Onderzoek Door klimaatverandering krijgt onze infrastructuur het steeds zwaarder te verduren. Volgens ingenieursbureau Sweco zijn onze straten, sporen en waterwegen daar helemaal niet klaar voor. In plaats van de zoveelste grijze oplossing, pleiten onderzoekers voor een groene tactiek.
Het overgrote deel van ons vastgoed en infrastructuur is niet ontworpen met de laatste inzichten over klimaatverandering. Die uitspraak deden Arthur Verwayen en Tom Daamen twee jaar geleden al op Gebiedsontwikkeling.nu. Dat gebeurde na onderzoek van de Leerstoel Gebiedsontwikkeling van de TU Delft onder overheden, beleggers en ontwikkelaars. Stedelijke, regionale en nationale infrastructuurbeheerders waren weliswaar begonnen om scenario’s voor een climate proof-deltasysteem te verkennen, maar een interdisciplinaire benadering en aanpak ontbrak.
Verwayen en Daamen stelden voor een aanpak voor de héle leefomgeving te formuleren: “De praktijk is niettemin dat investeringen in ruimte en infrastructuur voor klimaatadaptatie nog gefragmenteerd plaatsvinden. Integrale analyses van de risico’s (financieel, technisch, juridisch en politiek-bestuurlijk) ontbreken en een afgestemde adaptatiestrategie tussen overheid en markt is nog ver weg.”
Groene winst
Hoe kunnen natuurlijke, groene oplossingen de bekende ‘grijze’ varianten vervangen? Dat onderzochten Carmen Van Mechelen en Diego Luna Quintanilla van ingenieursbureau Sweco in het rapport From Grey to Green. Want, schrijft het duo in het onderzoek, de extreme weersomstandigheden in Europa laten de laatste jaren zien dat de bestaande infrastructuur vaak niet bestand is tegen de klimaatveranderingen. Of het nu de overstromingen in Limburg, België en Duitsland van twee jaar geleden zijn (met alleen al in Duitsland een geschatte schade aan de infrastructuur van 2 miljard) of het extreme weer van afgelopen zomer in Scandinavië: een groot deel van het Europese vervoersnet is niet klaar voor de natte toekomst.
De manieren die de onderzoekers presenteren om de transformatie van grijs naar groen in te zetten, zijn op zichzelf niet wereldschokkend. Vergroenen, originele functies van de bodem terug laten keren en hittestress voorkomen: het is niet nieuw voor Nederlandse gebiedsontwikkelaars. Maar de uitdagingen, voordelen en lessen die kunnen getrokken worden uit het toepassen van de natuurlijke oplossingen, zijn dat wel.
Waarom gaat de transitie nog zo langzaam? Van Mechelen en Quintanilla wijten dat aan het gebrek aan publieke steun, bijdragen vanuit de overheid en technische kennis. Het proces kan versneld worden door overheden op meerdere niveaus met elkaar samen te laten werken, betrokkenheid en eigenaarschap bij de lokale bevolking te creëren en digitale toepassingen te gebruiken die het proces vereenvoudigen. Juist de combinatie van die drie factoren zorgt volgens de onderzoekers voor de grootste winst.
Betrek lokale gemeenschappen
Uit de succesvolle initiatieven die Europa breed al zijn uitgevoerd, haalt het tweetal vijf lessen die Nederlandse professionals kunnen meenemen om de transitie van ‘grijs’ naar ‘groen’ te versnellen. Natuurlijke oplossingen komen niet in plaats, maar gaan vaak juist goed samen met de huidige infrastructuur en kunnen naast elkaar worden geïmplementeerd. Lokale gemeenschappen moeten worden betrokken in het ontwerp- en implementatieproces én deze stakeholders moeten direct profiteren van de voordelen die natuurlijke oplossingen hebben. Klimaatrisico’s moeten een integraal onderdeel zijn van het besluitvormingsproces én meerdere overheden moeten deelnemen aan dat proces.
Het herstellen en nieuw leven inblazen van bestaande natuurlijk oplossingen is belangrijker
Tot slot doen de onderzoekers ook nog een aantal aanbevelingen om de transitie nog soepeler en sneller te laten verlopen. Groene oplossingen kunnen niet uniform worden toegepast. Ontwikkelaars moeten locatie-specifieke oplossingen nastreven, anders gaat de kracht van de transformatie verloren. Die oplossingen moeten door experts met verschillende achtergronden worden bedacht en ingevoerd. Dat maximaliseert de kans dat de gekozen oplossing ook de meest efficiënte is. Ook moeten er niet blind nieuwe groene initiatieven komen, maar is het herstellen en nieuw leven inblazen van bestaande natuurlijk oplossingen belangrijker. En mochten er nieuwe wegen komen (in welke vorm dan ook), dan moet die infrastructuur op meerdere schaalniveaus een positieve bijdrage leveren.
Lees het volledige onderzoek op de website van Sweco.
Cover: ‘Intercity express train in Rhein’ door Dmitry Eagle Orlov (bron: Shutterstock)
Door Jasper Monster
Waarnemend hoofdredacteur Gebiedsontwikkeling.nu
