Drinkwaterverbruik omlaag? Het oogsten van regenwater helpt substantieel

De toenemende klimaatverandering dwingt diverse partijen in het vakgebied tot reflectie; hoe om te gaan met dreigende grondwatertekorten. Het Hoogheemraadschap van Rijnland voerde eerder dit jaar regels in voor nieuwe, grote gebiedsontwikkelingen van meer dan vijfduizend vierkante meter. Zo moeten nieuwe grote gebiedsontwikkelingen straks voldoen aan de 90 millimeter regel. Oftewel: toon aan dat een gebied een extreme neerslag van 90 millimeter in 24 uur aan kan.

Een adviescommissie met daarin onder andere voormalig Rijksbouwmeester Floris Alkemade concludeerde en waarschuwde eind vorig jaar al dat naast deze piekbelasting (vooral) ook droogte een van de meest dreigende, watergerelateerde klimaatproblemen is. En dat betekent in de praktijk dat de bal niet alleen maar bij de professionals ligt. Die tijd is volgens Alkemade allang voorbij. Zelfs in een provincie als Noord-Brabant. “De voorraad grondwater in Brabant leek altijd een oneindige bron. Alleen zien we nu dat die bron niet oneindig is. Gekoppeld aan de klimaatverandering ontstaat er het beeld: als we op deze manier verdergaan, gaat het echt helemaal fout. Iedereen moet aan de bak. Het zijn niet alleen de boeren, het is niet alleen het waterschap en het zijn niet alleen de drinkwaterbedrijven. Het zijn ook de provincies, gemeenten en bewoners.”

Eigen onderzoek

Onderzoekers van Deltares gingen vanwege die dreigende tekorten op zoek naar de mogelijkheden die andere bronnen kunnen bieden, naast het grondwater. Met als doel dat drinkwaterbedrijven ook in de toekomst voldoende drinkwater kunnen leveren. In het onderzoek Huishoudelijk regenwaterhergebruik, dat deze zomer verscheen, stonden twee vragen centraal. Allereerst: in welke vorm het oogsten van regenwater kan bijdragen aan de waterbeschikbaarheid in droge perioden? En vervolgens: is het mogelijk om met het opgevangen regenwater van daken het drinkwaterverbruik te verminderen?

Het antwoord op die laatste vraag? Jazeker. “Dit onderzoek toont aan dat het oogsten van regenwater een substantiële bijdrage kan leveren aan de waterbeschikbaarheid tijdens droge perioden,” schrijven de onderzoekers.

In het leveringsgebied van drinkwaterbedrijf Vitens is dit nader onderzocht. Niet door het regenwater direct als drinkwater te gebruiken. Dat mag namelijk niet “als het water van daken of andere stedelijke oppervlaktes komt,” verduidelijken de onderzoekers in het persbericht bij het onderzoek. Maar drinkwater wordt nu ook gebruikt voor zaken als het wassen van de auto, het doorspoelen van het toilet of het sproeien van de tuin. Daardoor neemt de totale hoeveelheid potentieel drinkwater af. “En er zijn voldoende studies die aangeven dat regenwater oogsten, ook in landen om ons heen, al met succes gebeurt. Reden dus voor eigen onderzoek.” Zeker ook omdat minister Harbers in de beroemde ‘water en bodem-brief’ schreef dat “een drinkwatergebruik per hoofd van de bevolking van 100 liter in 2035 (thans 125 liter) en het beperken van het laagwaardig gebruik van drinkwater” het doel is.

Tot 75 procent besparing

In de studie is op individueel gebouwniveau onderzocht of en in welke vorm “het oogsten van regenwater substantieel kan bijdragen aan waterbeschikbaarheid in droge perioden.” Voor drie woningtypologieën – een appartementencomplex, een rijtjeswoning en een vrijstaande woning – is gekeken wat de besparingsmogelijkheden zijn door regenwater op te slaan in een regentank en hoe groot die tank zou moeten zijn.

Daan Rooze, expert stedelijk waterbeheer en een van de onderzoekers, vertelt in het persbericht: “De modelresultaten en de daaruit volgende besparingscurves laten zien dat voor Vitens een besparing van 45 procent behaald kan worden. Het oogsten van regenwater kan in potentie dus een grote bijdrage leveren aan het doel van 20 procent dat in de beleidsbrief ‘water en bodem sturend’ van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wordt gesteld.”

Zo heeft een vrijstaande woning (maar) een tank van vijf kubieke meter nodig om tot 75 procent op de jaarlijkse drinkwatervraag te besparen (eens per jaar meer dan zeven opeenvolgende dagen zonder water in de tank). Maar voor een gemiddeld appartementencomplex is de maximale besparing rond de acht procent van het jaarlijkse watergebruik vanwege het relatief kleine aangesloten dakoppervlak van dit soort complexen.

Later aanleggen is duurder

Voor gebiedsontwikkelaars betekenen deze resultaten niet alleen dat de keuze voor een bepaald woningtype van invloed is op de hoeveelheid drinkwater die kan worden bespaard. Die keuzes hebben bovendien direct gevolgen hebben voor de inrichting van de openbare ruimte. De onderzoekers adviseren dan ook om bij het opstellen van beleid voor besparingen met deze factoren rekening te houden. Daarbij horen ook concrete aanbevelingen, zegt onderzoeker en expert ondergrond Laura Nouguès. “Bijvoorbeeld om regenwaterhergebruik verplicht te maken voor nieuwbouwwoningen. Later aanleggen kost nu eenmaal meer geld. Of om te kijken in steden of andere verharde oppervlaktes een regentank kunnen vullen voor bijvoorbeeld appartementsgebouwen. Daar is de besparing maar acht procent omdat er een relatief klein dak tegenover staat.”