Een van de doelen van de Omgevingswet is om de lokale afwegingsruimte bij ruimtelijke beslissingen te vergroten. Een mogelijke toepassing daarvan is het gebruik van een brandbreedte waardoor private initiatieven mogelijk zijn die anders door inflexibele milieunormen belemmerd zouden worden. Een invulling van de afwegingsruimte ‘de andere kant op’ is evenwel ook voorstelbaar: strengere lokale voorschriften dan de rijksregels aangeven. Denk aan strengere milieuregels voor de bouw van nieuwe woningen. Zandvliet ziet dit als een bedreiging voor marktpartijen en pleit daarom voor het wederom verankeren van artikel 122 Woningwet in de Omgevingswet. Dit artikel houdt, kort gezegd, in dat het gemeenten verboden is om via privaatrechtelijke weg hogere eisen te stellen dan publiekrechtelijk vastgelegd.

De betekenis van de omgevingsvisie voor marktpartijen komt aan de orde. Bregman stelt ‘Een gemeenteraad zonder visie is weinig waard!’. Met hem pleiten velen in de zaal voor een verplichte omgevingsvisie door de gemeenteraad. Een omgevingsvisie betekent immers voorspelbaarheid van gemeentelijk beleid en dat is wat marktpartijen nodig hebben. Bregman gaat nog verder. ‘Gemeenten moeten eerst een omgevingsvisie maken en pas een omgevingsplan bij concrete private initiatieven – en niet eerder’. Zo sluiten publieke visie, privaat project en publiek plan op elkaar aan.

Het duurt nog een aantal jaren – genoemd is 2018 – voordat de Omgevingswet in werking treedt. Het is onnodig om zo lang te wachten met het nemen van maatregelen die de praktijk van het omgevingsrecht ‘eenvoudiger en beter’ maken. De deelnemers aan de sessie noemen de ervaringen in Zaanstad en Maastricht. Daar vindt ‘ontslakking’ plaats waardoor private initiatieven gemakkelijker gerealiseerd kunnen worden. Zaanstad maakt daarnaast gebruik van de mogelijkheden die de Crisis- en herstelwet biedt. De positieve ervaringen in deze gemeenten leiden Bregman ertoe een oproep te doen: ‘Zegt het voort, leer van Zaandam en Maastricht; houd niet op met doen wat nu al kan!’.

De deelnemers in de zaal spreken hun zorgen uit over doorlooptijden. De vraag is of er wel voldoende sancties staan op het halen van termijnen. In de praktijk komen veel ongemotiveerde verlengingen van termijnen voor. Dat moet, ook door de Omgevingswet, worden tegengegaan. De coördinatieregeling lijkt niet terug te komen in de Omgevingswet. Dat zou een verlies zijn.

Bekijk de presentatie

Sessie B. Privaat initiatief: belemmerd of uitgedaagd? (pdf)
Arjan Bregman, Hoogleraar Gebiedsontwikkeling Universiteit van Amsterdam, tevens verbonden aan het Instituut voor Bouwrecht
Nicolette Zandvliet, Juridisch beleidsmedewerker NEPROM

- Hoofdverslag congres Omgevingswet 2013: Zin Omgevingswet hangt af van geboden afwegingsruimte