De ontspannen stedelijkheid van Assen

Demissionair minister Mona Keijzer van Wonen bracht eind september samen met koning Willem-Alexander een werkbezoek aan de Drentse hoofdstad. De regio Assen-Groningen is een van de zestien NOVEX-gebieden, waar het Rijk met een gebiedsgerichte aanpak de woningbouw, bereikbaarheid, fysieke leefomgeving en economie wil versterken. Tot 2040 moeten er in die regio 36.000 woningen worden gebouwd, evenveel als de huidige omvang van Assen. In de Ontwerpnota-Ruimte staat dan ook dat een schaalsprong mogelijk is.

Het bezoek van de Koning en minister Keijzer startte symbolisch op het terrein van de voormalige stoomzuivelfabriek Acmesa aan de Rolderstraat, waar de hoogste woontoren van Assen verrijst met vijftien verdiepingen. Woningcorporatie Actium is eigenaar van de 77 appartementen die zijn bestemd voor een brede doelgroep, van starters tot senioren. Naast de toren komt een lager woonblok met vijf verdiepingen voor kleinere appartementen. De oplevering is komend voorjaar.

Overloopgemeente

Vóór 2031 moet Assen 1.351 nieuwe woningen realiseren om in aanmerking te komen voor de Woningbouwimpuls van bijna negen miljoen euro. Volgens wethouder Cor Staal van Wonen is dit nog maar het begin van een forse stadsuitbreiding. Hij verwijst naar de eind 2023 gepresenteerde Asser Ambitie Agenda van gemeente, ondernemers en maatschappelijke partners. Die gaat uit van 10.000 nieuwe woningen en 5.000 nieuwe banen op langere termijn. “We zijn een overloopgemeente van de stad Groningen,” zegt Staal. “Het is hier net iets goedkoper en we hebben meer ruimte. Veel mensen vinden het wonen hier ook ontspannener.”

Assen heeft niet alleen volop ruimte in groene buitenwijken, zoals de Vinex-locatie Kloosterveen, maar ook in en om het centrum. Daar wil de gemeente het winkeloppervlak drastisch verkleinen en zo plaats maken voor woningen en verblijfsfuncties. De Weiersstraat – nu een drukke en versteende ringweg pal om het centrum heen – wordt een autoluwe stadsboulevard mét woningen. Verder heeft de gemeente vergaande plannen voor het Havenkwartier, een industrie- en bedrijventerrein langs het Noord-Willemskanaal – op loopafstand van de binnenstad en het station – waar een mix komt van wonen, werken en recreëren. Eind vorig jaar heeft de gemeenteraad een structuurvisie voor dit gebied vastgesteld. Die voorziet in minimaal 650 woningen, zowel hoog- als laagbouw, groene hofjes en smalle straten. De voormalige graansilo’s, aangekocht door de gemeente, krijgen een nieuwe bestemming en verwijzen naar het industriële verleden. Langs het kanaal, waarvan het waterpeil nu al met twee meter is verhoogd, komen natuurvriendelijke oevers met variërende waterdiepte om de biodiversiteit te vergroten en het gebied aantrekkelijker te maken voor vestiging van nieuwe bedrijven, horeca en woningen.

De gemeente heeft de plannen voor de binnenstad en het Havenkwartier gebundeld in het programma Stadskwartier. Door deelplannen organisch met elkaar te verbinden, hoopt de gemeente de stad ‘heel’ te maken. Stedenbouwkundige Bart van Leeuwen van De Zwarte Hond, die door de gemeente is ingehuurd als supervisor, noemde Assen tijdens een bewonersbijeenkomst niet voor niets een sleeping beauty. Bezoekers komen vaak niet verder dan de historische Brink met het Drents Museum, de Markt en enkele levendige straten eromheen met winkels en horeca.

Befaamd is warenhuis Vanderveen, het ‘Harrods van Assen’, het grootste warenhuis van Nederland en een trekpleister voor de verre omtrek. Maar vanaf het Koopmansplein in noordelijke richting is de schoonheid ver te zoeken. Veel leegstand, waaronder het voormalige V&D, dat in handen is van beleggers die geen haast maken met een nieuwe bestemming. In westelijke richting ontsieren bedrijfsverzamelgebouwen en de drukke Weiersstraat de route naar cultureel centrum De Nieuwe Kolk, waar een bibliotheek, theater en bioscoop onderdak hebben gevonden. Werk aan de winkel dus om meer stedelijke samenhang en een prettiger verblijfsruimte te creëren.

