Casus Het terrein van een voormalige veevoederfabriek groeide de afgelopen jaren uit tot culturele en creatieve hotspot in de Brabantse hoofdstad. Expert cultuurgedreven gebiedsontwikkelingen Rinske Brand ging kijken en sprak met de betrokkenen die elkaar vonden op het tijdelijk gebruik. De inzet anno 2024: het gebied een plek geven in de permanente koers voor de Bossche Stadsdelta.
Zonder florerende culturele plekken geen bloeiende steden. Broedplaatsen, culturele hotspots, cultuurhuizen, makersplaatsen en wijkpaleizen houden onze steden, wijken en buurten levendig. Ze zorgen ervoor dat steden en hun inwoners zich kunnen blijven ontwikkelen. Maar hoe realiseer je nu eigenlijk een succesvolle culturele plek? Vastgoedpartijen, cultuurmakers en gemeenten hebben behoefte aan nieuwe strategieën en aan innovatieve organisatie- en financieringsmodellen.
In deze reeks staat steeds een gebiedsontwikkeling met culturele component centraal. Wat is de gevolgde aanpak? Wat waren succesfactoren en sleutelmomenten? Welke van de lessen helpen antwoord te vinden op de vraag hoe we succesvolle culturele en creatieve plekken realiseren en exploiteren?
De tienjarige experimenteerfase aan de Tramkade in Den Bosch loopt september 2025 af. Het gebied Tramkade wordt herontwikkeld als onderdeel van de grotere gebiedsontwikkeling Bossche Stadsdelta. Dankzij de niet aflatende inzet van een aantal particuliere initiatiefnemers groeide dit voormalig terrein van een veevoederfabriek de afgelopen tien jaar uit tot culturele en sociale hotspot. Vanwege het succes van de Tramkade wil de gemeente het creatieve DNA van het gebied behouden en zittende huurders de kans geven mee gaan in de toekomstige ontwikkeling. Maar hoe kunnen deze tijdelijke initiatieven mee in de permanente ontwikkeling? Den Bosch vindt op dit moment het spreekwoordelijke wiel uit.
Dit proces kent vijf hoofdrolspelers, elk met een eigen rol en verantwoordelijkheid. Aan het woord komen: Mike van der Geld, Wethouder Duurzame verstedelijking, financiën en cultuur, Maarten Wolff, gebiedsontwikkelaar gemeente 's-Hertogenbosch, Andries Geerse, stedenbouwkundige bij bureau We Love the City, Petra Janssen, medeoprichter Social Label en mede-initiatiefnemer van het WerkWarenhuis en Michael Bol, voorzitter Conceptenbouwers en initiatiefnemer van de Mengfabriek. Samen vertegenwoordigen zij de ‘bloedgroepen’ in dit project: overheid, cultuur/creatief en – op termijn – de markt.
Van veevoeder naar experimenteerruimte
Uitermate gunstig gelegen aan het spoor, aan de Dommel en aan de rand van het Bossche stadscentrum, was dit vanaf begin 20e eeuw de plek van meelfabriek Bruyelle. Door de jaren heen werden de opstallen uitgebreid. In 1983 kwam de fabriek in het bezit van De Heus Voeders, een producent van diervoeder. Dat werd geen succes.
In 2011 kocht de gemeente, met steun van de provincie Brabant, het terrein aan voor 30 miljoen euro. De veevoederfabriek gaf op dat moment zo veel overlast dat de situatie onhoudbaar was geworden. De aankoop gebeurde midden in de financiële crisis, waarmee woningbouw op dat moment niet kansrijk was.
Op 1 april 2014 kwam het terrein leeg te staan. Van der Geld: “Als gemeente wisten we wel dat we iets met deze plek wilden, maar niet op dat moment. Via placemaking wilden we het gebied wat warmer maken en zo is besloten het gebied een experimenteerfase van tien jaar te geven, startend vanaf 2015. Het idee was: we geven de sleutel van het gebied voor 10 jaar uit handen en na die 10 jaar is dat klaar en start de ‘echte’ ontwikkeling. We hoefden in die fase geen geld te verdienen, maar het was ook niet de bedoeling dat het de gemeente geld zou gaan kosten.”
