Meerstad, Groningen vanuit de lucht. door Koos Boertjens (bron: Bureau Meerstad)

Meerstad bij Groningen is de pioniersfase voorbij

4 mei 2021

6 minuten

Casus Na een moeizame start maakt Meerstad bij Groningen een stormachtige ontwikkeling door. In coronatijd snakt iedereen naar rust en ruimte en die vinden mensen hier. De duizendste kavel is inmiddels verkocht. Met circa 2500 hectare gaat het misschien wel om de grootste gebiedsontwikkeling van Nederland, ruim twee keer zo groot als Leidsche Rijn bij Utrecht en 25 keer de binnenstad van Groningen. Hoe een zieltogend project als feniks uit de as herrijst.

Directeur Jelle Dijkstra van Bureau Meerstad ontvangt me in zijn drijvende kantoor aan de Zijlkade, dat uitzicht biedt op het nieuw gegraven Woldmeer en de bouwactiviteiten rondom. De gemeente Groningen heeft hem hier gedetacheerd om leiding te geven aan het verzelfstandigde bedrijf dat de exploitatie van Meerstad verzorgt. Het bureau heeft de meeste benodigde know how in huis, zoals een civiel ingenieur, landschapsarchitecten, milieukundigen, archeologen, ecologen, IT-adviseurs, verkeerskundigen, stedenbouwkundigen, vastgoedjuristen, marketeers en verkoopadviseurs. De gemeente is enige aandeelhouder en stuurt op afstand. Daarover straks meer, maar eerst iets over de geschiedenis van dit project, dat in 2012 tijdens het dieptepunt van de economische crisis bijna kopje onder ging. Dit werd voorkomen door met bescheidener ambities genoegen te nemen.

Drie doelstellingen

Aan de kern van het plan is niets veranderd. Het combineert drie belangrijke doelstellingen: (aardgasvrije) woningbouw, waterberging en natuurbescherming, zoals nestkastlijnen voor vogels en vleermuizen. Dat alles in de directe nabijheid van de grote stad. Daarin verschilt Meerstad van Blauwestad, een eerder begonnen gebiedsontwikkeling op het Groningse platteland, ook rond een nieuw gegraven meer.

Voor de realisatie van Meerstad sloten vier publieke en vier private partijen in 2005 een samenwerkingsovereenkomst. Behalve hoofdstad Groningen deed buurgemeente Slochteren mee, evenals de provincie en de Rijksdienst Landelijk Gebied. De deelnemende marktpartijen en tevens grondeigenaren waren AM (nu VanWonen), Bouwinvest, Koop (nu Hanzevast) en Heijmans. De acht deelnemers verenigden zich in de Grondexploitatiemaatschappij Meerstad BV en kwamen met een uitgifteprogramma dat volgens directeur Jelle Dijkstra achteraf bezien te optimistisch was, zoals bijna alle plannen uit die tijd. Tot 2025 zouden er 10.000 huizen worden gebouwd.

Eilandwonen in aanbouw, Meerstad, Groningen. door Ard Bodewes (bron: Bureau Meerstad)

‘Eilandwonen in aanbouw, Meerstad, Groningen.’ door Ard Bodewes (bron: Bureau Meerstad)


De eerste woningen werden in 2011 opgeleverd, maar daarna stagneerde de vraag door de economische crisis. Tegenover de rentekosten van één miljoen euro per maand voor plan- en grondkosten stonden nauwelijks inkomsten. In 2012 besloten de aandeelhouders dat het zo niet verder kon. De partijen namen hun verlies en stopten met de samenwerking. De gemeente Groningen besloot daarop in haar eentje verder te gaan en een doorstart te maken. Ze nam de grondposities over van de marktpartijen, moest 80 à 100 miljoen euro verlies afboeken en maakte een bescheidener ontwikkelingsplan voor een kleiner grondgebied met circa 6500 woningen, waarvan de bouw over een langere periode wordt uitgesmeerd. Slochterdiep vormt nu de noordelijke begrenzing van de bouwplannen. Het gebied daarboven – aanvankelijk ook bestemd voor woningen – krijgt nu de bestemming van een zonnepark en een Hyperloop Testcentrum, een testcentrum voor een nieuwe duurzame manier van transport via buizen.

Met de afgehaakte marktpartijen sloot de gemeente bouwclaimovereenkomsten en met buurgemeente Slochteren een bestuursovereenkomst. In 2017 volgde een grenscorrectie, waardoor Meerstad geheel op Gronings grondgebied kwam te liggen. “Hierdoor is het project makkelijker aan te sturen”, zegt Dijkstra. “Zo is het praktischer dat alle bestemmingsplannen en bouwvergunningen nu via de gemeente Groningen lopen.”

