1 juni 2014
4 minuten
Verslag De gezamenlijke opgave voor stedelijke partijen en de zorgsector is een van de thema’s die het Watertorenberaad de komende jaren inhoudelijk zal uitdiepen. Hierover werd gediscussieerd o.l.v. Guus Verduijn, directeur Woonzorg Nederland en lid Watertorenberaad. De opgave voor de zorgzame stad is domeinoverstijgend, benadrukt Frido Kraanen (directeur coöperatie en duurzaamheid PGGM) en vraagt om samenwerking en een vraaggerichte benadering. In de zorgsector staan grote veranderingen op stapel. ‘Maar in tegenstelling tot de bouwsector zien wij ze aankomen’, stelt Inge Fleischeuer (bestuurder zorgorganisatie Vivent Den Bosch). Kader is de transitie naar een horizontale samenleving, met een vervagende overheid en waarin instituties ‘uit’ zijn. De overheid heeft het zo’n 70 jaar overgenomen, nu wordt de zorgopgave -deels opportuun- teruggelegd bij de maatschappij onder het motto participatiesamenleving, aldus Kraanen.
Deelverslag Conferentie Watertorenberaad 2014
TREND: Vervagende grenzen in klassieke monopolies, klik voor groot. Bron: presentatie Frido Kraanen (directeur coöperatie en duurzaamheid PGGM)
Een andere organisatie van de zorg is noodzaak, legt Fleischeuer uit. Het is financieel ruim geweest en moet nu met minder. Daarom moet volgens Verduijn zelf doen het uitgangspunt zijn, zoals elders in Europa gebruikelijk is. Schakel waar dat niet meer lukt de hulp van vrijwilligers in en pas in derde instantie professionals. Aandachtspunt is wel dat goede zorg beschikbaar blijft voor ouderen die dat echt nodig hebben. Een andere organisatie van de zorg is niet alleen noodzaak, waar mogelijk is meer eigen regie ook wenselijk. Het systeem heeft ouderen voorheen veel zeggenschap ontnomen, stelt Verduijn. De sprekers pleiten dan ook voor een vraaggerichte benadering van zorg, en om breder te kijken dan de zorgopgave. Zie zorg als middel in plaats van doel, en stel de kwaliteit van leven centraal.
Psychische en sociale factoren, bijvoorbeeld eenzaamheid, worden onderschat, terwijl deze voor een groot deel verschillen in gezondheid verklaren, stelt Kraanen: 95% van de gezondheidsverschillen worden niet verklaard door de gezondheidszorg. De zorgzame stad draait wat hem betreft dus -meer dan om stenen- om aspecten als preventie, lifestyle, zingeving, activatie en matchmaking. Wellicht is er behoefte aan een datingsite voor ouderen, oppert hij. Samen wordt je immers ouder.
Fleischeuer stelt dat het terugdringen van de kosten noopt tot innovatie. Dat die innovatie gaande is, illustreren voorbeelden die deze middag voorbijkwamen, van zelforganisatie in de zorg en de inzet van netwerken.
Als voorbeelden van matchmaking noemt Kraanen de online platforms WeHelpen en Come Together. WeHelpen is een ‘marktplaats voor social kapitaal’, waarop je hulp kunt organiseren en aanbieden. ‘Mensen willen elkaar wel helpen, als ze maar weten waar dit nodig is’, stelt Kraanen. Het platform Come Together is door ActiZ, Microsoft, PGGM en Alliander opgezet voor het uitwisselen van innovatieve, bottom-up ideeën in zorg.
Een mooi voorbeeld van kleinschalige en vraaggerichte zorg is Joost zorgt, een (thuis)zorgorganisatie die uitgaat van de (woon)wensen van de zorgvrager. Net als de Thomashuizen, kleinschalige woonvoorzieningen voor mensen met een verstandelijke beperking. Het inwonende zorgechtpaar wordt door de organisatie opgeleid tot zorgondernemer. Sinds de oprichting in 2004 is sprake van een snelle groei (landelijk zijn er nu zo'n 130 Thomashuizen). Het concept is uitgebreid met de zogenaamde Herbergiers, kleinschalig groepswoningen voor mensen met Alzheimer.
Fleischeuer vertelt hoe thuiszorgorganisatie Vivent Den Bosch in de jaren 90 is omgeturnd naar zelfsturende teams. Zij herkent zich in gemeenten die loslaten eng vinden, omdat je grip wil houden. Toch ziet ze op drie vlakken wat dit kan opleveren. Ten eerste is meer ruimte geven motiverend voor medewerkers. Daarnaast zorgt het terugdringen van regels en protocollen en meer aan de werkvloer zelf laten voor meer handen aan het bed. En door dagbesteding niet meer helemaal zelf te organiseren, maar je netwerk in te zetten, hebben cliënten meer keuzemogelijkheden. Ze kunnen nu ook aansluiten bij bestaande activiteiten op locatie. Een ander voorbeeld van zelforganisatie zijn zorgcooperaties in Groningen, die door bewoners zelf werden geïnitieerd uit krapte en onvrede met de kwaliteit. In Oost-Groningen is sprake van krimp en een toename van het aantal ouderen, maar zorginstellingen trekken zich terug vanwege een gebrek aan middelen. Ook in gebieden met krimp en leegstand kan veel gebeuren, aldus Enno Zuidema (Enno Zuidema Stedebouw). ‘De lokale gemeenschap komt tot wasdom en wij treden op als matchmaker. Het vak stedenbouw gaat in essentie niet over stenen, maar over het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.’
