Verslag Over de hele wereld gebeurt het. Mensen delen grasmaaiers, appartementen en fietsen. Via Snappcar kun je de auto van de buurman huren, via thuisafgehaald.nl twee straten verderop een maaltijd kopen en als je altijd al in dat mooie huis op de hoek hebt willen wonen – wellicht wordt het als bed and breakfast verhuurd via Airbnb. In de schaduw van de crisis bloeit een nieuwe economie op. Een economie die elk traditioneel idee over bezit en consumptie verandert en het delen van goederen centraal stelt: the sharing economy.
Tentoonstelling #stadvandetoekomst
‘The Shared Economy - Afbeelding 1’
In zijn bestseller waarschuwde Clay Shirky ons al: Here comes everybody. Slim gebruikmakend van de globalisering en de mogelijkheden van internet ontstaan er overal netwerken van actieve burgers. De kracht van die netwerken is enorm. Er ontstaan overal micro-ondernemers met micro-banen, die handig gebruikmaken van de goederen en de skills die zij al in bezit hebben. Stel je hebt een duur abonnement voor een parkeerplaats in een middelgrote Amerikaanse stad. Terwijl je overdag werkt, staat de parkeerplaats leeg. Via het netwerk Parking Panda kun je de plek gaan verhuren. Of stel je gaat op vakantie en hebt geen zin je hond naar een asociaal asiel te brengen. Via het netwerk DogVacay vind je andere dierenliefhebbers die op je huisdier willen passen.
Drie redenen om mee te doen
Er is een drietal redenen waarom steeds meer mensen deelnemen aan de sharing economy. De eerste is een economische. Door de crisis moet er op de kleintjes gelet worden. Lenen of huren van een boormachine is veel goedkoper dan aanschaffen. De tweede reden is dat collaborative consumption gewoon veel duurzamer is. Als ook maar 25% van de buurt gaat carpoolen, scheelt dat al gigantisch in files en fijnstof. De derde reden is dat een economie waarin vertrouwen en sociaal contact belangrijker zijn dan onbeperkt eigenbelang, aansluit bij de waarden van een behoorlijk deel van de bevolking.
‘The Shared Economy - Afbeelding 2’
Het lijkt onwaarschijnlijk dat de sharing economy de huidige economie helemaal zal vervangen. Sommige mensen zullen hun auto gewoon nooit willen delen. En anderen griezelen bij het idee van het afhalen van een maaltijd bij een thuiskok. Het blijft een echte lifestyle-keuze. Er zijn genoeg start-ups die met de trend mee willen doen, maar er niet in slagen een grote groep gebruikers te creëren. Initiatieven die snel groter worden transformeren tot traditionele bedrijven of botsen met juridische regelgeving. In steden als New York en Amsterdam is het verhuren van een slaapkamer via Airbnb daarom inmiddels aan banden gelegd. Dat neemt niet weg dat een informele economie, gekoppeld aan de kracht van ict en techniek, een belangrijke rol kan gaan spelen in de stad van de toekomst.
Tentoonstelling #stadvandetoekomst
Vanaf 1 juli is in het Museon in Den Haag de #stadvandetoekomst te zien. De tentoonstelling onderzoekt hoe stadsbewoners lokaal bij kunnen dragen aan oplossingen voor uitdagingen van onze tijd die een mondiaal karakter hebben, zoals klimaatverandering, tekort aan grondstoffen en urbanisering. De expositie #stadvandetoekomst is te bezoeken tot en met 27 oktober 2013.
Bij de voorbereiding van #stadvandetoekomst betrekt het Museon wetenschappers, architecten, industrieel vormgevers, studenten en jonge professionals. In zes workshops wordt onderzocht hoe nieuwe ontwikkelingen kunnen ontstaan. De workshops zijn ‘Justice to Go’, ‘Stadsmobiliteit’, ‘Shared Economy’, ‘Pop-up wonen’, ‘Urban Play’ en ‘Natuurlijke Stad’ en vinden plaats op steeds een andere, bijzondere plaats in Den Haag. De laatste workshop, ‘Natuurlijke Stad’, zal plaatsvinden op woensdag 10 april.
