Opinie In deze snel veranderende wereld faal je gegarandeerd als je geen risico neemt. Aldus Mark Zuckerberg. Wie?? De oprichter van Facebook. Punt is, als je niet mee verandert, dan sta je straks buiten spel. Darwin heeft er een theorie op gebouwd. En als je in die onzekerheid van verandering vooruit wilt, dan moet je een beroep doen op je intuïtie en risico’s nemen. En dat is dan weer door Einstein beweerd.
Er is hoop!
Regelreflex
Simpel toch. Als gemeente hoef je alleen maar wat lef te tonen en op je intuïtie te bouwen. Dan kom je er wel. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Gemeenten zijn hiërarchisch georganiseerd, gericht op consensus en op het voorkomen van kritiek van het steeds kritischer wordende electoraat. En besluiten dienen feitelijk goed te worden onderbouwd en bediscussieerd. Want dan krijg je immers goede besluiten. Het lijkt mij dan ook dat de organisatie, focus en overlegstructuur van een doorsnee gemeente niet helpt om snel in te spelen op veranderingen.
Het is ook lastig. Hoe ga je bijvoorbeeld om met de opkomst van particuliere verhuur van kamers aan toeristen via Airbnb? Als gemeente wil je graag dat toeristen in een veilige ruimte overnachten. En dat diezelfde toeristen belasting betalen. Dan is de verleiding groot om in een regelreflex te schieten zodra zoiets als Aribnb je verrast. Het is een reflex gericht op het voorkomen van risico’s, in plaats van het bouwen aan een innovatieve stad.
Innovatie
Maar er is hoop! Stel je bent de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Stel je wilt dat de kwaliteit van eten in lunchrooms op orde is. Hoe zou je dat dan aanpakken? Door regels op te stellen en deze te handhaven? Contoleren, berispen, boetes uitdelen, sluiten? Lijkt mij verstandig en noodzakelijk.
Er kan meer. Pas heeft de NVWA een app uitgebracht met de resultaten van hun controles. Als ik in de buurt zoek, dan zie ik dat lunchroom ‘Bij Mauce’ slecht scoort op de juiste omgang met voedsel en op hygiëne. Ongedierte bestrijden ze daar wel voortvarend. Overall kies ik toch liever voor een andere plek.
Het hoopvolle voor mij is dat de NVWA een nieuw kanaal gebruikt en met weinig middelen enorme druk uitoefent op de eigenaar van een lunchroom. Het zou toch mooi zijn als die eigenaar daardoor snel z’n zaken op orde brengt en zelf een nieuwe inspectie aanvraagt? Doel bereikt.
Als de NVWA zoiets kan, dan kunnen gemeenten dat ook. Daarbij flink geholpen door de decentralisatie van taken, bezuinigingen, meer druk op transparantie en meer participatie door burgers en ondernemers. Daardoor zullen gemeenten met minder genoegen moeten nemen. Minder collega’s, minder geld, minder tijd. En tegelijkertijd ook met meer. Meer werk en meer partijen om mee samen te werken.
Stap voor stap
Het lijkt mij simpelweg onmogelijk om alles bij het oude te laten. Deze veranderingen zijn complex en ingrijpend en vragen om een andere organisatie, focus en overlegstructuur.
Bij de gemeente Leidschendam-Voorburg is een begin gemaakt met het aanpassen aan die veranderingen. Geen prikklok maar resultaatafspraken, kortere besluiten in plaats van lappen tekst, een managementteam dat anderhalf jaar geleden bijna vijftig procent kleiner is geworden, wethouders die in een lokale lunchroom zitten om burgers te ontvangen. En over een maand de opening van een nieuw pand met flexplekken, Wi-FI en iPads.
Een andere aanpassing is de manier waarop we intern en naar de burger over de grote politieke projecten rapporteren. Door de rapportage en het onderliggende proces te stroomlijnen en te digitaliseren, kunnen we sneller en accurater rapporteren. Hoeveel sneller? In plaats van vijf weken kan dat nu in een spoedgeval in een half uur. De versnelling en transparantie leidt tot een andere sfeer en samenwerking. Zowel ambtelijk als tussen college en raad. In deze digitalisering zie ik verschillende KING-thema’s terugkomen, zoals waarstaatjegemeente.nl, bestuurskrachtontwikkeling en webcare.
Kleine stapjes? Misschien. Aan de andere kant: met veel kleine stapjes komen we er wel.
Léon de Bakker is projectcontroller bij de gemeente Leidschendam-Voorburg. Deze bijdrage is geschreven op persoonlijke titel.
Benieuwd hoe je zelf meer kunt handelen vanuit intuïtie en lef en tegelijkertijd grip krijgt op projecten? Hoe je ontsnapt aan de regelreflex en dikke stapels rapporten en voortgangsoverzichten?
Door Léon de Bakker
Projectcontroller bij de gemeente Leidschendam-Voorburg
