Redt ontwerpstrategie de nationale parken?
De nationale parken hebben van oudsher als belangrijkste taak de natuur goed te beschermen. Vandaag de dag is er veel beweging rondom onze nationale parken en wordt er, mede door teruglopende beheersubsidies, druk gezocht naar nieuwe toekomstrichtingen. Die zullen volgens ons niet worden gevonden in nieuw beleid of in nog meer principiële discussies. Het lijkt de hoogste tijd om bestaande organisatievormen open te breken en een frisse wind te laten waaien. Is het mogelijk om met een ontwerpende benadering de natuur weer bij de mensen te brengen? Ondernemen en natuurbouwen samen, kan dat? De ontwerpende benadering zoals die is gekozen bij de Nieuwe Hollandse Waterlinie is hiervan een inspirerend voorbeeld.
Ontwerpers (terug) aan zet!
Als beleving centraal komt te staan, maakt de waardevolle natuur daar een integraal onderdeel van uit. Net zoals recreatie, verkeer, landbouw en cultuurhistorie. Maar ook minder tastbare en soms veranderlijke zaken hebben invloed op de landschapsbeleving; het weer, geuren, drukte, de lokale identiteit. Als een gebied qua landschap en natuur een hoge kwaliteit heeft, bijvoorbeeld van internationaal niveau, dan is het belangrijk om hierbij aan te sluiten met het realiseren van nieuwe voorzieningen, en dus te investeren in kwaliteit. Niet alleen vanaf nieuwe voorzieningen zou je een prachtig landschapsgevoel moeten krijgen, maar ook vanuit het landschap, waar het nieuwe element het omringende landschap met de overweldigende natuur weerspiegelt en zelfs versterkt. Een creatieve, innovatieve (ontwerp)houding en een uitmuntend opdrachtgeverschap zijn nodig om dit voor elkaar te krijgen. Tenslotte verdient én biedt een landschap dat uniek is op wereldniveau een buitengewone gebiedsbeleving.
Extreme natuurervaringen tegen zwembadtarief
Enkele voorbeelden (uit eigen koker): in nationaal park Weerribben Wieden ligt enorm veel en schoon water, alleen is het er niet fijn zwemmen omdat het vol zit met drijvende zwarte veenresten. Toch is het kwaliteitswater potentieel van enorme recreatieve waarde. Kunnen we dit niet ombuigen en kilometerslange drijvende waterbanen aanleggen, waardoor je extreme natuurervaringen kunt krijgen, gewoon tegen zwembadtarief? Of in datzelfde nationaal park: Vroeger kregen de paarden zogenoemde moerasschoenen aan om niet weg te zakken in het veen. Kunnen we niet een paardenroute van internationale status maken met een ellenlang netwerk van paden, ermiddenin? Door groots te denken met respect voor de natuur kan de aantrekkingskracht van het gebied enorm verbeteren. Door ondernemers vrijheden te geven kan een afdracht voor bijvoorbeeld beheer worden gevraagd. We denken daarbij niet aan kleine initiatieven, maar alleen aan initiatieven die bijdragen aan de grootsheid van het gebied.
Onderwaterhotel in de Waddenzee?
Een kandidaat voor een van de belangrijkste nationale parken nieuwe stijl is de Waddenzee. Dit internationale natuurgebied van 1,1 miljoen hectare staat sinds 2009 op de Unesco Werelderfgoedlijst en heeft hiermee een universele betekenis gekregen. De Waddenzee staat daarmee op gelijke voet met gebieden als de nationale parken Yellowstone in de Verenigde Staten, de Kilimanjaro in Tanzania en het Great Barrier Reef in Australië.
De Waddenzee is een van de belangrijkste en soortenrijkste natuurgebieden ter wereld. Daarnaast zijn de kracht van eb en vloed, de snelstromende geulen, het steeds veranderende landschap en het spel van wind, licht, lucht en spiegeling allemaal elementen van de beleving in dit gebied.
Het lijkt dan ook een geweldige uitdaging voor landschapsarchitecten om mee te werken aan deze opgave waarbij de landschapsbeleving centraal staat. De horizon is heilig in de Waddenzee, waarom duiken we niet de grond in: een onderwaterhotel dat alleen bij eb te bereiken is? Of een ondergronds museum van allure, alleen te bereiken na een forse waddenloop?
Zet u uw bemodderde schoenen wel even voor de deur?
Door Rob Aben
Landschapsarchitect