‘The Shared Economy - Afbeelding 3’
Workshop ‘Shared Economy’
De Workshop ‘Shared Economy’ werd op 27 maart 2013 gehouden in Creatief Warenhuis Hoop in Den Haag. Het eerste deel bestond uit een introducerende lezing van Saskia Harkema (specialist op het gebied van innovatie en ondernemerschap) en Wolbert van Dijk (architect en landschapsontwerper).
Saskia Harkema ziet dat onder invloed van een aantal trends, zoals globalisering en digitalisering, er langzaam een paradigmaverandering optreedt. Het oude paradigma, waarin eigenbelang, concurrentie en marktwerking centraal staan, maakt langzaam plaats voor maatschappijbeeld waarin welvaart gedeeld wordt, bezit minder belangrijk wordt en lenen of huren juist meer, vertrouwen essentieel is en er parallel aan globale ontwikkelingen ruimte ontstaat voor lokale initiatieven.
Waar Harkema’s betoog vrij algemeen wat moraliserend is (het paradigma van marktwerking is achterhaald en gedoemd om te falen), daar toont Wolbert Van Dijk een aantal concrete voorbeelden die vaak uit nood zijn geboren. Door de terugtrekkende overheid neemt de maatschappij verantwoordelijkheid, komen er alternatieve geldstromen en wordt er handig ingespeeld op leegstaande gebouwen of braakliggende grond. Op die manier zijn er bijvoorbeeld in Rotterdam-West een leeszaal en een buurttuin ontstaan. Burgers bekommeren zich om hun eigen woonomgeving en gebruiken daar hun eigen netwerk voor.
Een tweede trend die Van Dijk signaleert illustreert hij aan de hand van Buenos Aires. Daar ontstaat in de economische crisis, een decennium geleden, binnen elk bouwblok een enorme informele economie. Schaalverkleining blijkt voor veel mensen de strategie om de crisis te overleven.
Testcase Boekhorststraat
Na de introducerende lezingen worden de deelnemers aan de workshop in groepen ingedeeld om aan een concrete case te werken. Daarvoor is een multiculturele stedelijke straat geselecteerd die de komende jaren getransformeerd moet worden. Hoe kan de sharing economy concreet uitgewerkt worden?
In twee rondes worden de meest uiteenlopende ideeën gepresenteerd. De ene groep droomt van een kosmopolitische straat, waar de bewoners ook huizen deelden in andere wereldsteden; een andere groep wil juist een ouderwetse dorpsstraat creëren. Ook ontstaan er plannen om de straat volledig zelfvoorzienend te maken of local heroes aan stellen die de shared economy kunnen vormgeven.
Tijdens de workshop valt op dat de meeste groepen zich vooral focussen op branding en positionering van de Boekhorststraat. Daarnaast wordt duidelijk dat lokaliteit, specifieke kenmerken van de straat, enorm belangrijk zijn. Tot slot worstelen de groepen met het verschijnsel dat de sharing economy grotendeels digitaal is. Het lokaal laten landen van online initiatieven als Etsy is niet direct overtuigend, hun kracht zit juist in het amorfe netwerk.
‘The Shared Economy - Afbeelding 4’
Het idee van een sharing economy, waarbij iedereen klant, fabrikant en micro-ondernemer wordt, is op voorhand enorm aantrekkelijk. Het idee lijkt garant te staan voor diversiteit en een levendige buurteconomie. De uitdaging is hoe je een fenomeen, dat bij uitstek bottom-up is en waarvan het succes enorm afhangt van de gebruikers, in de stad kunt implementeren. Dat de sharing economy werkt in vooroorlogse stadswijken waar de creative class woont, dat is al zichtbaar. Of het ook zal ontstaan in heel arme of juist rijke wijken, dat is de vraag.
Cover: ‘2013.04.08_The shared economy_cover_680’
Door David Struik
YP-redacteur Gebiedsontwikkeling.nu
