Gebiedsontwikkeling Hafencity
Hafencity is de inmiddels bekende nieuwe stadswijk aan de oevers van de rivier de Elbe in de oude haven van Hamburg, ten zuiden van de Speicherstadt. Het project, een van de grootste binnenstedelijke herbestemmingsprojecten in Europa, is al meer dan tien jaar in ontwikkeling. De voltooiing is gepland rond 2020-2030.

Er is ingezet op ‘metropolitane dichtheden’ en een mix van functies, waarbij de maat van de bestaande binnenstad niet uit het oog is verloren. Het gebied ligt zeer centraal, op nog geen kilometer afstand van Raadhuis en Centraal Station. Het hart van het plangebied, Uberseequartier, ligt in het verlengde van de centrum-as naar de Binnenalster. De verbindingen met de stad zijn er al, inclusief een spoorverbinding. Alleen in het plangebied zelf zijn nieuwe bruggen gelegd tussen de verschillende schiereilanden.

De planvorming van HafenCity begon in 1997. Twee jaar later won de Nederlandse architect/stedenbouwkundige Kees Christiaanse een meervoudige prijsvraag voor het stedenbouwkundig masterplan. Het plan is vervolgens in 2000 vastgesteld door de Senaat en vormde het startsein voor de daadwerkelijke ontwikkeling en uitvoering. Het masterplan is een zogenaamd flexibel structuurplan, dat balanceert in het spanningsveld tussen flexibiliteit en duidelijkheid. In een periode van 25 jaar worden gefaseerd acht deelgebieden aangepakt. De richting is daarbij van west naar oost, om te voorkomen dat het gehele gebied een jarenlange bouwput zal zijn. In het masterplan zijn functies, dichtheden, infrastructuur en algemene richtlijnen vastgelegd. Het plan van Christiaanse is verkozen onder meer vanwege de integratie van de Speicherstadt in het nieuwe stadsdeel. Een commissie met onder anderen Kees Christiaanse selecteert ontwerpers en architecten voor de deelplannen. Het stedelijk stedenbouw- en havenontwikkelingsbedrijf GHS is verantwoordelijk voor de uitvoering van HafenCity. De gemeente heeft het overgrote deel van de grond in haar bezit, daarnaast heeft Deutsche Bahn (de spoorwegen) grondposities en een klein aantal particuliere bedrijven.

Aankondiging overstromingsgevaar in Speicherstadt

Ontwerpen met overstromingsrisico
Dit buitendijkse gebied van 126 ha, waaronder een strook van tien kilometer kade die wordt herontwikkeld, kent een reëel overstromingsrisico. Hafencity omringen door dijken, zou heel wat nadelen met zich mee hebben gebracht. De nabijheid van grote wateroppervlakken draagt sterk bij tot de charme van de nieuwe stadswijk. Dijken rond de stad zouden het zicht op het water vanuit de gebouwen onmogelijk hebben gemaakt. Bovendien had de bouw van de dijken volledig klaar moeten zijn voor de bouw van de gebouwen kon worden aangevat. Dat was economisch en technisch niet haalbaar of wenselijk.

De ontwikkelaars besloten andere waterbestendige adaptieve maatregelen toe te passen bij de aanleg van de wegen, de realisatie van de gebouwen en de aanleg van de openbare ruimtes. Uitgangspunten waren de beheersing van overstromingen en de toegankelijkheid van de kades voor de bewoners.

Er is ervoor gekozen deels een tweede infrastructuur voor voetgangers te realiseren op een niveau van 7,5 m boven NN (Normalnull, dit komt overeen met het NAP). Dit niveau is in geval van hoogwater ook te gebruiken voor nooddiensten. Het bestaande maaiveld in HafenCity ligt op 3,5 tot 5,5 m boven NN. Deze hoogte voldoet niet. De hoogte van 7,5 m is hoger dan de hoogst gemeten vloedhoogte. Ook de plinten van alle gebouwen zijn tot dit niveau gesloten, behalve toegangen en dergelijke. Openingen (deuren, ramen, enzovoorts) zijn allemaal afsluitbaar volgens speciale richtlijnen. Dit heeft als voordeel dat parkeren op het maaiveld niet nodig is en dat er dus relatief veel grond uitgegeven kan worden. De hooggelegen infrastructuur, die ervoor zorgt dat ook bij hoogwater de stad veilig en snel verlaten kan worden, is door de stad Hamburg gefinancierd. 

Bron: groenblauwenetwerken.com, waterbewustbouwen.be, BPD (2004). Dossier Waterfrontontwikkeling. NAW (14).