Den Bosch is een ‘gestolde stad’; mooi, maar niet in beweging
Michael Bol: "De burgemeester deed in 2014 een persoonlijke oproep aan de stad. De Tramkade moest een experiment worden voor de stad vanuit drie pijlers: een plek voor cultuur, een vrijplaats en een plek voor mensen tussen de 18 en 33 jaar, want voor die groep had Den Bosch te weinig aanbod. Er kwamen naar aanleiding van die oproep ongeveer acht pitches binnen en de gemeente selecteerde daarvan drie initiatiefnemers: Verkadefabriek, Social Label en wij, de Conceptenbouwers. Niet alleen werden onze ideeën levensvatbaar geacht, ze waren ook complementair aan elkaar.
Wij werden vervolgens door de gemeente bij elkaar aan tafel gezet. Met zijn drieën zouden we het gebied moeten gaan maken, ook al leefden bij de drie partijen verschillende verwachtingen, alsook een andere opvatting over wat ‘placemaking’ behelst. We werden samen in één beheerstichting gezet: Stichting Tramkade.” De gemeente sloot een huurovereenkomst met deze Stichting Tramkade.
Moeilijke opstart
Van de drie partijen viel de Verkadefabriek in de beginfase al af. Niet snel daarna klapte Stichting Tramkade en kregen de Conceptenbouwers en Social Label een huurovereenkomst met de BIM, de Bossche Investerings Maatschappij. De top-down manier van werken én beheren van de BIM paste echter niet goed bij de aard van placemaking en de staat van de gebouwen. Ook deze constructie viel na drie jaar uiteen. De initiatiefnemers kregen vervolgens een huurcontract direct van de afdeling Maatschappelijk Vastgoed van de gemeente ‘s-Hertogenbosch.
‘Spoorzone’ door Marcel Willems (bron: Marcel Willems)
Toen zij de gebouwen betrokken, waren deze verre van verhuurbaar. Alles was in zeer slechte staat. Petra Janssen: “Toen we in 2015 de sleutel kregen, lagen de gebouwen nog vol voer. De panden waren ‘wind- en waterdicht’ gemaakt door de gemeente, maar dat was amper te merken. We hebben gestreden om het gebouw te behouden, ondanks de erbarmelijke staat. Den Bosch heeft dit soort plekken nodig. Het is een ‘gestolde stad’; mooi, maar niet in beweging. Dit terrein is een van de weinige rauwe randjes van de stad. We wilden ook iets toevoegen aan de stad wat er nog niet was. Het werd een cultuur-clubhuis voor de nachtelijke uurtjes, want een nachtclub was er nog niet in Den Bosch. We zijn destijds ook zelf met horeca gestart, horecaondernemers uit Den Bosch durfden dat niet aan.”
Circulaire community
Aan de Tramkade staan drie gebouwen – Mengfabriek, WerkWarenHuis en Kaaihallen – die elk een eigen community herbergen. In de Mengfabriek zijn verschillende ondernemers, initiatieven en activiteiten gehuisvest, waaronder horeca, vintage arcadespellen, boksen, breakdance, muziekstudio's, jongereninitiatief School des Levens en ambachtelijke werkplaatsen. De focus ligt op de biobased- en circulaire economie, strevend naar een circulaire community. Michael Bol: “Bij de Mengfabriek geloven we in de collectieve kracht van alle ondernemers samen. Alle huurders zijn hun eigen merk en vormen samen het collectief Mengfabriek. We hanteren verschillende huurtarieven om een breed scala aan partijen te kunnen huisvesten. Daarmee zorgen ervaren ondernemers voor continuïteit en geeft het concept ruimte aan starters en minder commerciële initiatieven.”
‘Werkwarenhuis’ door Brigit Laumen (bron: Brigit Laumen)
Het WerkWarenHuis dient als cultureel experiment en creatieve hotspot. Petra Janssen: “Het WerkWarenHuis, tevens thuisbasis van stichting Social label, opende in mei 2015 haar deuren. In tien jaar ontstond een ‘Gesamtkunstwerk’ van ontwerpers, creatieve ondernemers, vaklui, onderwijsorganisaties en maatschappelijke groepen. We verzorgen debat, lezingen, organiseren, dansavonden, programmeren voorstellingen en expo’s. We helpen jonge makers via het experiment hun pad te vinden en werken samen met kunstonderwijs en diverse zorginstellingen. Dit alles om aan te tonen wat het maatschappelijk belang is van een dergelijke vrijplaats.“
In de Kaaihallen tenslotte zijn het World Skate Centrum en de Makersstraat gevestigd. De Makersstraat herbergt diverse creatieve ondernemers, terwijl het World Skate Centrum een vooraanstaande skatebaan in Nederland is, waar zelfs het olympisch team traint. Momenteel is het volledige terrein verhuurd, met 40 à 50 huurders die actief zijn in de verschillende gebouwen.
