communicatie -> Photo by Headway on Unsplash door Headway (bron: Unsplash)

Vertrouwenscrisis in gebiedsontwikkelingen: zo kan communicatie je helpen

20 augustus 2020

5 minuten

Analyse Gebiedsontwikkeling gaat vaak gepaard met discussies en oplopende emoties bij betrokkenen. Adviseur Kristel Jansen in de Wal legt via drie casussen uit hoe je communicatie kunt inzetten om deze crises te voorkomen of op te lossen.

Veranderingen in de fysieke leefomgeving leveren vaak discussies op. Zij hebben namelijk impact op de omgeving en de (in)directe belanghebbenden. Vroegtijdige communicatie daarover levert voor overheden en marktpartijen naast tijdswinst (door het voorkomen van hindernissen later in het proces) vaak ook een kwalitatief betere ontwikkeling op (door het meenemen van wensen en behoeften van de omgeving).

Daarnaast is het harde noodzaak om te voorkomen dat discussies ontstaan en escaleren. Te veel discussie kan namelijk weerslag hebben op de wijze waarop – gemeentebreed – vertrouwen bestaat in het politiek bestuur en de markt. Met oog op de nieuwe Omgevingswet, waar vroegtijdige en transparante communicatie juist een van de kernwaarden is, is een vertrouwensbreuk bovendien gelijkwaardig aan een crisis.  Vertrouwen komt tenslotte ten voet, maar gaat te paard.

Heldere en tijdige communicatie kan aan dit proces een waardevolle bijdrage leveren, juist op de momenten wanneer het niet soepel verloopt. Aan de hand van casussen leg ik uit hoe in gebiedsontwikkeling een vertrouwenscrisis ontstaat – en hoe deze kan worden voorkomen. 

Vertrouwenscrisis op gebiedsniveau

De huizenmarkt is en blijft een urgente discussie. Woningtekort blijft nog tot zeker 2030 een groot probleem. De prijzen stijgen de pan uit, er is een enorme behoefte aan nieuwe woningen en tegelijkertijd wil niemand dat er gebouwd wordt in de eigen groene omgeving (ook wel het NIMBY-principe genoemd). Zo ook in Hardinxveld, Rucphen en Utrecht. 

Casus 1: emoties over nieuwbouwwijk in Hardinxveld

Begin juli verscheen een artikel in het AD waarin kritiek wordt geuit over de wijze waarop Hardinxveld met haar inwoners omgaat. De titel zet de toon: ‘Feitelijk moet je gewoon je kop houden’. Een bewonersgroep haalt in dit artikel hard uit naar de gemeente over het proces rond de toekomstige nieuwbouwwijk De Rokerij: ‘’De gemeente komt afspraken en beloftes niet na, negeert alternatieve ideeën van inwoners en communiceert gebrekkig.’’

De impact
Het artikel heeft invloed op het imago van de gemeente. Uit de woordkeuze blijkt dat de emoties hoog oplopen bij de inwoners. Ze hebben geen antwoorden gekregen op de vragen die zij stelden. Uiteindelijk leiden meerdere kleine misverstanden tot een ‘ontploffing’ in de media. De gemeente is voor veel mensen soms lastig te doorgronden: de diverse ambtelijke, bestuurlijke en politieke processen lopen door elkaar heen. Soms is het niet mogelijk om al een antwoord te geven, bijvoorbeeld omdat over een bepaald thema nog een politiek debat moet plaatsvinden. De gemiddelde burger heeft hier alleen niets mee te maken.

Het advies
De gemeente heeft te maken met vertrouwenscrisis in wording. Hieruit kunnen we leren dat het noodzakelijk is om de input en vragen na verwerking terug te koppelen. Voor communicatie in het vervolg is het van belang om eerst empathie te tonen. Dit kan door je te verplaatsen in een ander en te erkennen dat de situatie die ander kan benadelen. Met het erkennen van emoties is in ieder geval een eerste stap gezet. Indien weerstand ongehoord blijft, leidt zij tot wantrouwen, wat onlosmakelijk leidt tot nog meer weerstand. Opnieuw vertrouwen bouwen staat hier bovenaan. 

Casus 2: verraste bewoners over nieuwbouwplannen in Rucphen

In Rucphen wordt een bosgebied ontwikkeld tot een woongebied en bewoners schrikken van deze plannen. Zij hebben daarom een actiecomité opgericht om de komst van de nieuwe wijk te voorkomen. Tegelijkertijd heerst er in Rucphen woningnood, waardoor de gemeente genoodzaakt is om een locatie aan te wijzen.

Uit de toon van de rapportage blijkt dat bewoners zich niet gehoord voelen door de gemeente. Zij zien graag een andere locatie voor woningbouw. Dit is al eerder door de gemeente onderzocht. Door de Raad van State is besloten dat de wijk er mag komen. Je niet gehoord voelen wordt in dit geval verward met ‘niet doen wat er gewenst wordt’.

De impact
In deze casus zien we dat over en weer elkaars perspectief onvoldoende wordt begrepen. De gemeente is eindverantwoordelijk voor goede ruimtelijke ordening. Helaas betekent ‘goede ruimtelijke ordening’ niet altijd dat niemand er last van heeft. Uiteindelijk heeft de gemeente in dit proces ‘gewonnen’ en kunnen de nieuwbouwplannen doorgang vinden. Door de weerstand gebeurt dit met veel vertraging. Bovendien verliezen de bewoners vertrouwen in de gemeente. 

