Opinie De harde les van het Amsterdamse AEB en het Rotterdamse Warmtebedrijf: gemeenten lopen vast met deze gedeeltelijke, tijdelijke en soms dure oplossing voor de warmtevraag. Columnist Ellen van Bueren over de hoge prijs die gemeenten betalen voor hun warmtenetten.
Als de ellende bij het Amsterdamse Afval Energie Bedrijf (AEB) en het Rotterdamse Warmtebedrijf ons iets leert, dan is het wel dat we nog een lange hobbelige weg voor ons hebben met de energietransitie. Beide ‘bedrijven’ vormen een cruciale schakel in de warmtetransitie van Amsterdam en Rotterdam, maar zitten nu in zwaar weer.
De investeringen blijken groot en risicovol, misschien wel te groot en te risicovol voor gemeenten. Toch de moeite waard, dachten deze gemeenten destijds, en ook nu nog. Het zou hun een stuur in handen geven in de energietransitie, een dossier dat grotendeels moet worden opgelost binnen gemeentegrenzen, maar waarvoor steden nauwelijks sturingsmogelijkheden hebben.
Om toch aan het roer te zitten, ging Amsterdam destijds een verplichting aan met Nuon om gezamenlijk het warmtenetwerk uit te breiden. Rotterdam zag in het warmtenet een oplossing voor de knellende emissierechten van de haven: de productie van groene energie wordt in mindering gebracht op de emissies.
De win-win belofte van ‘waste-to-energy’ zorgde al vanaf het prille begin voor enthousiasme. Het klonk allemaal zo mooi: ‘afval bestaat niet’, ‘waste = resource’. In de jaren ‘90 heeft Nederland het zelfs in Brussel klaargespeeld om energie uit verbrand afval duurzaam te laten verklaren. En toen was de koopmansgeest was uit de fles. In een mum van tijd hadden we ovens te over, en was industriële restwarmte een verantwoord product. Dat strookte natuurlijk niet altijd met het idee dat we eigenlijk moeten voorkomen dat we afval hebben, maar het bracht wel warmtenetten en label A-woningen. Bovenal was daar de groene business case: ideologie en economie waren niet langer elkaars tegenpolen.
Zich vastklampend aan die gedachte gingen gemeenten aan de slag met hun warmtenetten. Dat bedrijven er niet risicodragend aan mee wilden doen, werd niet als een onoverkomelijk probleem gezien. De lange termijn investeringen gaan de horizon van menig bedrijf immers te buiten, en is het dan niet juist aan overheden om die last op zich te nemen?
De vraag is echter ook tegen welke kosten en risico’s. Zo is de terugverdientijd van de warmterotonde vijftig jaar. Dat is een lange periode, waarin ongetwijfeld ook de industrie die het warmtenet voedt zal verduurzamen en niet meer die restwarmte zal produceren die nodig is voor het netwerk.
Gemeenten lijken inmiddels vast te zitten in de warmtenetten. Een gedeeltelijke, tijdelijke en soms dure oplossing voor de warmtevraag. Het is de vraag of de Regionale Energie Strategieën, die nu worden opgesteld in provincies, voldoende richting kunnen geven aan de gemeentelijke warmtevisies, die weer in een ander traject worden opgesteld. De energietransitie is voorlopig dus een pad van doormodderen.
Cover: ‘Ellen van Bueren’ door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)
Door Ellen van Bueren
Hoogleraar Management van Stedelijke Ontwikkeling aan de TU Delft
