Opinie Toen ik mij in het sympathieke museum Het Grachtenhuis in Amsterdam informeerde over het ontstaan van de veel gelauwerde Grachtengordel, werd ik andermaal bevestigd in de rol die de overheid moet innemen bij ruimtelijke ontwikkelingen. Een aantal jaar geleden, bij de tentoonstelling De Vrijstaat over de toekomst van Amsterdam in de Tolhuistuin in Amsterdam Noord overkwam mij hetzelfde, kijkend naar de negen maquettes van diverse bureaus en de tiende maquette, die van de Grachtengordel. Misschien vatte het Nationaal Comité 4 en 5 mei het, in een geheel andere context, wel het meest kernachtig samen met hun slogan van dit jaar: Vrijheid spreek je af.
Het principe van de aanpak die heeft geleid tot een Unesco World Heritage site en de principes gehanteerd bij de maquettes van de Vrijstaat tentoonstelling zijn eender. Binnen een select aantal afgesproken kaders krijgt individueel initiatief en creativiteit de vrije hand om de eigen droom waar te maken. De overheid beperkt zich tot kaderstelling en aanleg, beheer en onderhoud van de openbare ruimte. De bouw van de panden is grotendeels een particuliere aangelegenheid. Het groen aan de grachten werd mede gefinancierd door de kopers van een kavel. De vrijheid binnen de kaders heeft geleid tot een gebied dat tot de dag van vandaag tot de verbeelding spreekt. Ook de maquettes bij de Vrijstaat leverden inspirerende beelden op, bijvoorbeeld van Gaasperdam waar het water de wijk in werd getrokken en waar eigenaren van bestaande bouw de ruimte kregen om op- of aan hun huis te bouwen. Of de ontwikkeling bij Amstel III, waar een structuur werd neergelegd waarbinnen je per kavel of door het samentrekken van kavels, je eigen bouwwerk tot wasdom kon brengen.
Bij het opstellen van de visie voor het Noordzeekanaalgebied, is ook geprobeerd om op hoofdlijnen te blijven als het om de kaderstelling van de ruimtelijke ontwikkelingen gaat met daarbinnen de nodige ruimte voor initiatieven uit de samenleving. In de zoektocht naar een antwoord op de vraag hoe een zo groot mogelijke bijdrage te leveren aan het verbeteren van de internationale concurrentiepositie van de Metropoolregio Amsterdam (MRA), is getracht een beeld te schetsen welke opgaven er liggen. Daarbij is gekeken naar de gebied specifieke kenmerken van het Noordzeekanaalgebied (NZKG): de ligging aan zee, de aanwezigheid van havenbekkens, groene buffers met recreatieve waarde en een waterfront aan Zaan en IJ dat al tijden in ontwikkeling is. De roep om ruimte voor groei van bedrijven, behoud van groen en het benutten van potenties die het waterfront in zich heeft voor gemengde stedelijke gebieden staat soms dwars op elkaar. Niet in de laatste plaats omdat de afspraken over met name milieukaders die we in Nederland met elkaar hebben gemaakt, oplossingen soms in de weg staan. In de visie NZKG 2040 zijn de kaders in termen van ruimte voor de diverse functies en ruimere hantering van geluidscontouren nu vastgelegd. Door het gezamenlijk monitoren wat er daadwerkelijk aan behoefte is voor wonen, werken en recreëren, is een mechanisme afgesproken waardoor met de juiste timing besluiten kunnen worden genomen. In de uitvoering en bij het juridificeren van de afgesproken kaders zal moeten blijken of het echt lukt om ruimere kaders te hanteren en meer vrijheid te bieden. De wens om de haven en de stad weer meer in elkaars verlengde te brengen, de industrie te kunnen laten floreren en stedelijke functies waaronder wonen daar toch dichtbij te kunnen laten bestaan, kan worden ingewilligd. De Omgevingswet zou het minder complex moeten maken. Echter de onderliggende discussie en vraag, hoeveel hinder toekomstige bewoners zelf acceptabel vinden, is van groter belang. Als de acceptatiegraad in de samenleving omhoog gaat, zal dat zijn weerslag moeten vinden in wetgeving en kaders verruimen waardoor er meer vrijheid van handelen ontstaat. Laten we ons dan, binnen de nieuwere ruimere kaders, positief verrassen over wat er ontstaat.
Ton Bossink
Projectleider visie NZKG 2040
Provincie Noord-Holland
Zie ook:
Door Ton Bossink
Projectleider visie NZKG 2040, Provincie Noord-Holland
