Chipmachinefabrikant ASML investeert in publiek-private samenwerking in de sociale woningvoorraad van Eindhoven

Het project ‘Beethoven Wonen’, een financiële samenwerking tussen het Rijk, 21 gemeenten, de provincie Noord-Brabant en ASML, opent deze maand een subsidieronde voor woningcorporaties in en rondom Eindhoven. Zij kunnen een aanvraag doen voor het dekken van onrendabele toppen voor sociale huurprojecten die anders niet van de grond komen. Hiermee gaat ASML een publiek-private samenwerking aan om lokaal de woningnood aan te pakken. De genoemde samenwerkingspartners investeren in een sterk ondernemingsklimaat voor de microchipsector in de Brainport regio. Daar wordt met een totaal van 2,5 miljard euro ook geïnvesteerd in onderwijs en infrastructuur.

Nieuwe werknemers

Die investering is hard nodig, aangezien de druk op de regio toeneemt. De huizenmarkt staat al op scherp door de komst van vele expats in de regio. Zo vertelt een makelaar bij EenVandaag dat in wijken in omliggende gemeenten soms zo’n zestig procent van de woningen door expats wordt opgekocht. Daar komt nog bovenop dat ASML over een half jaar wil beginnen met de bouw van de ASML-campus op de Brainport Industries Campus, een nieuw gebied met kantoren en ‘cleanrooms’, waar machines worden geproduceerd en getest. Hierdoor worden maar liefst twintigduizend nieuwe werknemers verwacht, een forse groei van het aantal werknemers. Niet alleen betekent dit een hogere druk op de huizenmarkt, maar ook op het wegennet, openbaar vervoer en onderwijs.

De deelname aan het Beethoven Wonen-project is een vervolg op het eerdere Betaalbaar wonen programma van ASML waarmee het bedrijf al 1.500 woningen meefinancierde in het sociale- en middensegment. Bij vier woningcorporaties dekte het programma de onrendabele toppen af en voor commerciële partijen werd een garantie ingesteld waarbij mogelijke financiële verliezen in de grondexploitatie werden opgevangen. Hiermee investeerde ASML in sectoren met de hoogste druk, terwijl haar eigen medewerkers vooral in de duurdere segmenten huren of kopen.

Gemeenten moeten bijleggen

Door haar deelname aan het Beethoven-programma stopt ASML nu wel met de rechtstreekse subsidie van woningprojecten. Volgens Frieda Rikkers, programmamanager bij ASML, zorgt de nieuwe impuls vanuit ASML voor meer slagkracht, omdat hierdoor het Rijk ook bereid was in te leggen. Op het gebied van wonen gaat het om 245 miljoen euro, goed voor zo’n 17.000 woningen in het sociale en middensegment en ruim 2.200 studentenkamers. Voorwaarde voor gemeenten om de ondersteuning te ontvangen is wel dat zij zelf ook een kwart bijleggen. Deze maand kunnen gemeenten gelden binnen de eerste subsidieregeling aanvragen. Volgens Rikkers is dit een van de vele subsidierondes die tot 2028 worden uitgezet. Zo werkt het bedrijf momenteel de volgende tranche uit, die verwacht wordt aan het begin van 2026. In die ronde kunnen ook commerciële ontwikkelaars subsidie aanvragen. “Met ons vorige programma vielen kleinere gemeenten buiten de boot, omdat we alleen grote projecten van minimaal honderd woningen meefinancierden,” zegt Rikkers. “Als we nu 1.500 nieuwe betaalbare woningen per jaar willen realiseren tot 2040, moeten we wel meer gaan spreiden.”

Zo wordt in de noordelijke randgemeente Son en Breugel een subsidieaanvraag gedaan voor slechts 42 sociale huurwoningen. Vorige maand liet het Eindhovens Dagblad al weten dat in randgemeente Nuenen mogelijk 1,1 miljoen euro beschikbaar komt uit de Beethoven Wonen-subsidie, voor de bouw van 187 sociale huurwoningen. Ook de gemeente Gemert-Bakel ten noordoosten van Eindhoven dient een aanvraag in voor de bouw van 228 sociale huurwoningen.

Infrastructuur

ASML draagt met de deelname in Beethoven tevens bij aan de financiering van infrastructurele projecten in de regio. Samen met de financiering vanuit het Brainport Partnerfonds, waar verschillende bedrijven uit de regio aan meefinancieren, wordt geïnvesteerd in onder andere een ondergronds busstation bij station Eindhoven, de uitbreiding van het station zelf, snelfietspaden en snelbuslijnen in de stad.

Een investering die zowel in het belang van de stad als ASML zelf is, volgens Rikkers. “Als door aanpassingen de filedruk verlaagd kan worden en mensen sneller van A naar B komen door snelfietsroutes, dan heeft ASML daar natuurlijk ook profijt van. Met de komst van de BIC-Noord campus is de verbetering van die regionale infrastructuur van belang.”

Nederland heeft een rijke geschiedenis van werkgevers die bijdragen aan huisvesting. Maar dan wel voor hun eigen werknemers. Een sprekend voorbeeld is bijvoorbeeld het Philipsdorp, ook in Eindhoven, dat ruim honderd jaar geleden werd gebouwd om het groeiende aantal fabrieksmedewerkers (afkomstig uit het hele land) te huisvesten. Hier kocht Philips zelf de grond op en stichtte in 1910 een eigen woningbouwvereniging.

Deze mate van regie voor zulke grootschalige woningbouwprojecten zullen we vandaag de dag niet weerzien, schreef Erik de Boer op Gebiedsontwikkeling.nu vorig jaar. Op kleinere schaal zijn er wel initiatieven. Zo kocht VDR Bouwgroep in Deventer een pand op dat leerlingen van de opleidingsschool van het bedrijf zelf transformeerden naar appartementen. Vervolgens mochten ze het zelf bewonen. Ook het industriële bedrijf VDL kocht in 2019 een terrein aan tussen de A2 en het Beatrixkanaal in Eindhoven, om daar een gemixte wijk bouwen. Dit plan kon echter op kritiek rekenen vanuit de Eindhovense gemeenteraad omdat zij die plek liever behoudt voor natuur en recreatie.

Privaat naar publiek

Tot nu toe is ASML’s manier van investeren in publieke projecten niet op deze schaal elders in het land terug te zien. Rikkers ziet kansen voor andere bedrijven: “Het belang van duurzaam ondernemen wordt groter. Beethoven-wonen is wel een heel groot programma, maar met instrumenten als verliesgaranties worden grote project op gang geholpen zonder een te grote investering te hoeven doen. In de Randstad spelen dezelfde problemen en grote bedrijven zouden daar ook een rol kunnen spelen.” Het fiscaal op orde krijgen van de financiering is daarbij de grootste uitdaging, zo sluit Rikkers af. “Wij hebben onderzocht of wij als bedrijf voor een gunstig tarief krediet mochten verlenen voor bouwprojecten, maar dat mocht niet. We zijn geen bank.” Rikkers roept op tot kennisdeling onder bedrijven die een bijdrage in publieke projecten willen leveren, zodat niet iedereen het wiel opnieuw moet uitvinden: “We hebben bij ASML moeten investeren in externe fiscaal adviseurs om dit rond te krijgen. Bedrijven mogen bij mij aankloppen met de vraag hoe wij dit technisch hebben afgehandeld.”