De Groene Loper in Maastricht: wat vinden Haan & Laan er eigenlijk van?

Waar zijn we

Ten oosten van de Maastrichtse buurt Wyck lagen van oudsher de landerijen Wyckerveld en Wittevrouwenveld, met daartussenin het winterbed van de Maas. In 1920 annexeerde de stad dit gebied voor de bouw van arbeiderswoningen. In de jaren dertig was de demping van het drassige winterbed een vorm van werkverschaffing, gevolgd door de aanleg van een noord-zuid weg. Na 1945 kreeg de weg de naam van de Amerikaanse president Roosevelt. Een paar jaar later verrees op de hoek met de Scharnerweg de eerste hoogbouw van de stad, de Gemeenteflat voor ‘onvolledige gezinnen’, met het oog op de Koude Oorlog voorzien van een uitkijkpost.

Van voorbeeldroute naar ‘verkeersriool’

Op basis van het Uitbreidingsplan Oostelijke Stad werd de President Rooseveltlaan in 1959 een stedelijke gelijkvloerse vierbaansweg met stoplichten, toen een voorbeeldproject van goed geregelde doorstroming. Aan weerszijden verrezen onder meer negen portiek-etageflats.
Tien jaar later kwam de internationale verbinding naar Luik en verder tot stand. De drukte van lokaal en doorgaand verkeer nam snel toe. In de jaren tachtig werd de A2 tussen Geusselt en Europaplein een waar ‘verkeersriool’ voor 50.000 voertuigen per dag, met volop fileleed (‘de enige stoplichten tussen Amsterdam en Genua’), luchtvervuiling, geluidsoverlast en verkeersonveiligheid.

‘Maastricht raakt de weg kwijt’

De gemeenten Maastricht en Meerssen, de provincie Limburg en Rijkswaterstaat publiceren in 2001 het rapport ‘Maastricht raakt de weg kwijt’ en richten het Projectbureau A2 Maastricht op. Ondertunneling moet de oplossing worden, met drie doelstellingen: verbeter de infrastructuur, zet nieuwe woongebieden op en benut kansen voor de buurten Wittevrouwenveld en Wyckerpoort.
In 2009 gaat de bouwopdracht naar Consortium Avenue2, bestaande uit Strukton en Ballast Nedam. Hun plan De Groene Loper omvat een tunnel in twee lagen, 1.140 woningen, 30.000 m2 commerciële ruimtes en inrichting van de openbare ruimte. Acht van de negen portiek-etageflats moeten hiervoor wijken. Eind 2016 opent de koning de tunnel van 2,3 km die zijn naam draagt. Daarbovenop de nieuw ingerichte President Rooseveltlaan met als centraal element een zes meter brede loop- en fietsroute, omzoomd door een dubbele rij winterlindes, doorgetrokken tot station Maastricht Noord. Aan weerszijden van deze route een smalle rijbaan voor lokaal autoverkeer.

Uniforme openbare ruimte, gevarieerde bebouwing

Ballast Nedam Development (BND) trekt vanaf 2015 als enige de vastgoedontwikkeling. Bureau West 8 en lokale partner Martens, Willems & Humblé Architecten formuleren in 2017 een masterplan voor de bebouwing. Tussen de noordelijke tunnelingang en de Lourdeskerk zet het plan in op goede oostwest verbindingen, kleinschalige appartementengebouwen, een torenflat en veel statige stadshuizen, in de traditie van de laat 19e eeuwse singels in Antwerpen, Aken en Maastricht.

Het middengebied tussen de Lourdeskerk en de Scharnerweg leent zich enerzijds voor voorzieningen voor de omliggende buurten, anderzijds voor appartementen met publieke functies.
Bij de zuidelijke tunnelingang is het voorstel aan de drukke N278 een torenflat en middelhoge gebouwen te realiseren, in het zo ontstane binnengebied komt laagbouw in de traditie van het Eindhovense Witte Dorp.

