platform voor kennis, nieuws en opinie
29 nov 2012 - Nieuws Het grootste voetbalstadion, de hoogste woontoren, het meest markante museum, steden zetten zich met beeldbepalende projecten op de kaart. Ook in tijden van crisis zullen partijen proberen hun steun te verwerven voor de ontwikkeling van nieuwe iconen. Het gaat daarbij niet alleen om het stapelen van stenen maar vooral om het ontwikkelen van een overtuigend betoog. Dit stelt bestuurskundige Wouter Jan Verheul in zijn proefschrift ‘Stedelijke iconen: het ontstaan van beeldbepalende projecten tussen betoog en beton’, dat hij 5 december 2012 zal verdedigen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Stadsiconen geven de stad een gezicht, brengen publieke trots en identiteitsbesef. Ze trekken toeristen en zijn een aanjager voor stedelijke ontwikkeling. Vooral de afgelopen decennia lijkt de stad een themapark geworden van opmerkelijke architectuur. Verheul keek achter deze façades en reconstrueerde de strijd die aan beeldbepalende projecten voorafgaat. Hij beschreef hoe moderne stadsiconen zoals de Erasmusbrug, het nieuwe Roombeek in Enschede en de High Tech Campus in Eindhoven tot stand zijn gekomen. Maar ook reconstrueerde hij mislukte of controversiële projecten zoals het half afgebouwde Kasteel van Almere of de Blob in Eindhoven. Het proefschrift presenteert verhalen waarin diverse architecten, zoals Pi de Bruijn en Liesbeth van der Pol aan het woord komen, net als vele wethouders, projectontwikkelaars en andere hoofdrolspelers. Verheul onderzocht hoe beeldbepalende projecten worden ontwikkeld om de gewenste stadsidentiteit te vormen en wat daarbij de succes- en faalfactoren zijn. Projecten blijken vaak anders te zijn geworden dan op papier bedacht. Het voorkomen van mislukkingen, tunnelvisies en avonturisme, vraagt dat bestuurders meer worden uitgedaagd om prestigeprojecten overtuigend te onderbouwen.
Vooral in tijden van economische crisis, leegstand en bezuinigingen, lijkt het lastig om te investeren in iconische projecten. Voor initiatiefnemers, zoals bij de nieuwe Rotterdamse Kuip of het Haagse Spuiforum, is het dan moeilijker om dure of extravagante plannen aan te dragen. Maar juist in crisistijd wordt de strijd rondom prestigeprojecten heftiger gevoerd dan anders. Economische belangen van bedrijven, bestuurlijke scoringsdrang en burgerlijke emoties moeten blijvend worden gevoed. Verliezende partijen ontwikkelen steeds een nieuw betoog, met nieuwe argumenten en met nieuwe bondgenoten.
Wouter Jan Verheul is bestuurskundig adviseur met expertise op het gebied van publiek leiderschap en stedelijke ontwikkeling. Tevens is hij verbonden aan de TU Delft, Faculty of Architecture, sectie Urban Area Development.
Marjolein Kooistra, mediarelaties Erasmus Universiteit. Tel: 010 408 2135, e-mail: kooistra@fsw.eur.nl Voor meer informatie over het boek zie www.stedelijke-iconen.nl.
