Persoonlijk INTERVIEW De Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) groeit met de provincie Flevoland en het Kadaster uit tot een netwerk van 39 publieke en private deelnemers. Hoe zien deze nieuwkomers hun rol? Flevoland is “de uitgelezen proeftuin voor innovatieve kennisontwikkeling”, het Kadaster “vervult een schakelrol tussen beleid en uitvoering en heeft veel expertise over kavelruil en eigenaarschap.”
FLEVOLAND
‘Hillebrand Koning’
Hoe houdt de provincie Flevoland zich bezig met gebiedsontwikkeling?
Hillebrand Koning (programmamanager): "Flevoland werkt met 5 gebiedsmanagers aan 13 gebiedsprogramma’s in de provincie, zoals Luchthaven Lelystad, Almere 2.0 en de Floriade. Met het Rijk en de gemeente Almere heeft Flevoland bijvoorbeeld de afspraak gemaakt om de komende decennia 60.000 woningen aan Almere toe te voegen, en de daarbij horende onderwijs-, cultuur- en sportvoorzieningen te ontwikkelen. In deze samenwerking tussen overheden merk je een natuurlijke rolverdeling. Almere is zelf natuurlijk ontzettend druk met de ontwikkeling van de stad, maar als provincie ben je in staat om daar net boven te hangen en de nadruk te leggen op kennisontwikkeling en -deling. Ook hebben we de mogelijkheid om de schakel te zijn naar het Europese niveau en ons bezig te houden met subsidies voor kennis en innovatie."
In het meerkernige Almere kunnen we met innovaties boven het maaiveld uitsteken
Flevoland is de jongste provincie van Nederland. Welke kansen biedt dit voor het kennisdomein gebiedsontwikkeling?
“Elke gemeente in Nederland is bezig met grote opgaven, zoals het klimaatneutraal en gasloos maken van woningen. In een stad als Almere zien we mogelijkheden om boven het maaiveld uit te steken. Ze is opgezet als meerkernige stad in de filosofie van Ebenezer Howards tuinstad. Omdat er zoveel ruimte is en omdat ze nog zo snel groeit, heeft Almere de kans om koploper in Nederland te zijn voor innovaties in energie, gezondheid en stadslandbouw. Zo doen we bijvoorbeeld een verkenning naar de mogelijkheden van ultradiepe geothermie voor stadverwarming.”
“Daarnaast zijn we als provincie koploper in windenergie en onderzoeken we of we via accu's energie kunnen opslaan en gebruiken voor de stad. In Flevoland is nog veel ruimte voor experimenten. Als provincie proberen we goed contact te onderhouden met de academische wereld en kennisinstellingen om kennisinnovatie te realiseren. Je kunt Flevoland daarom zien als proeftuin voor gebiedsontwikkeling in Nederland.”
Welk project moet gebiedsontwikkelend Nederland in de gaten houden?
“Oosterwold in Almere is een gebied van 4300 hectare waar 15.000 woningen worden gerealiseerd. Het bijzondere is dat de overheid bewust niets doet en de initiatiefnemers alles zelf organiseren: het bouwen van de woningen en het verzorgen van gas, water en licht. Dat dit op zo’n grote schaal gebeurt, maakt Oosterwold koploper in organische gebiedsontwikkeling in Nederland en zelfs Europa.”
KADASTER
‘Meri Loeffen’
Welke rol speelt het Kadaster bij gebiedsontwikkelingen?
Meri Loeffen (districtmanager Ruimte en Advies): “Het Kadaster vervult een schakelrol tussen beleid en uitvoering en neemt een onafhankelijke positie in. We zetten onze data en instrumenten voor grond, eigendom en ruilen in voor de gebiedsprocessen in landelijk en stedelijk gebied. Daarmee faciliteren we initiatiefnemers en monitoren we voor de beleidsverantwoording. Waar het in het verleden vooral ging om het ondersteunen van de wettelijke ruilverkavelingstrajecten, gaat het voor de Omgevingswet meer en meer over het faciliteren van de initiatiefnemers.”
Wat is een voorbeeld van een gebiedsontwikkeling waarbij het Kadaster actief is?
“In Zeijen, Drenthe, nam een collectief van boeren het initiatief voor een gebiedsontwikkeling. Het begon met planmatige kavelruil met twee doelstellingen: de verbetering van de landbouwstructuur en de realisatie van Natuur Netwerk Nederland. De doelstellingen zijn uitgebreid naar het realiseren van duurzame energie, CO2-reductie en verbeteren van biodiversiteit. Wij helpen de initiatiefnemers met de afstandsverkorting voor de landbouw, dus het verminderen van vervoersbewegingen van en naar het land. Dat doen we door de verbetering van de verkeersveiligheid en de CO2-reductie in beeld te brengen. We benutten onze kennis om met eigenaren en belanghebbenden een passende puzzel in het gebied te maken, waarmee deze doelstellingen gerealiseerd worden. Beleid en belangen worden op die manier met elkaar verbonden."
Elke ruimtelijke vraag gaat gepaard met een herschikking van grond en eigendom
Wat is de grootste opgave voor gebiedsontwikkeling?
“In de grote opgaven zoals klimaatadaptatie en de energietransitie zie ik, puur vanuit het proces bekeken, parallellen met het verleden. In Nederland heeft iedere vierkante meter een functie en een eigenaar. Dus als er een ruimtelijke vraag is, vraagt dat om herschikking hiervan. Of het nu om de voedselproductie in de naoorlogse tijd gaat, om de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur of om de aanleg van nieuwe natuurnetwerken eind jaren '90: er blijft altijd een proces nodig met grond, eigenaren, instrumenten en iemand die het proces begeleidt.”
“Een verandering van de laatste jaren is het verdwijnen van de ruimtelijke uitvoeringsdienst van het Rijk. Hoewel het Kadaster in zijn onafhankelijke positie een stukje van dat gat kan opvullen, zie ik het versterken van de schakel tussen Rijk, regio en samenleving als grootste uitdaging om de omvangrijke opgaven aan te pakken. Hoe kunnen initiatieven samengebracht en gefaciliteerd worden? En wie pakt de regie? Voor het actief verder helpen van beleid naar uitvoering is alle kracht van betrokken partijen nodig. Dat vraagt om meer regie vanuit het Rijk.”
Cover: Andrew Moore, National Geographics
Cover: ‘Andrew Moore, National Geographics’
Door Céline Janssen
Postdoctoraal onderzoeker Leerstoel Gebiedsontwikkeling TU Delft
