Haan & Laan Stadshagen II: wat vinden Haan & Laan er eigenlijk van?

Waar zijn we?

Aan de noordwestkant van Zwolle begint de uitgestrekte Polder Mastenbroek. Lange tijd was dit gebied een moeras, begrensd door IJssel, Zwarte Water en Zuiderzee. In de middeleeuwen begonnen omliggende steden en landheren hier stukken grond te annexeren. Maar de bisschop van Utrecht had de zeggenschap en hernam met geweld zijn gezag. Na een minioorlog met doden, roven en brandstichtingen maakten de strijdende partijen in 1364 afspraken over de gebiedsverdeling en ontginning. De nieuwe polder, vooral bestemd voor het vetmesten (‘masten’) van vee, was 8.600 ha groot, een voor Nederland ongekende omvang.

Kaarsrechte zichtlijnen, grote vlakken

De agrarische hoofdbestemming bleef in de loop van de tijd intact, net als de lange, kaarsrechte zichtlijnen en grote vlakken in het landschap, met vaak een lege horizon. Belangrijke gebeurtenissen, zoals de onderwaterzetting tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers of later de ruilverkaveling, hebben het gebied niet wezenlijk aangetast. De polder is sinds 2005 onderdeel van het Nationaal Landschap IJsseldelta, bedoeld om oprukkende bebouwing en andere bedreigingen tegen te gaan.

Vinex-locatie Stadshagen

Begin jaren negentig wijst de Vinex (Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra) Zwolle aan als stedelijk knooppunt, met een grote nieuwbouwlocatie in de zuidelijke punt van Polder Mastenbroek. Hier moeten uiterlijk in 2010 zo’n 8.500 huishoudens hun woning vinden. Voor de wijk, Stadshagen gedoopt, wordt het bouwclaimmodel toegepast. Particuliere partijen kopen aan en dragen gronden over aan de gemeente, die regie voert en risicodrager is in de grondexploitatie. Ontwikkelaars hebben recht op een evenredig percentage woningen in het totale grondgebied. De planvorming is een gezamenlijke verantwoordelijkheid.

Het plan komt gereed in 1995 en de eerste paal gaat meteen november dat jaar de grond in. De wijkstructuur volgt in de eerste plaats wensen vanuit de woonfunctie en mogelijkheden van het natuurlijke milieu, en niet het autowegenstelsel. De omvang van de wijk maakt een eigen centrum van behoorlijke omvang mogelijk. De bus rijdt vrij spoedig naar de binnenstad. Maar net als bij vele andere Vinex-locaties opent een spoorwegstation veel later, hier pas in 2019. Enige middelhoogbouw in het centrum, verder veel laagbouw en wat hogere accenten op belangrijke hoeken, zegt het plan.

Opvallend is een ruime, groene long van noordwest naar zuidoost met parken, water, sportvoorzieningen en scholen. Watergangen moeten verwijzen naar de polder. Orthogonale stratenpatronen zijn ontleend aan verkavelingsrichtingen. Enkele boerderijen, een schutsluis, gemaal en opgegraven restanten van een havezate worden opgenomen in de wijk.

Dit smaakt naar meer

Vóór afronding van het Vinex-plan komt Stadshagen II in beeld. In 2006 ligt het masterplan klaar voor zo’n 4.000 woningen. De woonmilieus worden hoofdzakelijk ‘groen-stedelijk’ en ‘dorps’, gebaseerd op locatiekenmerken en marktvraag. Uitgangspunt is een dichtheid van 25-30 woningen per ha, terwijl in Stadshagen I het gemiddelde 35 woningen per ha bedroeg. Ook hier is er de wens om de ‘grote structuurlijnen’ van het polderlandschap op te nemen in het woongebied.

Stadshagen II telt drie deelgebieden. Breecamp gaat bestaan uit twee buurten, Oost en West. Oost is vrijwel gereed, West krijgt 650 woningen met een beoogde bouwstart in 2027. Breezicht is in aanbouw. Aan de westkant begint in 2022 de bouw van het derde deelgebied, De Tippe. Hier komen 1.300 woningen, inclusief het tweede Knarrenhof van Zwolle, als kleine seniorenenclave. Voorjaar 2025 telt Stadshagen 28.000 inwoners.

Gemeente meer afhankelijk van marktpartijen

Volgens de Woonvisie Zwolle 2017-2027 geldt voortaan voor woningen in Stadshagen de verdeling van 30-40-30 in de segmenten goedkoop, midden en duur. Kanttekening in deze nota: omdat de gemeente meer afhankelijk werd van andere partijen, schrijft zij niet voor welke woningen waar en wanneer moeten komen. Wel toetst zij plannen op ruimtelijke kwaliteit en het ontstaan van ‘een mix van woningproducten en woningtypen’.