Nieuwe positie stad
De Tramkade is een van de troeven van Citymarketing Den Bosch geworden en een van de publiekstrekkers van de stad. Maar het einde van het experiment komt nu snel dichterbij. De Tramkade wordt onderdeel van een veel grotere ontwikkeling. Met die Bossche Stadsdelta wil Den Bosch zich als stad herpositioneren.
Van der Geld: “De ambitie van Den Bosch is een van de middelgrote Europese steden te zijn waar je graag komt en werkelijk iets bijzonders kunt beleven. Wij laten ons inspireren door steden zoals Graz en Nantes, steden met een prettig verblijfsklimaat en een rijk cultureel leven. Maar dit is zo’n grote ambitie, dat kun je als gemeente niet alleen. Daarom hebben we in 2022 een position paper gemaakt, vooral om partners over de streep te trekken. Den Bosch positioneert zich nu als ‘Cultuurstad van het Zuiden’. Maar hoe maak je dat zichtbaar en welk programma hoort daarbij? We willen in toekomstige gebiedsontwikkelingen ruimte maken voor cultuur en creativiteit. Daarom hebben we ook nieuw broedplaatsenbeleid gemaakt dat december 2023 in de gemeenteraad is vastgesteld. Deze ruimte voor cultuur en creativiteit moeten we namelijk borgen in vierkante meters in toekomstige gebiedsontwikkelingen.”
Van alle deelgebieden in de Bossche Stadsdelta is de Tramkade straks een van de gebieden waarin het meeste reuring moet plaatsvinden
De gemeenteraad keurde in 2020 'Gebiedsperspectief Bossche Stadsdelta 2020' goed. In het gebied tussen de historische binnenstad en de spoorbruggen wordt een gemengd stuk stad voorzien met 1.300 woningen en 45.000 vierkante meters voor werken en cultuur. Dit document kreeg in 2023 een update en op dit moment wordt deze visie geconcretiseerd voor de gehele Bossche Stadsdelta.
Maarten de Wolff: “De ambitie van ‘Cultuurstad van het Zuiden’ komt straks tot leven in de Bossche Stadsdelta. Nu zit alle cultuur in het hart van de stad en dat gaat veranderen. In de Stadsdelta wordt op verschillende plekken cultuur toegevoegd en de Tramkade is een sleutelplek. Op dit moment vindt hiervoor een meer concrete functie-indeling in deelgebied Tramkade plaats. Denk hierbij aan circa 15.000 vierkante meter niet-wonen programma en de toevoeging van circa 175 woningen, maar dit is nog steeds ‘work in progress’. Onze stip op de horizon wordt het gebiedspaspoort Deelgebied Tramkade. Hierin staan straks ook de ruimtelijke, programmatische en aanpak spelregels voor de toekomst. Van alle deelgebieden in de Bossche Stadsdelta is de Tramkade straks een van de gebieden waarin het meeste reuring moet plaatsvinden.”
Nieuwe manier van denken en werken
Van der Geld: “In onze ‘Visie Bossche Stadsdelta’ is de helft van het niet-wonen programma bestemd voor niet-commercieel en dat is een behoorlijk statement. Dit hebben we binnen de gemeente moeten bevechten. Hoe verantwoord je dat in de businesscase? Je zit al snel in de verantwoordingssfeer en het is wel vaak knokken. We willen cultuur en creativiteit ook verspreiden over verschillende markante plekken in de stad. Zo hebben we het Design Museum laten landen aan de andere kant van de brug. Dat is voor Den Bosch een unicum, want al onze culturele voorzieningen zitten in het centrum. Maar op deze manier willen we laten zien dat de gehele Stadsdelta cultuur is, niet alleen de Tramkade. In het traditionele denken zouden we gaan voor de veilige keuze en dat zou bekekenen: cultuur alleen op de Tramkade.”
