De Rotterdam, Rotterdam door Kristof Bellens (bron: Shutterstock)

Bestuurders moeten grote projecten beter onderbouwen

7 december 2012

3 minuten

Opinie Elke stad wil graag een Eiffeltoren, maar in de slag om grote projecten ontbreken de argumenten, vindt Wouter Jan Verheul.

Het grootste voetbalstadion, de hoogste woontoren, het markantste museum - elke stad wil met een beeldbepalend project bewoners, bezoekers en bedrijven trekken. Juist in crisistijd gaat deze concurrentiestrijd over prestigeprojecten voort. De discussies rood de nieuwe Kuip in Rotterdam of het Haagse Spuiforum tonen dat deze strijd zelfs heftiger wordt gevoerd dan anders.

Bij de ontwikkeling van iconen gaat het niet aileen om het stapelen van stenen, maar vooral om een overtuigend betoog. Het is de vraag of bestuurders hierin slagen.

Stadsiconen zijn van grote waarde; ze geven steden een gezicht. Zo is de Erasmusbrug een belangrijk stadssymbool geworden, net als de Eiffeltoren. Stadsiconen trekken toeristen, zijn voor de bewoners belangrijk en geven een stad identiteit en publieke trots.

Bovendien kunnen ze een aanjager zijn voor gebiedsontwikkeling, door hun economische en sociale uitstraling. Zo zijn de grondprijzen rondom het Sydney Opera House enorm gestegen en is het Guggenheim in Bilbao een grote toeristische inkomstenbron.

Maar wie achter de façades kijkt, ziet dat de glans vaak een ruwe werkelijkheid verbergt van strijd over vorm, functie en kosten. Politici, architecten en bewoners kunnen het grondig met elkaar oneens zijn. Uit deze onenigheid komen prachtige bouwwerken voort, maar ook blunders met politieke crises als gevolg.

Zo staat in Almere al meer dan tien jaar een half afgebouwd kasteel waar het onkruid welig tiert. Het moest een 'historische' trouwlocatie worden, maar het project ging halverwege de bouw failliet. In de polderstad is de kasteelruïne nu het symbool van bestuurlijk avonturisme.

Wie naar programma's als De Slag om Nederland kijkt, ziet dat bestuurders zich vaker blindstaren op te ambitieuze projecten. De Blauwe Stad in Groningen, een nieuwe Ringweg in Zuid-Limburg of het zoveelste nieuwe stadhuis tonen het verschil tussen betoog en beton.

Sinds het uitbreken van de financiële- en vastgoedcrisis wordt wel gesuggereerd dat deze bouwdrang voorbij is. Niets is minder waar. Belangen van bedrijven, bestuurlijke scoringsdrang en burgerlijke emoties moeten blijvend worden gevoed.

In de discussie over een nieuwe Kuip in Rotterdam of het Haagse Spuiforum zoeken de voorstanders naar hoe nieuw projecten toch van de grond kunnen komen in economisch zware tijden. In Den Haag zijn politici die 'anticyclisch willlen investeren en exploitanten die het verval van het 'culturele klimaat' aanvoeren. In Rotterdam stellen politici dat de nieuwe Kuip moet worden gebouwd wegens de gezondheidsachterstanden in Rotterdam-Zuid. Zo wordt de zoektocht naar overtuigende argumenten opgerekt naar de aanpak van dikke kinderen.

Bestuurders verdedigen een project graag met uitlatingen als: 'We moeten deze plek toch op de kaart zetten?' Dit zijn lastig te weerleggen argumenten, maar als tijdens de realisatie blijkt dat de eerste barsten in het beton schieten, is het de vraag of het bestuurlijke verhaal niet op drijfzand is gebouwd. Het simpelweg herhalen van dergelijke uitspraken is te dun om een stevig project op te bouwen. De gebruikte zinnen worden platitudes en de woorden sleets.

Het is de taak van politici, onderzoekers en journalisten om zwakke fundamenten te herkennen en bloot te leggen - niet om de ontwikkeling van projecten te blokkeren, maar om bestuurders uit te dagen hun plannen overtuigend te onderbouwen.

Prestigeprojecten vormen een prachtige toevoeging aan de stad - maar alleen als ze op een stevig fundament staan.

Dit artikel is verschenen in het NRC Handelsblad.

Wouter Jan Verheul is bestuurskundige. Hij promoveerde op woensdag 5 december 2012 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op het proefschrift Stedelijke iconen.

Zie ook:


Cover: ‘De Rotterdam, Rotterdam’ door Kristof Bellens (bron: Shutterstock)


Wouter Jan Verheul (2020)

Door Wouter Jan Verheul

Universitair docent/onderzoeker bij TU Delft en senior consultant & knowledge lead bij Arcadis Gebiedsontwikkeling


Meest recent

Weekoverzicht donderdag 9 oktober door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van de passende spelregels voor gebiedsontwikkeling

Deze week stonden de passende spelregels voor gebiedsontwikkeling centraal. Het is het thema van onze krant. Tegelijkertijd balen woningcorporaties van de huidige spelregels en is de vraag of de Nota Ruimte wél de juiste regels bevat.

Weekoverzicht

9 oktober 2025

Flevoland door Kees de Graaf (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Op de bres voor de sociale duurzaamheid in de Flevopolder

Ook in de ‘jonge’ buurten, wijken en dorpen van Flevoland krijgt sociale duurzaamheid aandacht. Het betekent wederom pionieren op de bodem van de voormalige Zuiderzee, zo leggen Lisa de Groot en Henk Snel uit.

Interview

9 oktober 2025

Participatie bij een grote verbouwing door Natalya Kosarevich (bron: shutterstock)

Participatie bij een grote verbouwing

De grote verbouwing van Nederland is niet gebaseerd op een eenmalig groots en meeslepend besluit, aldus Co Verdaas. Het is een proces van vele kleine en grotere besluiten. Hoe moeten dan de spelregels rondom participatie worden opgesteld?

Analyse

8 oktober 2025

Uw gastbijdrage op GO.nu: Over gastbijdragen

Uw gastbijdrage op GO.nu

Wij staan open voor bijdragen uit wetenschap en praktijk. Wij moedigen auteurs aan hun kennis en ervaring te delen.

Over gastbijdragen
Uw project toevoegen: Ga naar de GO-Projectenkaart

Uw project toevoegen

Wilt u graag een gebiedsontwikkeling toevoegen aan de GO-projectenkaart? Vul dan via onderstaande link het formulier in.

Ga naar de GO-Projectenkaart
Uw organisatie bij de SKG: Ga naar de SKG-website

Uw organisatie bij de SKG

Uw organisatie aansluiten op het netwerk van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling? Neem dan contact op.

Ga naar de SKG-website
Uw bijeenkomst in de agenda: Neem contact op

Uw bijeenkomst in de agenda

U kunt uw gebiedsontwikkeling-gerelateerde evenement aankondigen via onze agenda door contact op te nemen met de redactie.

Neem contact op