platform voor kennis, nieuws en debat
Door Friso de Zeeuw en Jos Feijtel
27 jul 2013 - Vrijwel geen enkele gemeente ontkomt er aan om te bezuinigen, ook op de personeelskosten. In een aantal gemeenten wordt daarbij de bewuste keuze gemaakt om “ontslakken” en bezuinigen te combineren. De ambelijke tijd die de organisatie kwijt is aan het toetsen van zelfgemaakte regels is er niet meer. En is er steeds minder tijd om nieuw beleid te formuleren. Ook bij ontslakken gaat hem om minder regels, minder toetsing en minder “beleid”.
Het in de loop van 30 jaar vastgelegde beleid waarin alle ambities en wensen zijn vastgelegd, is aan een forse zomerschoonmaak toe. Opnieuw beleid bijmaken zou tot de uitzonderingen moeten behoren. Let wel: die traditie is er nog steeds. Nog steeds is er vaak de behoefte om steeds weer nieuwe ambities als regels op te leggen bij gebiedsontwikkeling. Recent voorbeeld: collectieve warmteontwikkeling voorschrijven voor een nieuwe wijk, terwijl we daarmee alle betere opties die er lijken aan te komen, de pas afsnijden.
Maar er is ook een andere reflex die aanleiding blijkt voor nieuw beleid: zodra er ergens iets misgaat in de samenleving, is steevast de vraag: hoe voorkomen we dat een volgende keer? En dat leidt dan tot conclusie: “Daarop moeten we beleid op maken”. Het vinden van een dode wolf, is voor een Kamerlid aanleiding te vragen om beleid dat onze veiligheid tegen wolven kan garanderen. Een hittegolfje is aanleiding om te vragen om beleid dat er voor kan zorgen dat ouderen en kinderen genoeg drinken. Maar ook lokaal kennen we die reflex: een ongelukje met een wipkip en er komt een “veiligheidsnota gemeentelijke speelattributen”. De constatering dat er sprake is van leegstaande kantoorgebouwen leidt niet meteen tot overleg met de eigenaren over de vraag hoe een andere functie gefaciliteerd kan worden maar tot een “nota kantorenleegstand”. Eén archeologische vondst(je) wordt aanleiding voor de “Beleidsnota archeologie gemeente X” met ook weer de nodige regels.
We barsten van “Beleid” en we maken er nog steeds meer bij. Bijna elk incident krijgt een “beleidsreflex”. Als ambtenaren dat al niet zelf doen, dan is er nog wel een raadslid die vindt dat “hierop beleid moet worden ontwikkeld”.
Bezuinigen en Ontslakken kan goed hand in hand gaan.
1. Inventariseer welke eigen gemeentelijke beleidsnota’s, verordeningen, en andere vormen van regels er allemaal zijn. Dat kunnen er veel zijn. In sommige gemeenten telt het op tot meer dan 100 documenten. Voorbeelden: groenbeleidsplan/nota, nota geboden toegang, extra brandveiligheidseisen, evenementenbeleid, waterbeleidsplan, beleid externe veiligheid, parkeernota, GSM-mastenbeleid, hondenpoepbeleid, visie openbare ruimte, beleidsregels voor bluswater, bomenbeleid, afvalbeleid, fietsnota, lucht en mobiliteit, beleid bouwhinder, eigen, bovenwettelijke energie-eisen aan nieuwe woningen, precariobeleid, visie bedrijventerreinen, visie kantorenontwikkeling, visie binnenstad, visie winkelontwikkeling, visie erfgoed, taxibeleid, etc. etc. En dat allemaal naast voor gebiedsontwikkeling geijkte zaken als structuurvisie, stedenbouwkundig plan, bestemmingsplan, welstandsnota en beeldkwaliteitplannen.
2. Prioriteer: beperk regelgeving tot wat echt publieke waarden zijn.
3. Bekijk initiatieven bij gebiedsontwikkeling in de eerste plaats vanuit de vraag: vinden we dit maatschappelijk een belangrijk en wenselijk initiatief? Zo ja, doe er alles aan om het mogelijk te maken door eigen regels ter discussie te stellen, te relativeren en door verplichte regels zo flexibel mogelijk te hanteren.
Bij deze benadering moet het mogelijk zijn om gebiedsontwikkelings-initiatieven vlotter van start te laten gaan met aanzienlijk minder ambtelijke capaciteit. Dat levert een bijdrage aan de bezuinigingsdoelstellingen en is goed voor de investeringen in gebiedsontwikkeling. Ofwel: Less is more.
Friso de Zeeuw, praktijkhoogleraar gebiedsontwikkeling en Jos Feijtel, resp. voorzitter en secretaris van het Actieteam Ontslakken.