Van visie naar uitvoering

De vastgoedontwikkeling loopt contractueel tot 2026. Bij het verschijnen van het masterplan verlaagt BND het aantal woningen naar 900: meer grondgebonden, beter passend in de Limburgse woningmarkt. De geplande kavelsgewijze projectontwikkeling maakt al snel plaats voor een projectmatige, aanbodgerichte aanpak. Oorzaak? De onverwacht groeiende woningvraag. De eerste paal voor de nieuwbouw gaat in 2019 de grond in.

Medio 2025 is de woningbouw in het noordelijke deel grotendeels klaar, op de torenflat na. In het middengebied heeft BND de Gemeenteflat gerenoveerd, de bouw van 200 appartementen in project Cour start in 2026. Het aangrenzende plan van een andere ontwikkelaar is nog niet zover. Wyckerpoort en Wittevrouwenveld zijn voorzien van een ruimer winkelaanbod, een Kernkindcentrum en een buurthuis. Twee pleinen kregen een make-over. Aan de zuidkant (‘Le Sud’) zijn vier projecten opgeleverd, minstens zoveel zitten nog in de pijplijn, waaronder de torenflat.

Sociale huurwoningen maakten bij de aanbesteding in 2007 geen deel uit van de opgave, er zijn er alsnog 121 gerealiseerd. In totaal zijn circa 560 nieuwbouwwoningen opgeleverd en 250 zijn of komen binnenkort op de markt. Na de eerdere verlaging naar 900 is nu sprake van 1175 woningen.
De gecombineerde loop- en fietsroute levert problemen op. Na veel klachten neemt de gemeente in 2025 maatregelen. Fietsers die sneller rijden dan 15 km moeten naar parallelle fiets- en autostraten. Een recent geïntroduceerde campagne over ‘flaneeretiquette’ moet gedragsverandering bevorderen. De gemeente bestemt in de geplande zuidelijke routeverlenging aparte ruimte voor lopers en fietsers.

Wat zien we?

Vanaf treinstation Maastricht Noord komen we direct op de Groene Loper. In de ochtendzon lopen we over deze bijzondere zes meter brede en aantrekkelijke route. Het pad bestaat uit half-harde gele gravel en is omlijst met fraaie bomen. Aan beide kanten mooie heggen, alles prima onderhouden. We lopen door een groene oase met verschillende historische landgoederen. In dit buitengebied zijn weggebruikers deze zaterdagochtend elkaar niet tot last. Wandelaars, hardlopers en diverse categorieën fietsers moeten de ruimte delen. We kruisen de Via Belgica, in de Romeinse tijd de route van Keulen naar de Franse kust, lezen we op een paneel.

Markante entree

Na een routeversmalling passeren we een groene hobbel die behendig de ingang van de autotunnel maskeert. Met deze Geusseltheuvel begint het nieuwgebouwde gebied. Direct springt een markant wooncomplex in het oog in rode baksteen, negen hoog, geflankeerd door lagere, lichtgekleurde gebouwen. Een deel van de woningen heeft de ingang vanaf een binnenterrein met sierlijke ginkgo-bomen en hier en daar onkruid. Bewoners kunnen hun auto kwijt op een stenig en afgesloten parkeerterrein achter, net als vaak elders in het gebied, zoals gaandeweg blijkt.
Terug op de centrale route staan woonblokken van twee woningcorporaties. Het is goed wonen hier, vertelt een bewoonster ons enthousiast vanaf haar balkon. Twee klachten: de forse overlast die snelle fietsers de wandelaars op de Groene Loper bezorgen en de corporatie verwaarloost het groenonderhoud. Kinderziekte misschien, dat onkruid? Nou, nee, het pand staat er al twee jaar.