Wethouder Cor Staal loopt al lange tijd mee in de ruimtelijke ordening van Assen. Eerst als ambtenaar, daarna als gemeenteraadslid van de ChristenUnie en sinds 2022 als wethouder. Hij geeft toe dat de stedenbouwkundige ontwikkeling te langzaam op gang komt. Hij wijt dat vooral aan de vergaande versnippering van eigendom. Veel bezit is in handen van speculanten of kleine beleggers die uit zijn op maximaal rendement. De gemeente krijgt met moeite een voet tussen de deur. Met een actievere grondpolitiek wil ze daar verandering in brengen. Assen neemt strategische posities in om de ontwikkeling te kunnen versnellen. Zowel in het Havenkwartier als de binnenstad koopt ze panden op. Verder wil ze meer expertise inhuren. Eind september heeft de gemeenteraad ingestemd met een krediet van 122 miljoen euro voor investeringen in het Stadskwartier.

Plek met potentie

“Een goede stap,” meent ondernemer Alfred Welink van Ploegmakers Vastgoed Assen, maar hij wil niet te vroeg juichen. “De gemeente heeft nu een zak met geld, maar dat is een middel en geen doel. De plannen die er liggen, zijn te globaal. Het wachten is op een duidelijker invulling, zodat ondernemers daarbij kunnen aanhaken.” Ploegmakers Vastgoed Assen heeft onlangs het pand van de Hema aan de westkant van het Koopmansplein gekocht. “Een plek met veel potentie”, meent Welink. Deze locatie is de verbindende schakel tussen de historische kern van Assen en het gebied dat herontwikkeld wordt. Hij wil daar graag een rol in spelen, maar vindt dat de gemeente als gebiedsregisseur het voortouw moet nemen.

Net als wethouder Staal ziet Welink de versnippering van eigendom als te nemen hindernis. “Het maakt kleine beleggers niet uit wie in hun panden zit. Drie kapperszaken of drie telefoonwinkels naast elkaar vinden ze geen probleem, als de huuropbrengst maar voldoende is. Ze zijn niet bezig met hoe de stad er over tien, twintig jaar uitziet. Ze hebben ook geen geld voor duurzame verbouwingen. Door de groei van online winkels en de covid-epidemie is net als in veel andere middelgrote steden een enorme leegstand ontstaan. Grote beleggers hebben zich daarom teruggetrokken. Wij staan er anders in. We zijn al vijftig jaar actief in Assen en voelen ons verbonden met de stad. Wij willen iets toevoegen aan de leefkwaliteit. Dat hebben we ook gedaan in de voormalige achterstandswijk Vredeveld, waar wij een winkelcentrum hebben gebouwd, waardoor de omgeving enorm is opgeknapt. Dat willen we ook voor het Koopmansplein en omgeving. Maar dan moet de gemeente eerst concreet aangeven hoeveel en welke soort winkels ze hier wil hebben, hoeveel en welke soort woningen, hoeveel horeca en hoeveel groenvoorzieningen. Daarna kunnen wij kleur geven aan het geheel, waarbij retail onze specialisatie is. Als de gemeente de omgeving groener maakt, blijft er weliswaar minder ruimte over voor stenen, maar zal de waarde van het vastgoed stijgen. Assen moet het hebben van een combinatie van betaalbaar wonen en winkelen; het is echt een gezinsstad.”

Zaadjes geplant

Volgens wethouder Staal kan het vanaf nu alleen maar beter gaan. De regio heeft de wind in de rug met steun van het Rijk en de provinciebesturen van Groningen en Drenthe. Hij merkt het ook aan de belangstelling van marktpartijen. “Het werkbezoek van de koning en de minister heeft zichtbaar gemaakt waarmee we bezig zijn. Ik kreeg meteen daarna telefoontjes en connectieverzoeken op LinkedIn van ondernemers die op zoek zijn naar kansrijke projecten. Er zijn zaadjes geplant die tot iets moois kunnen uitgroeien.” Staal hoopt dat hij zijn werk na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2026 kan voortzetten en droomt er zelfs van de eerste steen te leggen voor de eerste woningen in het Havenkwartier.

Staal wil ook in de nieuwe plannen vasthouden aan het groene karakter van de stad. “Zo mooi als de Brink kan het nooit worden, maar ik denk wel aan autoluwe pleintjes met planten en bomen. Door bij woningbouw meer de hoogte in te gaan, kunnen we in de openbare ruimte meer groen creëren. In andere middelgrote steden zie je vaak dat de openbare ruimte erg versteend is. Laat ons maar profiteren van de wet op de remmende voorsprong en het anders doen. We zijn al de groenste stad van Nederland dankzij het Asserbos binnen de stadsgrenzen en natuurgebieden in de omgeving als het Fochteloërveen en de Drentsche Aa. Als je vijftien minuten fietst, ben je in een nationaal park. Wij spreken hier van ontspannen stedelijkheid. Je hebt hier de voorzieningen van een stad én de rust van het platteland.”