Onderzoek Teruglopende investeringsruimte en veranderende regelgeving hebben grote impact op de rol van corporaties bij stedelijke vernieuwing. Hilde Gründemann boog zich in haar scriptie, geschreven ter afronding van de Master City Developer, over de vraag hoe een corporatie in het licht van de gewijzigde omstandigheden - minder geld en de focus op de kerntaak – de vernieuwing van een aandachtswijk op gang zou kunnen brengen. Een stappenplan geeft antwoord op die vraag. Belangrijkste conclusie: ook een corporatie kan zich de kunst van het uitnodigen, loslaten en faciliteren eigen maken.
Het antwoord op de vraag hoe de vernieuwing van een aandachtswijk op gang te krijgen als je dat zelf niet meer kan of mag, is op de keper beschouw eenvoudig: door anderen te verleiden, of – vriendelijker geformuleerd - uit te nodigen. ‘Uitnodigingsvernieuwing’ vraagt in essentie om een uitnodigende houding die ruimte biedt voor respons. Het stappenplan ‘sturen door uitnodigen’ geeft handen en voeten aan het perspectief van ‘uitnodigingsvernieuwing’, en invulling aan sleutelbegrippen als uitnodigen, faciliteren en loslaten.
Sturen door uitnodigen in vijf stappen
Stap 1: Zoeken naar kansen
Ga letterlijk de wijk in, en praat met de mensen. Wie zouden een rol kunnen spelen? Infiltreer in de leefwereld van wijkgebruikers. Breng verschillende kwaliteiten objectief in beeld, en: laat het imago van een wijk de analyse niet beïnvloeden.
Stap 2: Definiëren van de uitnodiging
Vertaal vraag en aanbod in een uitvraag. De vraag is impliciet beantwoord in stap 1, het aanbod bestaat voor een corporatie uit (1) grond of gebouwen, (2) kennis en (3) geld. De inbreng is afhankelijk van de opgave.
Stap 3: Uitnodigen!
Formuleer een scherpe en begrijpelijke uitnodiging die inspireert en mensen aanmoedigt tot méér dan aanvankelijk beoogd. Leg zo min mogelijk vast, en creëer daarmee ruimte voor nieuwe ideeën. Laat de uitnodiging niet ongemerkt voorbij gaan, maar prik een moment.
Stap 4: Definiëren van de opgave
In het definiëren van de opgave kan de corporatie een rol hebben, maar dat hoeft niet. Dat is afhankelijk van de opgave, e/o de wensen en behoeften van de ‘genodigden’. Faciliteren alleen daar waar het moet.
Resultaat: Verbreden van het spelersveld
Met voorgaande stappen worden latente krachten in de wijk geactiveerd, of worden nieuwe krachten aan de wijk toegevoegd. Verbreding van het spelersveld is een voedingsbodem voor het ontstaan van nieuwe combinaties.
Stap 5: Verbinden tot wenkend perspectief
Verschillende initiatieven brengen – langzaam – een transformatie van een gebied op gang. De optelling van diverse initiatieven leveren ‘verknoopt’ de basis voor een wenkend perspectief: een lijn op de horizon die nieuwe partijen verleidt tot het doen van investeringen.
Belangrijkste lessen uit de praktijk:
Best persons
In alle praktijkvoorbeelden die in het kader van dit onderzoek zijn onderzocht bleek sprake van één of meerdere ‘sleutelfiguren’: mensen die zéér betrokken zijn en vanuit een intrinsieke motivatie een enorme hoeveelheid energie aan de dag te leggen weten te leggen. Voor een succesvolle totstandkoming van initiatieven zijn best persons essentieel: zij lijken een randvoorwaarde om geslaagd te kunnen sturen door uitnodigen.
Het belang van publiciteit
Publiciteit helpt niet alleen om de uitnodiging kenbaar te maken, maar heeft – mits positief - ook een stimulerende werking op degenen die invulling geven aan het initiatief. Uit de praktijkvoorbeelden blijkt niet geld, maar erkenning en waardering de belangrijkste drijfveer voor de mensen achter het initiatief. Publiciteit kan daarin een belangrijke rol spelen.
Sturen door uitnodigen is een (cyclisch) proces
Het stappenplan is een generieke vertaling van een proces waar op verschillende manieren invulling kan worden gegeven. Het stappenplan moet worden gezien als een handvat om als corporatie grip te krijgen op het proces van uitnodigingsvernieuwing. Grip gaat niet alleen over het proces zelf, maar ook over de aanhaking van de eigen organisatie.
Omgang met de ‘buitenwereld’
Het stappenplan redeneert vanuit het perspectief van de corporatie: zij is de uitnodigende partij. De praktijkvoorbeelden laten zien dat de corporatie veel baat heeft bij betrokkenheid van de buitenwereld bij het formuleren van een aansprekende uitnodiging, met name als het initiatief zich richt op het aanspreken van (latente) krachten in de wijk.
Vliegwiel in beweging
Het stappenplan is erop gericht in een aandachtswijk een vliegwiel van vernieuwing in beweging te brengen: door het verbinden van initiatieven wordt de basis gelegd voor een wenkend perspectief. Hoewel in het praktijkonderzoek nog geen bewijs is gevonden voor het vliegwieleffect, sluit het onderzoek af met de aanbeveling het stappenplan vooral een uitnodiging te doen laten zijn om te sturen door uitnodigen. Grijp die kans!
Cover: ‘2015.09.15_Sturen door uitnodigen: een nieuw perspectief voor corporaties? ’
Door Hilde Gründemann
Projectontwikkelaar bij Ymere
