Militair Museum Soesterberg: met gebiedsontwikkeling een verhaal vertellen

Goed opdrachtgeverschap

De prijs voor goed opdrachtgeverschap die Heijmans won draait om de samenwerking tussen opdrachtgever en ontwerper. De les van de wijze waarop Heijmans het opdrachtgeverschap invult (uit het juryrapport) is om vanuit een duidelijke toekomstvisie experts uit diverse (ontwerp) disciplines al vroeg in het vernieuwings- en ontwikkelingsproces van projecten te betrekken. Het bijeenbrengen van de juiste partners vormt de basis voor een hoogwaardig project op het gebied van design en technologie. Dit laat de waarde en duurzaamheid zien van de relatie tussen de ontwerper en het bedrijfsleven.

DBFMO

Heijmans werkte ruim een jaar aan het plan voor NMM, met een team van ruim honderd mensen. Daarin waren vrijwel alle disciplines van het bedrijf vertegenwoordigd. Bijzonder is dat het ministerie van Defensie het project volledig op kwaliteit heeft gegund. Defensie stelde een plafondprijs vast en kende geen extra punten toe aan inschrijving voor een lagere prijs. Door geen oplossingen voor te schrijven, maar alleen functie-eisen vast te stellen, werden marktpartijen uitgedaagd om met creatieve oplossingen te komen. Het langjarige contract omvat onderhoud, beheer en dienstverlening van zowel het museum als het omliggende landschapspark van 45 hectare. Ook de ontwikkeling en monitoring van natuurwaarden is onderdeel van de overeenkomst, gezien de bijzondere ligging van het gebied in het hart van de Utrechtse Heuvelrug. Een financiële prikkel zorgt voor kwaliteitsgarantie; de opdrachtnemer wordt gekort op de vergoeding als niet wordt geleverd volgens de prestatieafspraken. Op deze wijze wordt het ministerie van Defensie ontzorgd van niet-kernactiviteiten en is Heijmans verzekerd van langjarige projectbetrokkenheid.

Naast Defensie werkt Heijmans samen met vier regiopartijen: de provincie Utrecht, de gemeenten Zeist en Soest en Het Utrechts Landschap. Het Utrechts Landschap neemt volgend jaar naar verwachting het beheer van het terrein over. Naast publiek-private samenwerking is dus ook sprake van publiek-publieke samenwerking. Om van het project een gemeenschappelijk succes te maken in samenwerking met publieke partijen zijn goede onderlinge verhoudingen van groot belang, onderstreept Schellekens. Dit vraagt nieuwe competenties van betrokkenen; het is niet alleen bouwen, maar ook stakeholder-management.

Relatie gebouw en gebied

Dat het ministerie van Defensie opdracht gaf voor nieuwbouw van dit museum is bijzonder in deze tijd van bezuinigingen. Het museum vertelt het verhaal en illustreert het belang van de krijgsmacht, ‘zonder dat het een propagandamachine wordt’, aldus Schellekens. De collecties van het Militaire Luchtvaart Museum (voorheen in Soesterberg) en het Legermuseum (voorheen in Delft) worden hier tentoongesteld. De bouw is in januari 2013 gestart, waarbij de minister van Defensie de eerste bouwhandeling verrichte, en inmiddels in volle gang.

Het museum en parklandschap vormen een mini-gebiedsontwikkeling binnen de transformatie van de voormalige vliegbasis van in totaal 450 hectare tot Park Vliegbasis Soesterberg. De vliegbasis sloot circa 10 jaar geleden, waarna een groot deel van het terrein is verkocht aan de provincie Utrecht. Het gebied van het museum en parklandschap van 45 hectare is het enige deel dat nog in bezit is van Defensie.

Het museum vormt het hart van de ontwikkeling, op een prominente plek grenzend aan de voormalige start- en landingsbaan. Het gebouw bestaat uit een groot dak van 250 bij 100 meter waaronder vrij indeelbare ruimten en een buitenexpositie worden ontwikkeld. Het ontwerp van het parklandschap, het museum en de museale inrichting zijn met elkaar vervlochten. Het landschap wordt ondersteunend ingezet om het verhaal van de krijgsmacht te vertellen. Er worden exposities ingericht en er is ruimte voor evenementen. Relicten als een uitkijktorentje uit 1911 en een hangar uit de jaren ’20 worden in ere hersteld. Er wordt toegewerkt naar een gelijktijdige opening van het museum en het parklandschap in het najaar van 2014.

Het gros van de investering zit in het museum, daarnaast zijn er kosten voor o.a. sanering en de inrichting van het terrein. Deze kosten zijn voor Defensie. De kosten voor de transformatie van de voormalige vliegbasis naar Park Vliegbasis Soesterberg worden onder meer gedekt door de ontwikkeling van ca 300 woningen op een gebied binnen de gemeentegrenzen van Zeist. Dit gaat niet zonder slag of stoot; de marktsituatie en ingediende bezwaren zorgden voor vertraging. Toch heeft Schellekens vertrouwen in de doorgang van de woningontwikkeling, gezien de kwaliteit van de locatie. En nu door een uitspraak van de Raad van State het bestemmingsplan in april jl. onherroepelijk is verklaard, staat niets nog deze ontwikkeling in de weg.

Park Vliegbasis Soesterberg wordt een natuurgebied dat (in verband met de Ecologische hoofdstructuur (EHS)) deels toegankelijk wordt gemaakt voor fietsers en wandelaars. Daarmee wordt een voorheen gesloten gebied teruggegeven aan het publiek. Bij het museum, dat 200.000 bezoekers per jaar moet gaan trekken, komen een parkeervoorziening en infocentrum over het park. Schellekens trekt de parallel met Park de Hoge Veluwe: ‘Gezinnen komen op zondagmiddag voor het museum en een fietstocht door het park.’

Zie ook:

- Project Ontwikkeling Militaire Terreinen: 'verkocht wegens vrede'