De kracht van deze wijk is de landelijkheid vlakbij de stad

Belangstelling immens

Inmiddels zit de bouw weer in de lift. Dijkstra: “De belangstelling van huurders en kopers is immens. Er is drie, vier keer zoveel vraag als aanbod. De kracht van deze wijk is de landelijkheid vlakbij de stad. Behalve het meer is er veel openbaar groen, waar bewoners kunnen recreëren. De huizen zijn relatief groot. Daardoor trekken we veel jonge gezinnen, die vooral in deze coronatijd waarde hechten aan woon- en werkruimte in huis.”

Hofje in Meerstad, Groningen. door Ard Bodewes (bron: Bureau Meerstad)

‘Hofje in Meerstad, Groningen.’ door Ard Bodewes (bron: Bureau Meerstad)


Het woningbestand is divers. Aan het water grote villa’s op zelfbouwkavels. Verder twee-onder-één-kapwoningen, rijtjeshuizen, levensloopbestendige bungalows, appartementen en drijvende woningen. Twee scholen met tijdelijke huisvesting zijn in afwachting van een nieuw pand. Er zijn twee stranden aan “het schoonste zwemwater van Nederland” en er komen dit jaar twee horecagelegenheden. Een grote supermarkt en gezondheidscentrum zijn in ontwikkeling. Verder stelt Dijkstra bovenwijkse voorzieningen als een hotel en sportvelden in het vooruitzicht. Hij verwacht “dat de groei van het aantal inwoners en het recreatieve gebruik van het meer leiden tot meer initiatieven, zoals een watersportcentrum. Dat maakt van Meerstad een bestemming die ook niet-inwoners aanspreekt.”

Geen echt centrum

De keerzijde van de lintvormige bouw langs het meer is dat Meerstad geen echt centrum heeft. Tijdens een rondrit valt op hoe ruim de wijk is opgezet. Hoe dicht je ook bij Groningen bent, je waant je niet in de stad. Twee keer per uur rijdt er een bus tussen Meerstad en het centrum van Groningen, die er bijna een half uur over doet. Met de fiets gaat sneller. De bereikbaarheid per auto en fiets is uitstekend, zeker als over een paar jaar de aanleg van nieuwe toegangswegen, bruggen en viaducten is voltooid.

Is Meerstad een dorp of stad? Goeie vraag

“Meerstad is nu nog een dorp”, zegt Chris Adriaans (31), die we op straat aanspreken. Sinds een half jaar woont hij met vrouw en kind in een gekochte twee-onder-één-kapwoning. “Maar het wordt hier steeds groter en straks is het een gewone buitenwijk van Groningen.” Hij is opgegroeid in Drieborg, een Gronings dorp bij de Duitse grens. Hij heeft in de stad Groningen gestudeerd en is daarna met zijn vriendin voor het werk naar Utrecht verhuisd. Maar hij miste zijn familie in Groningen en zocht een combinatie van het platteland en de stad. Het wonen in Meerstad bevalt hem goed, behalve dat het er altijd waait en de wifi wegens al het beton van slechte kwaliteit is.

Is Meerstad een dorp of stad? “Goeie vraag”, zegt wethouder Roeland van der Schaaf, sinds 2012 verantwoordelijk voor de ontwikkeling van Meerstad. “Het is opgezet als uitbreidingswijk, maar als bewoners het een dorp noemen vind ik dat ook goed. Ik beschouw het als een gebied met meerdere woonplekken. Wonen, natuurontwikkeling, recreatie en landschapsontwikkeling komen hier samen.”

Meeroevers, Groingen. door Ard Bodewes (bron: Bureau Meerstad)

‘Meeroevers, Groingen.’ door Ard Bodewes (bron: Bureau Meerstad)


Dat zoveel mensen er nu willen wonen, betekent volgens hem dat het concept klopt. Toen Van der Schaaf in crisistijd aantrad als wethouder, stond hij voor de keuze om door te gaan of te stoppen met Meerstad. “Er gebeurde eerst helemaal niets. Na twee maanden dacht ik: kan er een keer iets open? We namen een groot risico met het besluit om door te gaan. Het duurt lang voordat we het verlies goedmaken, maar als we gestopt waren, was de schade groter geweest.”

Sociale woningbouw

Van der Schaaf roemt de diversiteit aan woonmilieus. De sociale woningbouw komt er met tien procent nog karig vanaf, maar ook dat zal veranderen, belooft de wethouder. “In het begin kon het project meer dan tien procent sociale woningbouw financieel niet aan, maar in de Eemskanaalzone hoop ik het aandeel naar 30 procent op te trekken. Op die plek gaan we meer verdichten in de richting van de stad Groningen.”