‘Binnenstad’ door Angeline Swinkels (bron: Angeline Swinkels)
Over 15 jaar zullen op de Tramkade functies te vinden zijn die aanvullend zijn op de binnenstad. Dat betekent dat de komende tijd meer functies worden toegevoegd. En meer spelers. De huidige initiatiefnemers van de Tramkade kunnen een plek behouden in de toekomst. Van der Geld: “Dat zijn de gesprekken die we op dit moment aan het voeren zijn. Niet iedereen wil blijven zitten, sommige partijen floreren bij tijdelijkheid. Anderen willen wellicht naar een andere plek binnen de Stadsdelta en weer anderen willen wel graag op de Tramkade blijven. Onze grootste uitdaging in deze initiatieffase is eigenlijk: hoe gaan we de voor cultuur en creativiteit gealloceerde meters invullen; in de Bossche Stadsdelta als geheel en de Tramkade in het bijzonder?”
Rust binnen gemeente
Andries Geerse: “Hiervoor maakten we onlangs op een kaart voor het gehele gebied inzichtelijk waar cultuur kan gaan landen en wat per locatie al zeker is, welke meters bijna zeker zijn en welke nog onzeker zijn. Bij die invuloefening bleek dat we al 38.000 van de beschikbare 45.000 meter in de Bossche Stadsdelta gevuld hebben. Toen we dat op de kaart hadden uitgeschreven, ontstond rust binnen de gemeente. Dit aantal vierkante meters bleek een realistische ambitie. De afdeling Grondzaken wordt ook steeds enthousiaster over het maatschappelijk programma. Ze leren de mensen achter de initiatieven kennen en krijgen meer gevoel bij de plek en de ondernemers. Het is in veel gevallen toch ‘onbekend maakt onbemind’.”
Tot nu toe is de Tramkade een organische ontwikkeling geweest. Voor de permanente ontwikkeling zijn door de gemeente drie ontwikkelscenario’s afgewogen. Allereerst het verkopen van het hele terrein via een tender aan één ontwikkelaar. Ten tweede een publiek-private samenwerking (PPS) waarbij de gemeente betrokken blijft bij realisatie en mogelijk exploitatie. Ten derde een hybride ontwikkelaanpak waarbij de gemeente regie behoudt en verschillende delen van het gebied afzonderlijk aanbiedt in de markt. Dit 'Samen met de Stad’ scenario, is vergelijkbaar met het CPO-model dat ook gehanteerd is bij NYMA in Nijmegen, waar lokale initiatiefnemers betrokken zijn als gelegenheidsontwikkelaars en zelf positie hebben verworven.
‘Zuid Willemspark’ door Olaf Smit (bron: Olaf Smit)
Er wordt nu uitgegaan van het derde scenario, wat beteken dat de gemeente via partnerselectie partijen zal gaan kiezen voor de herontwikkeling van de Tramkade. De Wolff: “Het hybride scenario vereist wel dat de gemeente zich kwetsbaar opstelt en een meer regisserende en faciliterende rol op zich neemt, in tegenstelling tot de veiligere optie van gronduitgifte via een traditionele tender. De gemeente erkent hiermee de noodzaak om zich anders te organiseren en meer samen te werken met verschillende partijen in de stad om deze organische ontwikkeling succesvol te realiseren.”
De Wolff vervolgt: “De gemeente ziet in de toekomst dus zeker ruimte voor een aantal van de huidige initiatiefnemers in het gebied. Dit hoeft niet op dezelfde locatie te zijn. Alle initiatiefnemers krijgen de kans mee te doen in de openbare uitvraag en worden zo gestimuleerd om over een permanente vestiging in het gebied na te denken. Ze gaan mee in het selectieproces, samen met andere indieners. De kans bestaat dat hun ingediende plan niet wordt geselecteerd.”
Op weg naar een nieuwe toekomst
Van tijdelijkheid naar een permanente ontwikkeling; het is een complex proces. Voor de ontwikkeling van de Tramkade zijn volgens de Wolff 5 fasen te onderkennen waarvan fase 0 het huidige Tramkade-experiment is, lopend van 2015 tot 2025. Fase 1 is de initiatieffase. In deze fase, grofweg van 2017 tot 2019, is de stad tot de ‘Visie Bossche Stadsdelta’ gekomen, wat ook geresulteerd heeft in een ambitiedocument en vervolgens in een gebiedsperspectief. In fase 2, de haalbaarheidsfase, zijn de businesscases voor de afzonderlijke deelgebieden opgesteld en is een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd. Fase 3, de voorbereidende fase, is nu. Deze fase kent een aantal belangrijke mijlpalen. Hierin komt het gebiedspaspoort voor de Tramkade gereed. Ook vinden in deze fase de marktconsultaties plaats, de uitvraag voor partnerselectie en participatie met de stad. De realisatie/ontwikkelfase, fase 4, gaat van start zodra de partijen zijn geselecteerd waarmee de ontwikkeling verder vorm wordt gegeven. Met dit ontwikkelteam wordt eerst een nadere uitwerking van het gebiedspaspoort voor het hele deelgebied gemaakt en daarna volgt realisatie. Tenslotte, de vijfde en laatste fase. In deze exploitatiefase is een nieuwe verdeling in eigendomspositie ontstaan. Een aantal gebouwen zal naar verwachting wel in eigendom van de gemeente blijven en door de gemeente verhuurd worden aan de eindgebruikers.