Aansluiting op bestaande wijken geslaagd

We vervolgen en zien aan weerszijden stadsvilla’s, ontworpen met veel oog voor detail. Trottoirs zijn fraai van voortuinen gescheiden door muurtjes van metselwerk en natuursteen. Vaak hebben voordeuren een korte, royale trap: wel lastig voor wie minder goed ter been is. Die moet gebruik maken van ingangen aan het binnenterrein. Appartementengebouwen, allemaal met grote ramen, en rijen stadsvilla`s wisselen elkaar in een mooi ritme af. Bij gebouw De Börgemeister vallen de identieke en veelal gesloten lamellen op en hier is een stapel vuilniszakken bij een boom gekwakt.

We lopen de groene corridor even uit naar het Old Hickoryplein om de aansluiting op de jaren vijftig omgeving te zien. Die is geslaagd, zoals we bij deze gebiedsontwikkeling vaker zullen constateren. Hier gebeurt dat in de vorm van panden met een fraaie, zandsteenkleurige baksteen. Aan de overzijde van de Rooseveltlaan eveneens een passende aansluiting bij het gedateerde maar keurige Burgemeestersplein uit de jaren veertig. Jammer van een lelijke loods met opschrift ‘Het participatiehuis’.

De fietsers zijn de baas in plaats van de lopers

Op de ‘Flaneerboulevard’ wordt het drukker met fietsers en hierdoor voelt het lopen regelmatig onrustig. De meeste tweewielers gedragen zich correct. Maar zodra fietsers snelheid nemen of wanneer zij met z`n drieën naast elkaar rijden, dan gaat het fietsers-vrijheidsgevoel ten koste van dat van de lopers. Bijzonder onveilig zijn groene ‘pilaren’ van haagbeuken bij enkele kruispunten. Door hun breedte en zijtakken tot aan de grond zien fietsers en voetgangers elkaar slecht en pas op het laatste moment wijken zij uit voor elkaar. We zien ook dat de parallelwegen te smal zijn voor veilig mengen van lokaal autoverkeer en fietsers. Laan vindt dat de ontwerpers tien jaar geleden hadden kunnen weten dat deze inrichting fout zou uitpakken.

Op veel plekken staan mooi ontworpen zitbanken, allemaal in dezelfde richting geplaatst. Ze worden goed gebruikt. Langs de hele route geldt betaald parkeren en dat zorgt voor vele lege parkeervakken.
We kunnen de imposante Lourdeskerk uit 1936 inlopen. Binnen voelt het koel, een indrukwekkend oord van rust. Aan deze kant van de Groene Loper staan oudere panden met nieuwe maatschappelijke functies. Het rommelige terrein aan de overzijde fungeert tijdelijk als stadstuin en is deels afgesloten met hekken waarop we verstofte aankondigingen van een bouwplan zien.

Rondom het Vrijheidspark

Dan volgt het gebied rondom het Vrijheidspark, een uitgestrekt grasveld omringd door bomen en met een beeldengroep als oorlogsmonument. De gerestaureerde Gemeenteflat is indrukwekkend met een mooie geleding in drie delen en met oogstrelende details, zoals welvingen bij afscheidingen tussen terrassen bovenin, of als dakje op schoorstenen.

We strijken neer op het aantrekkelijke terras van De Greune Luiper, vroeger een apotheek. Via een aangename, korte looproute binnendoor is in luttele minuten de oostzijde van station Maastricht Centraal bereikbaar. Hier is het drukste kruispunt van het gebied, de hoek met de Scharnerweg, een belangrijke stedelijke oostwestroute. Het stadswapen, een engel met ster, verrast ons als levensgroot standbeeld op de rotonde. Opvallend detail: naamborden van een lokaal advocatenkantoor aan verschillende kanten van de rotonde. Een sponsor? Er passeert zowaar een toerist, de enige na twee Engelssprekende tachtigplussers die, stevig hand in hand lopend, ons eerder de weg hadden gevraagd.

Zuidelijke kant potentiële achilleshiel

Naar het zuiden verandert de sfeer in het gebied. De afstand tussen de gevels aan weerszijden van de allee is hier groter. Na oudere woonbebouwing en een groot veld, bestemd als bijenparadijs, komen we in nieuwbouwgebied Le Sud.

