen

Vooral bij ouderen heerst de angst dat het ‘dorpse gevoel’ door mogelijke ingrepen verdwijnt. Treffers: "Ze maken zich druk om de dagelijkse problematiek als grote hopen afval, geluidsoverlast en veiligheid; er zijn hangjongeren en spanningen tussen buren onderling. Maar ook nieuwe bewoners kennen een eigen soort ‘ongeduld’, meer gericht op de toekomst. Kort door de bocht gezegd verwelkomen zij zo snel mogelijk een Starbucks met latte macchiato's." En ook door observaties hoe mensen hun woonomgeving gebruiken, komt veel aan het licht. "We zien grote stenen pleinen zonder enkele functie, geen kind dat daar speelt. In het park zien we dat mensen tuinstoelen meenemen door een gemis aan bankjes. Zijn de bankjes er wel, dan hebben die vaak geen rugleuning. Wat moeten ouderen daarmee?"

Persoonlijke kaart door Anneke Treffers (bron: hva.nl)

‘Persoonlijke kaart’ door Anneke Treffers (bron: hva.nl)


Van persoonlijke kaarten naar kansenkaart

De bestaande buurtdragers die uit interviews en observaties naar voren kwamen, zijn per doelgroep vertaald naar persoonlijke kaarten als een mindmap van de buurt. Op die kaarten staan onder andere (loop)routes, locatie van vrienden en familie, positieve en negatieve plekken, dagelijkse voorzieningen en horeca en recreatie. Treffers: "Wanneer je die kaarten over elkaar heen legt, zie je al snel de overlappende pijnpunten als vuil, geluidsoverlast, verstening, maar ook de plekken met potentie. Met name de Couperusstraat, die dwars door de buurt loopt, biedt kansen en kan als drager van de buurt gaan functioneren."

Kansenkaart - verbinding met de Couperusstraat. door Anneke Treffers (bron: hva.nl)

‘Kansenkaart - verbinding met de Couperusstraat.’ door Anneke Treffers (bron: hva.nl)


In de eindpublicatie staan aanbevelingen voor gemeente en woningbouwcorporaties hoe de Couperusstraat bestaande en nieuwe buurtdragers aan elkaar kan verbinden. Zo kunnen alle groepen elkaar sneller kruisen, stelt Treffers. "Sociale cohesie in de buurt is misschien te hoog gegrepen, maar we kunnen wel publieke familiariteit realiseren. Wat dat is? We zagen iedere dag om 19.00 uur een aantal vrouwen van Turkse komaf op hetzelfde bankje in het park. Elke dag, op hetzelfde moment, kwam een man van in de 70 zijn hond daar uitlaten en maakte een kort praatje. Twee werelden die elkaar doorgaans niet snel ontmoeten in de Couperusbuurt. Publieke familiariteit, die kortstondige ontmoetingen zonder verdere verplichtingen, zorgen voor meer verbinding, zowel sociaal als fysiek."


Dit artikel verscheen eerder op hva.nl. De resultaten van het onderzoek zijn hier te lezen.


Cover: ‘Voorbeelden van dagelijkse problematiek - Couperusbuurt’ door Ivan Nio, Anneke Treffers (bron: hva.nl)


Jochem Kootstra door Jochem Kootstra (bron: V2)

Door Jochem Kootstra

Hogeschool van Amsterdam


Meest recent

Jewel Changi vliegveld in Singapore door Em Campos (bron: Shutterstock)

Natuur in de stad als een technologisch vraagstuk

Hoe kan technologie helpen om onze steden op een zinvolle manier groener te maken? Nadina Galle schreef hierover het boek ‘De natuur van onze steden’.

Verslag

7 oktober 2024

Windmolen naast de rivier de Ijssel door Maarten Zeehandelaar (bron: Shutterstock)

Ruimte voor de Rivier als ruimtelijke gids voor de energietransitie

De energietransitie vraagt naast technische oplossingen vooral ook om ruimtelijke antwoorden. Wat kan je leren van een programma als Ruimte voor de Rivier? Dat probeert TNO Vector te achterhalen in het programma Ruimte voor Energie.

Analyse

7 oktober 2024

Files in Amsterdam tijdens spits door Martin Bergsma (bron: Shutterstock)

Mobiliteitssturing met slimme ‘arrangementen’, die conflicten in de stad voorkomen

De auto en de stad, hoe kan dat huwelijk met goede voorwaarden tot stand komen? Daan van Egeraat en Friso de Zeeuw reiken mobiliteitsarrangementen aan die de boel in goede banen moet leiden.

Opinie

4 oktober 2024