Deze keuze is nieuw voor Den Bosch. Van der Geld: “In Den Bosch zijn we de ‘rechttoe-rechtaan‘-gebiedsontwikkelingen gewend. Zo zijn we heel trots op het Paleiskwartier, maar dat is in principe uitsluitend wonen met een klein beetje commercieel. De Bossche Stadsdelta is echt een totaal andere ontwikkeling en voor de stad volkomen nieuw concept. Dat betekent intern ook heel veel praten en overtuigen. Uitleggen waarom het ook zo kan en ook zo moet. Maar wat is dan precies die maatschappelijke meerwaarde? Daarover voeren we nu intern het gesprek. Maar ook extern is het nu spannend. Krijgen we de zittende huurders mee op de golf voor de toekomst? Nu de horizon van het experiment in zicht komt, geeft dat onrust merken we. Hoe brengen we het gemeentelijk perspectief, waar behoefte is aan comfort en zo min mogelijk risico, samen met het perspectief van de initiatiefnemers. Voor hen is een soepelere overgang van groot belang.”
De wethouder vervolgt: “Binnen de gemeente zijn er verschillende stromingen over wat gebiedsontwikkeling zou moeten opleveren. Volgens mij gaat het om het creëren van maatschappelijke meerwaarde. Een goede gebiedsontwikkeling mag geen verlies lijden, maar het hoeft ook geen geld op te leveren. Geld willen verdienen laat zich moeilijk combineren met het willen creëren van maatschappelijke meerwaarde. Maar een break-even bereiken, kan alleen als je het gebied 10 à 20 keer groter maakt en de investeringen in cultuur en creativiteit ergens anders kan terugverdienen.”
Negatief aankoopbedrag
Een deel van de huidige huurders krijgt in de toekomst een andere rol. De Wolff: “Zij mogen beslissen of ze in de toekomst willen blijven. Nu huren ze, straks zijn ze mogelijk vastgoedeigenaar en ‘gelegenheidsontwikkelaar’. De zittende initiatieven staan in principe open voor een dergelijke toekomst.” Bol: “Op de Tramkade is placemaking succesvol gebleken, resulterend in waardestijgingen en regionale bekendheid. Het gebied en het gebouw vragen om een upgrade voor toekomstbestendigheid. Het in slechte staat verkerende pand van de Mengfabriek kan mogelijk worden verworven, maar dit vereist passende voorwaarden. Er moet ruimte zijn om maatschappelijke functies te laten landen. Dat heeft financiële implicaties. Wij zouden in de toekomst bijvoorbeeld graag het Pakhuis de Zwijger van Den Bosch willen zijn. Het pand van de Mengfabriek is in zo’n slechte staat dat je bijna over een negatief aankoopbedrag zou moeten praten.“
Janssen: “We hebben inmiddels veel investeringen gedaan in het gebouw van het WerkWarenhuis. Uit recent onderzoek is gebleken dat alle panden goed genoeg zijn om te blijven staan. Het is een industrieel ensemble. Alleen de Kaaihallen zullen worden gesloopt. We willen heel graag in dit gebouw blijven en ons werk voortzetten.”
