Software van de stad belangrijker dan de hardware

BPD-onderzoek ‘Thuis in mijn stad’ werpt licht op nieuwe rol gebiedsontwikkelaar

Is de fysieke inrichting, de hardware van de stad, wel zo bepalend voor de tevredenheid van de bewoners? En wat betekent dit voor de professie van de gebiedsontwikkelaar? Het onderzoek ‘Thuis in mijn stad’ geeft enkele praktische aanbevelingen: hoe kun je als gebiedsontwikkelaar sturen op andere, zachtere waarden? Hoe draag je er, samen met andere professionals, aan bij dat de stad voor iedereen aantrekkelijk en prettig blijft?

Thuis in mijn stad

Het onderzoek ‘Thuis in mijn stad’ bestaat uit verschillende typen onderzoek, dat BPD samen met vier grote woningcorporaties en drie onderzoeksbureaus heeft gedaan in Den Haag en Rotterdam. Het kwalitatief, narratief onderzoek (storytelling), waarbij bewoners verhalen vertellen over hun ideale buurt en de gevoelsmatige keuze voor die woonomgeving, is een relatief nieuw type onderzoek in de gebiedsontwikkeling. De uitkomsten daarvan zijn de basis geweest voor de vragen van het kwantitatief onderzoek, dat inzicht geeft in aantallen en percentages. In een expertmeeting is de praktische toepasbaarheid van de onderzoeksresultaten verkend. Wat kunnen al die experts betrokken bij gebiedsontwikkeling, samen doen om bij te dragen aan de software in de stad?

Aanbeveling 1: Verkenning en versterking identiteit

Bij het creëren van nieuwe leefomgevingen in bestaande stedelijke gebieden, is het allereerst belangrijk op zoek te gaan naar het verhaal van de plek. Door verhalen op te halen bij bewoners, ondernemers en andere gebruikers van een gebied. Dit type cultuur- en sociaalhistorische verkenning (storytelling) is een nieuwe manier van werken voor veel gebiedsontwikkelaars. Door voorafgaand aan de planvorming te achterhalen wat de belangrijkste zachte waarden zijn in een gebied, kan de identiteit ervan versterkt worden. Als gebiedsontwikkelaar kun je doorontwikkelen op die zachte waarden en ze meegeven aan de ontwerpers van een nieuwe leefomgeving.

Aanbeveling 2: Zicht op zachte waarden in conceptvorming

Na een verkenning van de belangrijkste zachte waarden, is het in de conceptvorming van belang om te onderscheiden wat er nodig is om de software van een nieuw te ontwikkelen gebied mede vorm te geven. Dat is niet in beton gegoten. De context zoals de plek, de bewoners, de historie bepaalt het antwoord. Dit vraagt om een andere houding van professionals. Een meer onderzoekende houding, waarbij de professional vragen moet beantwoorden die gaan over de specifieke context. Is er hier behoefte aan reuring, aan rust of juist diversiteit? Draagt een mix van veel verschillende mensen hier bij aan het versterken van de zachte waarden? Kun je hier de sociale cohesie in een buurt versterken door gedeeld eigenaarschap van bijvoorbeeld groenstroken of gezamenlijke voorzieningen? Waar kun je ontmoetingsmogelijkheden faciliteren en op welke plekken geef je ruimte aan rust?

De resultaten van het onderzoek ‘Thuis in mijn stad’ geven een richting. Inwoners van Den Haag en Rotterdam komen het gemakkelijkst tot rust in de omgeving van de eigen woning. Stadstuinen, al dan niet collectief, kunnen een oplossing zijn. Maar ook een eigen tuin en balkon geven stadsmensen rust.

Aanbeveling 3: Opwaartse mobiliteit

De sociale fundering en -structuur is een belangrijke kernwaarde in bestaand stedelijk gebied. Het behouden daarvan is essentieel om de identiteit van een gebied te versterken. Als gebiedsontwikkelaar kun je dit bij nieuwbouw in herstructureringswijken bijvoorbeeld realiseren door voorrang te geven aan doorstroommogelijkheden van bestaande bewoners of bewoners met rootsin de wijk of buurt. Veel van deze stadsbewoners zijn in het verleden vertrokken naar andere plekken in de stad, bijvoorbeeld omdat er te weinig aanbod in een hogere woonklasse beschikbaar was in de oorspronkelijke woonomgeving. Een meer divers woningaanbod kan het voor mensen in verschillende levensfasen ook mogelijk maken langer in de eigen buurt te blijven wonen. Van student, jong gezin, gezin waar de kinderen het huis uit zijn tot alleenstaanden, tweeverdieners zonder kinderen en ouderen. Die diversiteit in woningaanbod en mogelijkheden om langer zelfstandig thuis te blijven wonen, sluiten aan bij actuele maatschappelijke opgaven.

Aanbeveling 4: Samenwerken in gebiedscoalities

Hoe kun je de aandacht voor zachte waarden als gebiedsontwikkelaar ook daadwerkelijk omzetten in daden? Hoe kun je sturen op een versterking van de software in de stad? Dat kan alleen samen. Door met gemeente, ontwikkelaar, belegger en soms ook gebruikers samen te werken in een gebiedscoalitie kan een fysieke omgeving, die bijdraagt aan de diversiteit en de zachte waarden in de buurt, gerealiseerd worden. Zo kan in samenwerking met alle stakeholders een impuls gegeven worden aan het imago van een wijk, wat de identiteit kan versterken. Het oprichten van bijvoorbeeld een gebiedsfonds voor initiatieven vanuit de buurt, kan de kwaliteit en identiteit van een nieuwe of vernieuwde leefomgeving op de langere termijn waarborgen. Zo blijft de software van de stad sterk.

Klik hier voor de samenvatting van het onderzoek ‘Thuis in mijn stad’.

Onderstaande link verwijst naar de gehele publicatie:
‘Thuis in mijn stad – Onderzoek naar woonbeleving in Den Haag en Rotterdam’ (pdf)

Coverfoto: Den Haag, buurtfeest De Verademing. Foto: Marco Raaphorst, CC BY 2.0