2015.03.12_Veranderbaarheid_660

‘Veranderbaarheid van steden vereist sturen op detailniveau’

12 maart 2015

3 minuten

Onderzoek Stadswijken zijn alleen toekomstbestendig te maken, als de stedenbouwers uitgaan van het kleinste schaalniveau – de verkaveling van woonblokken. Gaat het daar mis, dan gaat een hele buurt niet lang mee. Dat concludeert promovendus Flora Nycolaas uit onderzoek in acht Amsterdamse woonbuurten.

Promotie F.A. Nycolaas: Amsterdam

20 maart 2015 | 12:30
plaats: Aula, TU Delft

Duurzame verstedelijking vereist gebouwen en buurten die ook kunnen voldoen aan toekomstige eisen, hoe onvoorspelbaar die ook zijn. Wat is bepalend voor de veranderbaarheid van een wijk, vroeg Nycolaas zich daarom af? Ze legde acht Amsterdamse buurten onder het vergrootglas en analyseerde hoe ze zich de afgelopen honderd jaar hebben ontwikkeld. Ter vergelijking bekeek ze ook buurten in Antwerpen, Barcelona en Wenen.

Eigendomsverhoudingen spelen een sleutelrol in de veranderbaarheid van buurten, blijkt uit het proefschrift 'Wenken voor een veranderbare stad. Een studie naar veranderingspatronen van Amsterdamse buurten en bouwblokken'. Nycolaas onderscheidt drie typen eigenaren: particuliere verhuurders, eigenaar-gebruikers en woningcorporaties. Maatgevende factor is daarbij de schaal van het eigendom. Maar het is ook belangrijk hoe die zich verhoudt tot de opzet van een wijk.

Vuistregel is dat buurten relatief eenvoudig aanpasbaar zijn aan nieuwe eisen als de eigendomsstructuur en de ruimtelijke kaders min of meer samenvallen. Dat is niet het geval in de gordel van Amsterdamse woonblokken die in de jaren 20 tot 40 werden gebouwd: de schaal van het architectonische ontwerp is hier groot, de eigendomsstructuur kleinschalig.

De zeventiende-eeuwse Jordaan heeft een eenvoudiger organisatie. Nycolaas: “Alle kaders liggen op hetzelfde schaalniveau, wat kleinschalige veranderingen mogelijk maakt.” Het is een van de verklaringen waarom veel van deze buurten nog altijd overeind staan. Naoorlogse wijken hebben ook een eenvoudige organisatie, maar om andere redenen. De schaal van het eigendom en het niveau van de ruimtelijke kaders in ‘volkshuisvestingsbuurten’ zijn beide groot. Dat maakt grootschalige sloop of renovatie makkelijk.

Betekent dit dat recente grootschalige ontwikkelingen in Amstelkwartier en Haveneiland een zelfde vermogen hebben tot transformatie in de toekomst? Nee, want de differentiatie is hier erg formalistisch: een gevarieerd uiterlijk, maar door ingewikkelde eigendomsverhoudingen star en onveranderbaar. Onbegrijpelijk dat de regelgeving ten aanzien van de verkaveling hier niet strenger is, vindt Nycolaas. Want bij de projectontwikkelaars die de kar trekken staat het langetermijnbelang van de stad niet voorop. “Je zou juist hier in een vroeg stadium van het stedenbouwkundig ontwerp moeten sturen op de details van de verkaveling. Dat is veel belangrijker dan architectonische details: een gevel verander je makkelijker dan de opzet van een woonblok.”

De trend om zaken als eigendomsstructuur, architectonische eenheid, ontsluiting en constructie open te laten uit oogpunt van flexibiliteit tijdens de ontwikkeling wijst ze af. Sturen op een laag schaalniveau moet, want het voorkomt complexe, starre bouwblokken. “En daar is niets betuttelends aan. Het gaat om de bruikbaarheid van je stad in de toekomst.”


Cover: ‘2015.03.12_Veranderbaarheid_660’



Meest recent

Mensen op de trappen en roltrappen in het Groninger Forum in Nederland door Marc Venema (bron: Shutterstock)

Spontaan contact goed voor sociale cohesie in superdiverse wijken – maar hoe?

Spontaan contact tussen bewoners zorgt voor meer verbinding, maar hoe creëer je die ontmoetingen in superdiverse wijken? Het Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) komt met concrete aanbevelingen voor ontwerpers, ontwikkelaars en bestuurders.

Onderzoek

24 maart 2023

Bedrijventerrein door Tim Roberts Photography (bron: Shutterstock)

Ondernemers Noord-Holland ageren met eigen visie tegen gebrek aan werklocaties

De ondernemers in Noord-Holland hebben onder leiding van Friso de Zeeuw zelf een visie opgesteld. Inzet: er moet meer oog komen voor de werklocaties. En transformatie naar wonen is echt passé.

Opinie

24 maart 2023

Weekoverzicht Cover door Ineke Lammers (bron: gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van vervulde wensen en nieuwe beloftes

De afgelopen week kwamen in Den Helder wensen uit en bleek co-creatie een stilzwijgende belofte. En dat terwijl woningcorporaties en gebiedsontwikkelaars juist hun beloftes samen moeten waarmaken.

Nieuws

23 maart 2023