Na tien jaar experimenteren krijgen cultuur en creativiteit een vaste plek in de permanente ontwikkeling Bossche Stadsdelta
De weg naar de toekomst van de Tramkade is ongeplaveid en gaat gepaard met struikelend vooruitgaan. De Wolff: “Processen en zienswijzen botsen ook wel eens. Zo heeft de gemeente op hetzelfde moment twee brieven verstuurd met een totaal andere inhoud. De eerste brief was heel juridisch en bevatte de boodschap dat huurders juni 2025 het terrein moeten hebben verlaten. Daar moesten ze per ommegaande schriftelijk akkoord op geven. Alleen dan zou deze periode met 3 maanden verlengd kunnen worden, dus september 2025. Als ze geen schriftelijk akkoord gaven, was er een gedwongen vertrek in juni. Tegelijkertijd ontvingen de huurders van de gemeente een brief met de boodschap: ‘De Tramkade gaat een nieuwe toekomst tegemoet en daar kun jij deel van uitmaken!’ Voor de ontvangers kan dit over zijn gekomen als een redelijk schizofrene afzender.”
Bol: “Die tegenstrijdige brieven van de gemeente verbaasden ons wel. Inmiddels is dit opgelost en zoeken we gezamenlijk naar een oplossing voor een tussentijd; de tijd tussen aflopen van het huidige huurcontract en de daadwerkelijke ontwikkeling.”
Janssen: “We zijn wel overgeleverd aan het proces en de snelheid van de gemeente en weten nog niet hoe het allemaal precies zal gaan verlopen. ‘We kunnen niets met zekerheid over de toekomst zeggen,” schrijft de gemeente in een van de brieven. Maar voor onze subsidieaanvraag voor de volgende Cultuurplanperiode moeten wij begin 2024 wel kunnen vertellen waar wij gehuisvest zullen zijn in de periode 2025 tot en met 2028.”
Nieuwe weg
Kortom, na tien jaar experimenteren krijgen cultuur en creativiteit een vaste plek in de permanente ontwikkeling Bossche Stadsdelta. Dat betekent zowel binnen de gemeente als in de stad het nodige afstemmen en overtuigen. De gemeente is op dit moment met alle gebruikers van het terrein in intensief contact. Zowel de initiatiefnemers van de Mengfabriek als die van het WerkWarenhuis hebben aangegeven te willen blijven. Met deze nieuwe manier van ontwikkelen steekt Den Bosch haar nek uit en bewandelt zij een nieuwe weg, die op sommige plekken hobbelig is. Maar als deze weg met dit proces beter geplaveid wordt, kunnen andere steden weer wat makkelijker volgen.
Mike van der Geld, Wethouder: “Wat wij als gemeente hier leren, is dat het begeleiden en faciliteren van partijen in dit gebied geduld en tijd vraagt.”
Maarten Wolff, gebiedsontwikkelaar: “Het is belangrijk om alle werelden, dus die van de creatieven, commerciële marktpartijen, én die van de ambtenaren goed te begrijpen. Mijn werk bestaat voor een groot deel uit de zoektocht naar waar je elkaar vindt. Hier moet je de tijd voor kunnen, maar ook willen nemen. Later in het traject haal je dat ruimschoots weer in, is mijn ervaring.”
Petra Janssen, Werkwarenhuis: “Wat de afgelopen periode wel duidelijk is geworden, is dat vrijplaatsen in de stad nog belangrijker zijn dan ik eerst dacht. We hebben laten zien hoe mooi iets kan worden als eerst het programma wordt gemaakt en pas daarna de huls, de vorm eromheen.”
Michael Bol, Mengfabriek: ”Wat ik de afgelopen periode heb geleerd, is dat een dergelijke plek maken enorm tegen de stroom inzwemmen is. En dat kost veel energie. Als initiatiefnemer heb je het niet altijd even makkelijk in Den Bosch. De gemeente is nog niet gewend aan deze manier van ontwikkelen.”
Andries Geerse, stedenbouwkundige: ”Wat ik geleerd heb, is dat een combinatie van verschillende functies, van maakindustrie, tot sociale activiteiten, plezier, maar vergeet het wonen ook niet, essentieel is in een dergelijk businessmodel. Ook vernieuwende retail kan daar onderdeel van zijn. Regelmatig wordt te veel aan horeca opgehangen, ten onrechte.”
Cover: ‘Silo's Tramkade’ door Brigit Laumen (bron: Brigit Laumen)
Wilt u reageren op dit artikel of een gastbijdrage voor Gebiedsontwikkeling.nu schrijven over een ander onderwerp? Bekijk dan hier de mogelijkheden.
Door Rinske Brand
Rinske Brand houdt zich bezig met de menselijke kant van gebiedsontwikkeling, is expert cultuurgedreven gebiedsontwikkeling en oprichter van BRAND The Urban Agency
