Thumb_landelijk_0_1000px

Toine Smits, Urban Regions in the Delta: 'Waardschap als nieuwe beheervorm'

5 maart 2013

3 minuten

Opinie Er waart een (her)nieuwde term rond in rivierenland: waardschap. Waar komt die vandaan en wat houdt die in? Toine Smits, hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen en projectleider van het URD-project Delta-Oost legt uit.

Halverwege de jaren ‘80 van de vorige eeuw werd plan Ooievaar ontwikkeld. Dit ruimtelijke plan beschreef de beoogde ontwikkeling van het Nederlandse rivierengebied. Doel was om het complete riviersysteem weer werkend te krijgen. De makers pleitten voor de verbetering van landbouw in komgronden, het inrichten van de uiterwaarden als natuurgebied en gemengd grondgebruik op de oeverwallen. Bij het geheel dienden de belangrijke historische aspecten bewaard te blijven. Bossen, moerassen, waterlopen en natuurlijke grazers dienden het biotische systeem te onderhouden. Hiervoor diende zo nodig de zomerdijk doorbroken te worden. Deze gedachte ging in tegen de destijds leidende gedachte dat gronden zo veel mogelijk geschikt dienden te zijn voor landbouw, waarvoor ruilverkaveling veel werd ingezet en ten koste ging van natuur en ruimte voor de rivier. Door de publiciteit die het plan kreeg, onder andere door toenmalig minister van Verkeer en Waterstaat Neelie Kroes, werd het plan veelvuldig geadopteerd in uitvoeringsplannen van projecten langs de grote rivieren in Nederland.

Hoe beheren we het rivierengebied?

In die tijd werd het woord ‘waardschap’ voor het eerst gebruikt, vertelt prof. Toine Smits. ‘Maar iedereen had na de euforie rondom het plan zo druk met de verwerving en inrichting dat nog niet goed nagedacht werd over een efficiënte beheervorm. Na de extreme hoogwaters met evacuaties in 1993 en 1995 sloeg de stemming rondom ongeremde natuurontwikkeling in de veel te smalle uiterwaarden om. Maar ja, we hadden wel een Europese Kaderrichtlijn Water en Natura 2000 die ook eisen stellen aan de ecologische kwaliteit van de grote rivieren. Het dilemma ‘natuur versus veiligheid’ was geboren. Probeerde het ene departement bosontwikkeling in de uiterwaarden te stimuleren, wilde het andere departement ze het liefst omzagen. Het goed regelen van onderhoud en beheer van de uiterwaarden werd een gecompliceerde zaak waarbij verschillende partijen betrokken zijn en voor onderdelen verantwoordelijk zijn. Dat is een lastige zaak als je een efficiënte vorm van beheer wil realiseren: goedkoop en goede balans tussen natuur en veiligheid.’

Daadkrachtige club

Deze setting bracht het URD-Delta Oost-team er toe om te onderzoeken welke governancestructuur de meeste mogelijkheden biedt om zo'n optimaal beheer te realiseren. Smits: ‘Daarbij hebben we de term ‘waardschap’ weer uit de kast getrokken en daar vorm en inhoud aan gegeven. Eigenlijk gaat het om een governancestructuur waarbij een gemandateerde club van experts en maatschappelijke vertegenwoordigers daadkrachtig kan handelen als het om beheer gaat. Daarnaast moet het ‘waardschap’ ook bij machte zijn om ecosysteemdiensten van de rivier te kunnen verzilveren zodat de onderhoud- en beheerkosten naar beneden gaan.’

Geen nieuwe bestuurslaag

Eigenlijk is het waardschap vergelijkbaar met het rentenierschap, zoals dit al bekend is uit het landgoederenbeheer of het Engelse stewardship, legt Smits uit. ‘Het waardschap is in ieder geval geen nieuwe bestuurslaag. Voor wie Josephine Green hoorde spreken op 19 november 2012 op het VerDus-congres: het betreft hier eerder een pannenkoek dan de laag in een pyramide. In het Delta Oost-project zoeken we samen met stakeholders uit het rivierbeheer naar de precieze inrichting van zo’n waardschap: wie moeten er in zitten en hoe vindt de besluitvorming plaats? We onderzoeken wat de wettelijke vrijheidsgraden zijn om zo'n waardschap te kunnen oprichten en wat de mogelijk financiële voordelen kunnen zijn. Of we de term handhaven, valt nog te bezien. Misschien is er verwarring mogelijk met de term ‘waterschap’ en het gaat hier toch echt om twee verschillende dingen.’


Cover: ‘Thumb_landelijk_0_1000px’



Meest recent

Rinske Brand Column Cover door Esther Dijkstra (bron: Illustratie Esther Dijkstra, bewerkte foto Flore Zoe)

Schrap de term ‘maatschappelijke meerwaarde’.

Willen we als vakgebied maatschappelijke meerwaarde écht serieus nemen? Dan moeten we beginnen met het veranderen van ons taalgebruik, stelt columnist Rinske Brand. “Dit voorkomt dat waardevolle initiatieven ondergewaardeerd worden.”

Opinie

10 februari 2025

Bungalowpark door Rudmer Zwerver (bron: Shutterstock)

De permanente bewoning van vakantieparken blijft een heet hangijzer

Minister Mona Keijzer wil permanente bewoning van vakantieparken legaliseren, wat op kritiek van lokale overheden stuit. Een blik op een discussie die al jaren speelt. “Op dit moment komen mensen op straat te staan. Dan kan je het prima gedogen”

Onderzoek

7 februari 2025

GO weekoverzicht 6 februari 2025 door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was een week van solidariteit, sociale waarde en rechtvaardigheid in gebiedsontwikkeling

Deze week waren solidariteit, sociale waarde en rechtvaardigheid de sleutelbegrippen, zowel in het ruimtegebruik als in het creëren van plekken voor ondernemers en het verdichten en mengen in stedelijk gebied.

Weekoverzicht

6 februari 2025