Breecamp Oost

Onze recensie richt zich op Breecamp Oost en Breezicht. In 2008 wordt het ‘Stedenbouwkundig Plan en Beeldkwaliteit voor Breecamp Oost’ vastgesteld. In 2010 start de bouw. Binnen enkele jaren wordt een wijkenergiecentrale in gebruik genomen die voornamelijk draait op snoeihout. De woningmarkt verandert echter onder invloed van de kredietcrisis en in 2013 komt de ontwikkeling gedeeltelijk tot stilstand. Een aanpak ‘Verdunnen en Vergroenen’ moet soelaas bieden. Het gewijzigde plan uit 2018 omvat uiteindelijk onder meer ‘het vervangen van ingewikkelde woningtypologieën en te stedelijke oplossingen door meer ontspannen verkaveling, ruimere kavels en openbare ruimte’. De laatste kavels gaan in 2025 in de verkoop. De buurt telt dan circa 850 woningen.

Breezicht

Breezicht, met ongeveer 1.100 woningen, wordt het meest ruime deel van heel Stadshagen. Doelgroepen zijn ‘gezinnen met kinderen en stellen’ naast ‘oudere mensen of gepensioneerden die volop in het leven staan’. Opvallend streven is om doorstroming te blijven faciliteren. De afgelopen tien jaar verhuisde een derde van alle Stadshagenaren binnen de eigen wijk!

De locaties voor woningbouw, buurtschappen genoemd, worden opgehoogd. Recreatie heeft hier een belangrijke functie, ook voor de omgeving. De grote zandwinningsplek Milligerplas is daarbij prominent. Breezicht wordt ingericht met “zorgvuldige overgangen van plas naar de buurt en een aantrekkelijke verbinding van de oever met de polder.” De plannen omvatten oorspronkelijk een aantal hogere woongebouwen, maar die worden later allemaal geschrapt. De bouw start in 2019 met twee buurtschappen, samen 600 woningen, op te leveren in 2023. Dan volgen de overige vier buurtschappen.

Wat zien we?

Vanaf het treinstation is het een paar honderd meter lopen naar Winkelcentrum Stadshagen. Alle landelijke winkelformules hebben er een vestiging, maar ook een bakker met een lange Zwolse geschiedenis. Aan de westzijde zien we een rommelig terrein met geparkeerde auto’s en enkele marktkramen. Daar komen meer winkels, een Stadsfoyer en een paar honderd woningen.

De Oude Wetering in een nieuwe rol

Over een smalle wandelstrook naast een fietspad gaan we op weg naar Stadshagen II, langs de kaarsrechte Oude Wetering. Deze waterloop, ooit gegraven om de Mastenbroekerpolder droog te leggen, is nu de drager van de centrale groene zone. We komen langs scholen, sportvelden, groepjes villa’s op terpen, volkstuinen en speelplekken, afgewisseld met grasvelden en bomen. De villa’s zijn van de buitencategorie groot.

Voorbij het viaduct Stadshagenallee slaan we linksaf Breecamp in. Het is druk op Sportpark De Verbinding met voetballende kinderen en meelevende ouders. Veel voorzieningen hier: kinderopvang, basisschool Het Festival, huiswerkbegeleiding, jeugdhulp en een laadstation voor elektrische voertuigen. Zwembad Bubbels zit onder één dak met de wijk-biomassa-energiecentrale.

Gelijkvloers ingericht

Aan de Sportlaan heeft iedereen een zitje in de voortuin, niet omdat die zo groot is, maar vanwege de ligging op het zuiden. Dit deel van Breecamp bestaat uit een mix van rijtjeshuizen, 2/1-kappers en vrijstaande woningen, veelal met rode en gele bakstenen. De openbare ruimte is gelijkvloers ingericht. Gele steentjes voor de voetgangers, bruine voor de rijweg en parkeerplaatsen, maar in de praktijk moet de voetganger vaak naar de rijweg uitwijken. Groenstroken, beukenhagen en verschillende soorten bomen verzachten de stenigheid, het doet prettig en verzorgd aan.

De Martinetstraat heeft een intieme sfeer, autovrij met bankjes. Een bezorger gaat bij meerdere adressen langs; vaste klanten, gemoedelijke praatjes aan de deur.

Aan de overkant van de Jac. P. Thijsselaan kozen de ontwerpers vaalgrijs voor lopen, vaalrood voor rijden en parkeren, grijswit voor een deel van de huizen en zwart voor de schuren. Verschil moet er zijn, zegt Haan, maar mooi is anders.

Geluidswal als aangename wandelroute

We gaan omhoog de geluidswal langs de N331 op. Aan de voet loopt een fietspad, bovenaan een wandelpad dat het aangename gevoel geeft van weids uitkijken vanuit een veilige hoogte: ene kant de polder, andere kant Stadshagen. De vele overeenkomsten tussen de huizen op drie eilanden met vrije kavels doen vermoeden dat het welstandskader weinig vrijheidsgraden bood. Over de geluidswal en via het groene Van der Goes van Natersplein komen we terug bij de Sportlaan. In de centrale groene zone zien we vier woonhoven op verhogingen, ruim uit elkaar in een open landschap.

