2014.03.06_Doen en laten_660

Doen en laten, effectiever milieubeleid door mensenkennis

6 maart 2014

4 minuten

Nieuws Nederland staat voor de uitdaging de samenleving en economie verder te verduurzamen. Dit advies gaat over het benutten van kennis over het gedrag van mensen om milieudoelen dichterbij te brengen. Dat dit gebeurt lijkt misschien vanzelfsprekend. Waarom is hier dan toch aandacht voor nodig?

Kennis over gedrag

De overheid neemt een sturende rol op zich als er sprake is van algemeen vastgestelde doelen die de maatschappij als geheel ten goede komen, maar die niet 'vanzelf' worden bereikt. Een schoon milieu is zo'n een maatschappelijk doel waarbij 'het niet vanzelf' goed gaat, omdat mensen met hun gedrag daar niet vanzelfsprekend aan bijdragen.

Individueel gedrag van mensen wordt beïnvloed door vele factoren, zoals iemands persoonlijke omstandigheden, de afwegingen die iemand maakt of de motieven die iemand heeft. Sommige mensen vinden bijvoorbeeld een schoon milieu niet belangrijk, anderen overzien de consequenties daarvan niet. Of milieuvriendelijk gedrag is duur en moeilijk of iemand denkt dat dat zo is. En soms ligt het milieuvriendelijk gedrag gewoon niet voor de hand. De manier waarop mensen zich gedragen is dus ingewikkeld en per situatie anders. Hoe mensen reageren op beleidsmaatregelen is lang niet altijd te voorspellen vanuit gangbare aannames over de rationaliteit van gedrag. Als bij beleidsbepaling (meer) bewust en systematisch gebruik wordt gemaakt van de kennis die bestaat over hoe en waarom mensen zich in specifieke omstandigheden op een bepaalde manier gedragen, kan de effectiviteit van het milieubeleid worden vergroot. Gelukkig is er inmiddels een overweldigende hoeveelheid kennis beschikbaar over hoe menselijk gedrag werkt en hoe mensen reageren op bepaalde (beleids)ingrepen. En er wordt in het beleid al veel van die gedragskennis gebruik gemaakt. De WRR adviseerde in 2009 in zijn rapport ´De menselijke beslisser: over de psychologie van keuze en gedrag´ om deze kennis zo goed mogelijk te benutten voor het beleid.

Gedragsanalysekader en De gedragsToets

De Rli gaat nu een stap verder door gedragskennis en mogelijke beleidskeuzes aan elkaar te koppelen met het voor dit advies ontwikkelde gedragsanalysekader. Dit gedragsanalysekader kan beleidsmakers helpen om een zorgvuldige analyse te maken van relevante gedragsbepalende factoren zoals: de kennis en vaardigheden die iemand heeft, zijn of haar drijfveren (motieven), hoe iemands persoonlijke omstandigheden zijn en welke keuzeprocessen in een situatie een rol spelen. Het gedragsanalysekader is vertaald naar een praktisch hulpmiddel: 'De GedragsToets'. Met De GedragsToets wordt het eenvoudiger om menselijk gedrag mee te nemen in de keuze van beleidsinstrumenten variërend van wetgeving tot het faciliteren en stimuleren van eigen initiatief van mensen. Dit advies bestaat hiermee uit drie delen. Het advies en het analysekader zijn beschikbaar via de website, De GedragsToets kunt u aanvragen bij het secretariaat van de Rli.

Uitwerking vier beleidscases

De raad heeft het gedragsanalysekader toegepast op vier beleidscases: • duurzame mobiliteit (spitsmijden) • energiebesparende maatregelen huishoudens • verminderen van voedselverspilling • verhogen van de fractie gescheiden groente-, fruit- en tuinafval van huishoudens

Dit document 'Toepassing van de gedragsanalyse op vier beleidscases' is alleen als digitaal beschikbaar.

Publicatiedatum

Het advies 'Doen en laten, effectiever milieubeleid door mensenkennis' is op 5 maart 2014 aangeboden aan staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu (IenM).

Achtergrondstudies

Als achtergrondstudie voor het advies 'Doen en laten, effectiever milieubeleid door mensenkennis' heeft de Rli twee onderzoeken uit laten voeren door ECN en Duneworks. Deze twee rapporten beschrijven een aantal beleidscases die vanuit gedragskennis perspectief geanalyseerd zijn.

1) Effectief beleid voor duurzaam gedrag: Een thematische vergelijking in Nederland

2) Effectief beleid voor duurzaam gedrag: Een internationale vergelijking

Essays normatieve vraagstukken rond gedragsbeïnvloeding voor duurzame gedragspatronen

De Rli heeft bij de start van het advies 'Doen en laten, effectiever milieubeleid door mensenkennis' vier wetenschappers gevraagd een essay te schrijven. De essays gaan in op wat ethische en sociaal wenselijke grenzen zijn in hoe ver de overheid mag en moet gaan in gedragsbeïnvloeding van mensen om de samenleving te verduurzamen. Met de essays wil de Rli zich een mening vormen over deze kwesties en die in het advies over duurzame gedragspatronen verwoorden.

De bijdragen en de verschillende auteurs zijn: • Dr. M.F. Wesseling, Artsenfederatie KNMG Gedragsbeïnvloeding door overheid ter bevordering van duurzaamheid
• Prof. dr. M. Korthals, Wageningen Universiteit De overheid als verleidster
• Dr. F.A. Hindriks, Rijksuniversiteit Groningen De burger als virtuele auteur
• Prof. dr. L. Bovens, London School of Economics and Political Science De verantwoordelijkheid van de overheid

Zie ook


Cover: ‘2014.03.06_Doen en laten_660’



Meest recent

Annius Hoornstra Column Cover door Esther Dijkstra (bron: Illustratie Esther Dijkstra, bewerkte foto Patrick van den Hurk)

Is er een alternatief voor de residuele grondwaarde?

Columnist Annius Hoornstra kreeg ooit de vraag van een Amsterdamse burgemeester over de residuele grondwaarde. Met de kennis van nu had hij een ander antwoord willen geven. Er is volgens hem namelijk wél een alternatief.

Opinie

22 april 2025

GO weekoverzicht 17 april 2025 door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van langdurige en snelle impact in de toekomst

Deze week waren snelheid en impact de sleutelwoorden op Gebiedsontwikkeling.nu. In Rotterdam, Amsterdam, Den Haag én in Nieuw-Zeeland. En columnist Aeisso Boelman helpt met een overlevingspakket voor het vakgebied.

Weekoverzicht

17 april 2025

Brasa Village door Martine Goulmy (bron: Ymere)

Het geheim van een van de snelste gebiedsontwikkelingen in Nederland

In Amsterdam Zuidoost werken drie woningcorporaties en de gemeente aan de ontwikkeling van 520 flexwoningen in tweeëneenhalf jaar tijd. Een recordtijd die mede mogelijk is door een andere inrichting van het ontwikkelproces en het nemen van risico’s.

Casus

17 april 2025