Linksaf, in de Adelbert van Scharnlaan, zien de grote woningen er enigszins goedkoop uit door de gekozen materialen. In een zijstraat hangt een stenige sfeer, ondanks alle onkruid. Het gebied is nog deels bouwterrein en er komen nog heel wat woningen bij. Maar hier en nu verliezen we het gevoel ergens te zijn. Reclameteksten pretenderen ‘La Vie Urbaine’, maar de sfeer is suburbaan. Rond de woonblokken aan de Frederik Hendriklaan en Dillenburg komt autoherrie van verschillende kanten. Vreemd dat mensen hier opnieuw pal aan een snelweg wonen, nu de N278. Deze oostwest route kruist de A2 die iets zuidelijker uit de tunnelbuis opduikt. Op een zeer gesloten pand, dat de ontwerpers een monumentale bakstenen allure hebben willen meegeven, hangt een bord: ‘Dienstengebouw RWS Zuid. Winterbed 1’. Hierin staat apparatuur voor de tunnelinstallaties. De geplande woningbouw aan de overzijde, tegen bedrijfsloodsen aan, gaat hoofdbrekens kosten, schat Haan in.
De centrale route eindigt abrupt bij een spoorwegovergang. Terug bij het populaire Vrijheidspark vergapen we ons aan een fors speelobject: de mosasaurus Klimrex. Tot slot lokt ons het terras van Mama Restobar, compleet met strandstoelen en een kinderzandbak.

Wat vinden we er van

De ambitie van het project, ‘ervoor zorgen dat de voormalige barrière A2 uit het collectieve geheugen zal verdwijnen’ is waargemaakt. De Groene Loper is een schoolvoorbeeld van hoe je infrastructuur en gebiedsontwikkeling combineert. De groene loop- en fietsroute is de overtuigende projectdrager. In het noordelijke deel staat aantrekkelijke bebouwing die goed aansluit bij de bestaande buurten. Het middendeel voegt daar andere kwaliteiten aan toe met nieuwe voorzieningen, fraai gerestaureerde historische gebouwen en de make-over van het groen. Het is wel belangrijk het hoge niveau vast te houden bij het afmaken van het gebied.

Geef het zuidelijk plandeel perspectief

In het zuidelijk deel is het perspectief nog niet voelbaar. De appartementengebouwen zien er goed uit en de witte laagbouw oogt typisch Limburgs. Maar het zicht op de N278, de omliggende bedrijvenlocaties en de leegte van drie bouwkavels aan de corridor geven nog geen invulling aan de belofte dat je ‘eenmaal buiten, direct midden in het stadse leven staat’. Zet in op placemaking op bouwkavels, denk aan tijdelijke huisvesting voor tien jaar of laat op tekening zien wat voor soort bebouwing daar gaat komen. Kortom, biedt een perspectief.

Zorg voor blijvend veilig verkeer

Terwijl de probleemoplossing voor het autoverkeer op een technologisch hoogwaardige manier is uitgevoerd, blijkt de nieuwe loop- en fietsroute niet toekomstbestendig. De snelheidsverschillen tussen lopers en fietsers en ook tussen categorieën fietsers onderling zijn te groot en die zullen verder toenemen. Zorg dat lopers en fietsers voldoende veilig van elkaar zijn gescheiden en handhaaf hierop. Investeer fors in snelle fietsers weren van de centrale route en maak de rijbanen aan weerszijden breed genoeg. Gebruik meer voetgangers- en gedragsexpertise en zorg voor een brede klankbordgroep van gebruikers.

Onderhoud al het groen

Op sommige plekken speelt nu al achterstallig groenonderhoud. De ruimte achter hekken rondom toekomstige bouwlocaties is verwaarloosd. Dit vormt een inbreuk op de gebiedskwaliteit. Belangrijk voor de verdere ontwikkeling om zulke situaties niet te laten voortduren. Grijp in met een beheerteam voor de openbare ruimte, laat er geen gras over groeien!