Residential area. Anew part of the city Gouda. Called Westergouwe. Lies 6.75 m below sealevel. door Abe Maaijen (bron: Shutterstock)

Klimaatadaptieve maatlat sluit gebieden uit van verstedelijking

11 juli 2022

3 minuten

Opinie Het Rijk wil water en bodem leidend laten zijn in de ruimtelijke inrichting van Nederland. De ministers VRO en I&M lanceren een landelijke ‘maatlat’ voor klimaatadaptief bouwen. Volgens Friso de Zeeuw is dat niet zonder risico's, zo schrijft hij in een column in ROm.

De maatlat gaat definiëren wat klimaatadaptief (ver)bouwen en inrichten is en hoe hier invulling aan gegeven kan worden. De maatlat zal de thema’s hitte, wateroverlast, droogte en overstroming omvatten. Het toevoegen van groen in de bebouwde omgeving draagt bij aan klimaatadaptatie en het versterken van biodiversiteit en gezondheid. De maatlat geeft de doelen en normen van klimaatbestendig bouwen op projectniveau. Ze gelden dan als uitgangspunten en doelen voor het planproces en de ontwerpopgave. Uit deze aankondiging kunnen we opmaken dat de ministers een uitbundige beleidskerstboom gaan optuigen. We gaan zien hoe dat uitpakt. Ik wil vast drie kanttekeningen plaatsen.

Laag voor laag

In de eerste plaats lijkt het erop dat het theoretische leerstuk van de lagenbenadering tot leven komt, 25 jaar nadat het zijn intrede deed in het vakgebied van de ruimtelijke planning. De lagenbenadering maakt onderscheid tussen de ondergrond (bodem en watersysteem), het netwerksysteem (met weg-, spoor-, energienetwerken) en de occupatielaag (met onder meer verstedelijkingspatronen). Grof gezegd schept de laag beneden de randvoorwaarden voor het daarboven gesitueerde niveau.

Elk van deze lagen is aan verandering onderhevig, maar de dynamiek per laag verschilt fors. In de ondergrondlaag varieert die vanaf pakweg vijftig jaar tot vijf eeuwen. In de occupatielaag is vijftig jaar al een eeuwigheid. Het uiteenleggen van de ruimtelijke werkelijkheid in drie lagen maakt complexe ruimtelijke opgaven inzichtelijker. Daarmee vervagen de klassieke ‘schotten’ tussen verschillende (beleids)werelden. Hier ligt dus een kans voor een beter planproces.

Hugo, je praat steeds over versnellen en vereenvoudigen, doe er dan zelf wat aan

Maar met de maatlaat rijst het gevaar dat in een te vroeg stadium grote gebieden a priori van verstedelijking worden uitgesloten. Dat is mijn tweede aantekening. Watersysteemonderzoeker dr Ties Rijcken heeft de overtuiging dat we in dit land waterveiligheid kunnen borgen met passende investeringen en innovaties, ook in de diepe polders. De vraag is alleen hoe, stelt hij: “Amfibisch, drijvend, of door een extra zandlaag aan te brengen. De deltacommissaris moet de bouwsector helpen door oplossingen aan te reiken hoe water en wonen samen kunnen gaan.” Het bij Gouda gelegen plan Westergouwe laat zien wat er kan.

Volle boekenkast

Voor mijn derde kanttekening refereer ik aan het wetje van de volle boekenkast. De beleidsboekenkast is overvol. Als je een dikke pil (de maatlat) toevoegt, moet er ook wat uit. Die laatste beweging maakt de minister VRO (nog) niet. Integendeel: hij laat de reguleringsmachine op volle toeren draaien. Hugo, je praat steeds over versnellen en vereenvoudigen, doe er dan zelf wat aan. Hier alvast een suggestie: schrap de Ladder voor duurzame verstedelijking die – ver over het einde van zijn beleidscyclus – nog steeds door vegeteert.


Dit artikel verscheen in juni op de website van ROmagazine.


Cover: ‘Residential area. Anew part of the city Gouda. Called Westergouwe. Lies 6.75 m below sealevel.’ door Abe Maaijen (bron: Shutterstock)


Friso de Zeeuw door - (bron: gebiedsontwikkeling.nu)

Door Friso de Zeeuw

Adviseur gebiedsontwikkeling en emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling TU Delft


Meest recent

Billboard Vertoning van Politieke Partij Posters 2025 door Milos Ruzicka (bron: Shutterstock)

De schijn bedriegt: politici zijn het bij woningbouw over veel zaken wél eens

Wie verkiezingsdebatten kijkt, denkt al snel dat politici het werkelijk overal over oneens zijn. Maar die schijn bedriegt, aldus Inge Janse, voormalig hoofdredacteur van Gebiedsontwikkeling.nu. “Dus er is hoop, lieve mensen!”

Opinie

29 oktober 2025

Zwolle, Onder de Bogen en Kraanbolwerk door M. Oosterhuis (bron: RCE)

Erfgoed en verdichting: de kennis wordt geordend

Met een verzameling van instrumenten, publicaties en praktijkvoorbeelden in een ‘gereedschapskist’ probeert de RCE professionals te helpen bij een ‘erfgoedinclusieve’ aanpak van de verdichtingsopgave. RCE-adviseur Lotte Zaaijer licht toe.

Interview

29 oktober 2025

Annius Hoornstra Column Cover door Esther Dijkstra (bron: Illustratie Esther Dijkstra, bewerkte foto Patrick van den Hurk)

Stemadvies: kies zelf voor ambitie en samenwerking

Een dag voor de verkiezingen komt columnist Annius Hoornstra met een stemadvies. Niet voor een stem op partij X of politicus Y, maar voor de professionals in het vakgebied. “Zet zelf je kruisje in een kwadrant op de assen ambitie en samenwerking.”

Opinie

28 oktober 2025

Uw gastbijdrage op GO.nu: Over gastbijdragen

Uw gastbijdrage op GO.nu

Wij staan open voor bijdragen uit wetenschap en praktijk. Wij moedigen auteurs aan hun kennis en ervaring te delen.

Over gastbijdragen
Uw project toevoegen: Ga naar de GO-Projectenkaart

Uw project toevoegen

Wilt u graag een gebiedsontwikkeling toevoegen aan de GO-projectenkaart? Vul dan via onderstaande link het formulier in.

Ga naar de GO-Projectenkaart
Uw organisatie bij de SKG: Ga naar de SKG-website

Uw organisatie bij de SKG

Uw organisatie aansluiten op het netwerk van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling? Neem dan contact op.

Ga naar de SKG-website
Uw bijeenkomst in de agenda: Neem contact op

Uw bijeenkomst in de agenda

U kunt uw gebiedsontwikkeling-gerelateerde evenement aankondigen via onze agenda door contact op te nemen met de redactie.

Neem contact op