Naar een circulaire economie, om te beginnen in Europa

Arnold Tukker is hoogleraar Industrial Ecology in Leiden en wetenschappelijk directeur van het Leiden-Delft-Erasmus Centre for Sustainability. In februari hield hij zijn inaugurele rede. De boodschap: sinds de jaren ’50 is de wereldbevolking exponentieel gegroeid en daarmee zijn ook de vraag naar grondstoffen en de uitstoot van emissies exponentieel gestegen. En nu, aan het begin van de 21e eeuw, zitten we in een situatie waarin we de komende 40 jaar radicale technologische en sociale oplossingen zullen moeten vinden.

Circulaire economie

Het Centre for Sustainability - waarin gepuzzeld wordt aan moleculaire reacties tot en met maatschappelijke toekomstverkenningen - wil bijdragen aan die radicale oplossingen, met onderzoek, onderwijs en door samenwerking met andere partijen. Het doel: de overgang van een lineaire naar een circulaire economie, waarin zowel biotische als abiotische grondstoffen niet worden opgemaakt of weggegooid maar in kringlopen blijven ronddraaien en steeds weer worden hergebruikt.

Want, zo rekende Tukker voor, dat is de enige manier om een zekere mate van economische  groei en verbetering van welvaart vol te houden en ook de nieuwe economieën in Azië en Afrika de levensstandaard te gunnen die wij nu hebben.

Minder lekken in de kringloop

Tukker: 'Een perpetuum mobile zullen we nooit kunnen worden, maar we kunnen er wel voor zorgen dat in de kringlopen van grondstoffen en producten zo weinig mogelijk lekken zitten. En daar komt veel en veel meer bij kijken dan recycling alleen. Alles grijpt in elkaar en voor een echte transitie moeten niet alleen alle radertjes van de economie verbonden zijn maar is ook op alle niveaus “omdenken” nodig over zaken als eigendom, consumptie, productie, afvalverwerking, R&D en verdienmodellen.'

Leiden-Delft-Erasmus

Op al die aspecten en invalshoeken richten zich even zovele wetenschappen. Dus ook die moeten op elkaar ingrijpen, nieuwe visies op hun vak ontwikkelen en op zijn minst van elkaar weten wat ze doen. Dat lijkt een open deur: als de wetenschap al niet samenwerkt, hoe kunnen we het dan van de hele wereld verwachten? Maar de praktijk is nog vaak anders. Daarom, zegt Tukker, is het zo belangrijk dat de drie universiteiten in Leiden, Delft en Rotterdam deze klus samen aanpakken.  

Tukker: ‘Fundamentele wetenschap, technologie en product design, onderzoek naar businessmodellen en bestuursmodellen, rekenmodellen voor levenscycli van producten: we hebben  al die wetenschappelijke velden nodig, we hebben ze ook allemaal in huis en werken op deelterreinen allang samen.  Alleen door dit nog breder en intensiever te doen kunnen we onze verantwoordelijkheid nemen voor de transitie naar de circulaire economie. Het is niet helemaal toevallig dat de Nationale Wetenschapsagenda over de route ‘Circulaire economie’ nu een tekst voorbereidt waarin zo’n integratie van disciplines centraal stelt.’

Lees hier de oratietekst van Arnold Tukker: ‘In kringetjes vooruit. De circulaire economie als recept voor duurzaamheid’.
Lees ook het enthousiasmerende interview van de Universiteit Leiden met Tukker: ‘Cirkeleconomie nodig om economie draaiende te houden’.

Advies voor de EU: Hoe kan Europa de ketens sluiten?

Europa neemt de overgang naar een circulaire economie  zeer serieus en heeft er in 2015 een actieplan op gezet. Maar hoe kan Europa het ratjetoe aan bestaande beleidsinstrumenten – waarbij de ene hand vaak niet weet wat de andere doet – efficiënter inzetten zodat de kringlopen minder lekken gaan vertonen? En hoe kan de EU haar lidstaten, ondernemers, en consumenten zo stimuleren, motiveren, faciliteren en reguleren dat een transitie naar een circulaire economie – die bottom-up allang aan de gang is – een flinke duw kan geven?

Nederland is dit jaar voorzitter van de EU, en in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu bracht het Centre for Sustainability een advies uit aan de Europese Commissie, na eerst zowel de Europese productketens als het Europese circulariteitsbeleid te hebben doorgelicht. Wat voor beleid is er al en welke instrumenten zijn er? is er voldoende samenhang, zijn er hiaten? Van vier productgroepen bekeken de onderzoekers de productketens en de lekken daarin: elektrische en elektronische apparaten, synthetische textiel, de bouwsector en hout. Het resulterende advies bevat zowel laaghangend fruit als meer visionaire aanbevelingen voor de  lange termijn.

 Een greep uit de tips voor Europa:

• Er is al heel veel beleid maar het is te versnipperd: integreer het door de hele productieketen heen
• Investeren in levensduur van producten is minstens zo belangrijk als investeren in afvalverwerking
• Het beleid is te veel top-down: stimuleer technologische experimenten en bottom-up dynamiek. Zorg dat de creatieve voorlopers kansen krijgen op ontwikkeling en opschaling
• Maak keuzes voor consumenten makkelijk met een glashelder label-systeem voor producten
• Maak om goed te kunnen prioriteren gebruik van onderzoek naar levenscycli van producten
• Belast niet arbeid maar grondstoffen

Lees het advies en het onderliggende onderzoek van het Centre for Sustainability: ‘Towards a circular products initiative in the EU’

Voor de liefhebber ook het Europese actieplan ‘Closing the Loop An EU action plan for the Circular Economy’

Bron: http://www.leiden-delft-erasmus-nieuwsbrief.nl