Het advies
In deze casus gaat het dus vooral om het kweken van begrip voor elkaars verantwoordelijkheden, standpunten en visie. In Rucphen blijkt hoe belangrijk het is om inwoners vroegtijdig mee te nemen in het proces. Informeer hen over onderzoeken die zijn gedaan en beredeneer waarom de keuze is gevallen op een bepaalde locatie. In de huidige fase kan de gemeente alsnog met bewoners in gesprek gaan. Luister naar de belangen en onderzoek gezamenlijk waar je elkaar tegemoet kunt komen in de plannen. Denk bijvoorbeeld aan het toevoegen van groen aan de nieuwbouwplannen.

Casus 3: commotie rondom hoge prijzen in Merwede Utrecht

In juni ontstond veel commotie in de gemeente Utrecht over de gebiedsontwikkeling bij de Merwedekanaalzone. De hoge woningprijzen (en daardoor het gebrek aan betaalbare woningen) riepen veel negatieve reacties op. De wethouder geeft toe dat er in de plannen niet goed genoeg gestuurd is door de gemeente en noemt dit dan ook een ‘dure les’. Zij voert daarom nieuwe gesprekken met de ontwikkelaar om meer betaalbare woningen in de Merwedekanaalzone te bouwen. 

De impact
Deze ‘dure les’ zorgt voor een langer ontwikkelproces, doordat gesprekken nu opnieuw worden gevoerd. Dit helpt geen van de partijen verder vooruit. Met voldoende sturing aan de voorkant had dit wellicht anders uitgepakt. Anderzijds speelt in deze casus een veel breder maatschappelijk probleem: er is een groot tekort aan (betaalbare) woningen en dat betekent dat sprake is van schaarste. De woningen die worden gebouwd, en zeker op dit soort toplocaties, zijn nu eenmaal duurder. 

Het advies
De gemeente reageert al proactief door opnieuw het gesprek te voeren met de ontwikkelaar. Niettemin had deze casus qua verwachtingsmanagement beter gekund. De gemeente en ontwikkelaar kunnen daarnaast aan de slag met het opzetten van een woordvoeringslijn. Dit draagt bij aan eenduidige en heldere communicatie naar de omgeving over de gesprekken en uitkomsten. Transparantie is namelijk belangrijk.

Communicatielessen voor gebiedsontwikkelaars

Uit bovenstaande casussen kunnen we de volgende belangrijke proces- en communicatielessen destilleren.

  • Zorg voor voldoende zicht op de (directe en indirecte) belanghebbenden, hun belangen en hun standpunten
  • Neem de omgeving vroegtijdig mee in het proces, want belanghebbenden bijten meestal pas als je te laat bent met communiceren
  • Wees transparant, ook als het lastig wordt
  • Toon empathie als emoties hoog oplopen en besteed aandacht aan deze reacties
  • Ontstaat er toch een vertrouwensbreuk? Neem die dan zo serieus mogelijk en ga ook daarin dialoog niet uit de weg

Goede voorbereiding is het halve werk

Een hoop (media)commotie kun je voorkomen door je goed voor te bereiden op een mogelijke vertrouwenscrisis. Denk aan de actuele discussies over de indeling van ruimte. Hoe richten we looproutes in? Hoe creëren we meer ruimte voor de voetganger en fietser? Kan ik mijn terras uitbreiden? Waar kan ik recreëren in de eigen leefomgeving? Blijft er voldoende groen bestaan in mijn directe omgeving? En hoe zit het met de bouwambities op de verschillende locaties in mijn omgeving?

Door de hoeveelheid belangen en belanghebbenden die hierbij komen kijken, zijn deze vraagstukken niet in één dag te beantwoorden. Duidelijke sturing, open gesprekken en heldere communicatie kunnen wel een bijdrage leveren aan het proces om vertrouwenscrises te voorkomen. 

Bereid je daarom als organisatie voor op discussies en crises die kunnen komen. Dit kan bijvoorbeeld via de scenario-methode:

  • Onderzoek de onzekerheden
  • Bepaal de scenario’s die zich kunnen voordoen
  • Werk de scenario’s verder uit op inhoud: wat gebeurt er en wie zijn hierbij betrokken?
  • Bepaal de communicatiestrategie per scenario: met wie moeten we communiceren en wat wordt de kernboodschap?

Kortom, met een goede voorbereiding werk je al een stap vooruit en kun je adequater reageren op crises die zich ontwikkelen.

Cover: Photo by Headway on Unsplash


Cover: ‘communicatie -> Photo by Headway on Unsplash’ door Headway (bron: Unsplash) onder CC0 1.0, uitsnede van origineel


Door Kristel Jansen in de Wal

Adviseur bij Dietz Strategie & Communicatie


Meest recent

Gonny Doornbos (midden) neemt de SKG Publieksprijs 2024 in ontvangst door Sander van Wettum (bron: SKG)

World Food Center wint de SKG Publieksprijs 2024

Met ruim een derde van de 1300 uitgebrachte stemmen is World Food Center de winnaar van de SKG Publieksprijs 2024. Dit werd vandaag tijdens het SKG Jaarcongres in Amersfoort bekendgemaakt.

Uitgelicht
SKG Nieuws

28 maart 2024

Weekoverzicht - Dit was de week van leren door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van leren

Deze week ging het op Gebiedsontwikkeling.nu over leren. Leren van de complexe gebiedsontwikkeling Feyenoord City, van dertig jaar flexibel ontwikkelen in Terneuzen en van grondbeleid in het buitenland.

Weekoverzicht

28 maart 2024

Irishof door AM Gebiedsontwikkeling (bron: AM Gebiedsontwikkeling)

Ontwikkelen voor ouderen met een zwaardere zorgvraag, zo doet AM dat

Een gebiedsontwikkelaar die een verzorgingshuis-nieuwe-stijl in de markt zet, voor ouderen die meer zorg nodig hebben. AM geeft vorm aan het concept ‘Let’s Live’, ontwikkelaar Anneke Speelman licht toe.

Interview

28 maart 2024