De gemeente Groningen is nu de enige aandeelhouder van de exploitatiemaatschappij. Waarom de uitvoering niet bij de gemeentelijke organisatie ondergebracht? Van der Schaaf: “Dan krijg je een ondoorzichtige vermenging van taken. Nu houdt een van onze concerndirecteuren als aandeelhouder de vinger aan de pols en ben ik bestuurlijk op afstand betrokken. Dat komt de slagvaardigheid ten goede.”

Wanneer is de gebiedsontwikkeling afgerond? Van der Schaaf: “We hebben nog zeker twintig jaar nodig. Maar we zijn de pioniersfase voorbij. Er komt ongetwijfeld nog wel eens een economische crisis, maar ik weet zeker dat Meerstad die overleeft.” Het point of no return is volgens hem bereikt.

Meerstad in het kort

Start plan: 2008; eerste bewoner in 2011

Oppervlakte totale plangebied: 2500 hectare.

Oppervlakte Woldmeer: 130 hectare. In de toekomst minimaal 300 hectare, nodig voor de waterberging. In elk geval groter dan het Paterswoldsemeer (270 hectare).

Aantal woningen: 6500 tot 7000

Deelgebieden:
1: Meerstad Midden-West (het huidige Meerstad met vier woonwijken): 1800 woningen

2: Eemskanaalzone deelgebied 4 (tussen de ringweg A7 en Meerstad Midden-West met 2100 woningen) verbindt het huidige Meerstad met de Stad Groningen) en

3: Meerstad Oost inclusief De Wierden. Het plangebied reikt tot aan Harkstede/Lageland. Hiervoor is nog geen plan. Aantal woningen/woningtypes: nog onbekend.

Realisatie:

710 woningen gebouwd en bewoond;

1024 kavels en projectmatige woningbouw verkocht.

Schatting 2021: verkoop van 350 kavels en woningen.

Aantal inwoners op 13 januari 2021: 2268

Woningtypes:

Drijvende woningen, sociale huurwoningen, vrij sector huurwoningen, woningen op zelfbouwkavels, woningen op eilandkavels, rijtjeswoningen, half-vrijstaande woningen, vrijstaande woningen, levensloopgeschikte woningen (appartementen, bungalows), herenhuizen, tiny houses, boothuizen.

Winkels/scholen:
2 basisscholen + opvang, horeca op twee stranden (zomer 2021), supermarkt (in ontwikkeling), sluisbuurt, dorpsplein met winkeltjes en horeca (in ontwikkeling).

Aantal bruggen: 8

Park: Naast het meer ligt Park Meerstad, een landkunstproject van 10 hectare en daarmee het grootste landkustproject van Nederland.

Wilt u reageren op dit artikel of een gastbijdrage voor Gebiedsontwikkeling.nu schrijven over een ander onderwerp? Bekijk dan hier de mogelijkheden.


Cover: ‘Meerstad, Groningen vanuit de lucht.’ door Koos Boertjens (bron: Bureau Meerstad)


simon kooistra pp

Door Simon Kooistra

Freelance journalist


Meest recent

Hans-Hugo Smit Column Cover door Esther Dijkstra (bron: Illustratie Esther Dijkstra, bewerkte foto Matthijs van Roon)

Hugo, Hoyte, Kate and the Donald

Meer regie, wie is er tegen? We houden van krachtige teksten en beelden. Maar laten we ons nog wel regisseren? Hans-Hugo Smit prijst Hugo de Jonge maar vreest voor de uitvoering van zijn wet Versterking Regie Volkshuisvesting.

Opinie

18 maart 2024

Hotel New York in Amsterdam door ColorMaker (bron: Shutterstock)

Stedelijke identiteit en gemeenschapsvorming op gemeentelijk niveau

Veel (lokale) bestuurders maken graag aanspraak op ‘stedelijke identiteit’. Maar wat hebben de bewoners aan zo’n beeld, kunnen zij samen met de bestuurders dan ook de stad maken? Planoloog Frank van den Beuken zocht het uit.

Analyse

18 maart 2024

Arnhem door Marcel Rommens (bron: shutterstock)

Gevraagd: buitenlands kapitaal om de Nederlandse woningbouwambities te realiseren

Om in de komende jaren voldoende middeldure woningen te bouwen, is buitenlands kapitaal nodig. Cushman & Wakefield onderzocht hoe het investeringsklimaat voor internationale institutionele beleggers verbeterd kan worden.

Onderzoek

15 maart 2024