‘Een moderne versie van het boerenleven van vroeger’

In Wetering, een van de zes buurtschappen van Breezicht, staan volgens de website “de huizen in hofjes en erven bij elkaar, een moderne versie van het boerenleven van vroeger. Er wordt gebouwd met natuurlijke materialen zoals hout, geïnspireerd op schuurwoningen.” Links van ons, nog steeds in de centrale groene zone, lopen we eerst langs een groot, grijs, geleed gebouw, met onregelmatig geplaatste ramen – een fabriek, gevangenis, opslagloods? Het zijn scholen, de gevels bekleed met ‘planken’ van vezelcement met een houtnerftextuur. Dit materiaal siert ook de woningen langs de Kalandermolen en veel meer woningen in straten met onvermoede molennamen. Ze hebben kleine tuinen en brede wadi’s, de daken liggen net als elders in de wijk vol met zonnepanelen. Auto’s staan soms op eigen terrein, meestal gestoken aan de weg. Laan ziet wat niet te zien is: nergens overlast van geparkeerde fietsen.

Aantrekkelijk Rondje Milligerplas

De Milligerplas ligt er prachtig bij op deze zonnige voorjaarsdag, je zou zo het rondje eromheen willen lopen. Appartementengebouwen aan de zuidzijde, in Stadshagen I, geven allure. Een langgerekt zandstrand biedt verblijfskwaliteit dankzij groepjes bomen, ligweiden en een populaire horecagelegenheid met terras. Tussen de plas en buurtschap Duinzicht ligt een glooiend landschap. Naaldbomen staan er al, geel helmgras in plaats van groene begroeiing zou de illusie van duinen compleet maken. De woningen aan de rand van Duinzicht liggen op een verhoging, met terrassen groot genoeg voor een feestje.

Langs de plas wordt een betonnen pad aangelegd dat straks te smal en onveilig wordt voor fietsers plus lopers bij elkaar. De twee oostelijke buurtschappen zijn volop in aanbouw. Aan waterlopen met natuurlijke oevers komen in Kragge landelijk aandoende vrijstaande woningen van één laag met zadeldak. Buurtschap Reede telt veel rijtjeswoningen, maar we zien ook een aantal woonchalets. Er komt een binnenhaven voor ongemotoriseerde bootjes, maar of dat leidt tot “een levendige plek met de sfeer van een havenstadje” – we moeten het nog zien.

De buurtschappen Wierde en Beemt zijn nóg groener en ruimer van opzet dan de andere. Tussen deze buurtschappen en Wetering en Reede aan de zuidkant liggen grote onbebouwde ruimtes met waterpartijen, riet, struiken en bomen, paadjes en schapenhekken. Niet dorps, al helemaal niet groenstedelijk.

Wat vinden we er van?

Stadshagen II is een riante wijk voor gezinnen. Goed wonen, voorzieningen zijn royaal aanwezig. Voor veel activiteiten hoef je de wijk niet uit. Er is overal gelegenheid voor sport, spel en belevenissen, voor jong en oud. Autoparkeerruimte te over. Veel onderwijs. Horeca. Het wijkwinkelcentrum op fietsafstand. De A28 en het Zwolse stadscentrum liggen nabij. Bus- en treinverbindingen. Veel uitstekende fietsroutes. De wijk zelf, het Rondje Milligerplas, de centrale groene zone en de geluidswal bieden ruimte om te lopen.

Zoek locaties voor kleinschalige appartementengebouwen

De woningdichtheid is laag en zodra de vele kinderen uit huis gaan, zal de bevolkingsdichtheid met sprongen dalen. Een aantal empty nesters zoekt dan een appartement, bij voorkeur in hun geliefde wijk. Ga nu al op zoek naar de locaties voor kleinschalige appartementengebouwen om die behoefte in de toekomst te faciliteren. Tegelijk is deze inzet waarschijnlijk essentieel om het uitstekende voorzieningenniveau in stand te houden.

Voeg jongeren en studenten toe

Ga er ook van uit dat in Stadshagen opgegroeide kinderen als jongvolwassenen een plekje in hun vertrouwde wijk willen hebben. Bouw jongeren/studenteneenheden en zoek uit welke eengezins sociale huurwoningen zich lenen voor kamerverhuur, zodat de bestaande woningvoorraad beter wordt gebruikt.

Maak de omgeving beter bereikbaar voor lopers en wandelaars

Zorg in Stadshagen voor voldoende zitbankjes. Verbeter de looproutes de Polder Mastenbroek in, richting IJssel en naar de binnenstad, voldoende gescheiden van fietspaden. Op die manier gaat de wijk ook deel uitmaken van het landelijk netwerk van wandelroutes.

Ruimte morsen kan niet meer

Is de sfeer van Stadshagen II die van een stadswijk, een dorp of vooral natuurgebied op dure gemeentegrond? We vinden het lastig te bepalen. In de toekomstige buurten De Tippe en Breecamp West daalt het aantal woningen per hectare nog verder, naar 20 à 25. Lagere woningdichtheden naar de randen van de bebouwde kom zijn in ons land vaste regel, maar passen niet meer in deze tijd. Het grote woningtekort in Zwolle – en elders – dwingt tot nadenken en beslissen over hogere woningdichtheden. Laten we ‘de bebouwde kom’ vooral bebouwen!