polycentric

Pleidooi voor polycentrische ontwikkeling van steden

26 april 2016

3 minuten

Meer dan de helft van de wereldbevolking woont in stedelijke nederzettingen, een aandeel dat in 2050 naar verwachting zal zijn toegenomen tot meer dan 65 procent. Een van de opgaven is om de groei van de stedelijke gebieden in goede banen te leiden. Veel agglomeraties ontwikkelen zich als meerkernige – zogeheten polycentrische – gebieden. Maar is dat economisch, sociaal en milieutechnisch gezien een goede ontwikkeling?

Veel recent ontwikkelde ruimtelijke plannen voor grote metropoolgebieden kennen een polycentrische ontwikkeling. Men wil daarmee een goed transportsysteem, een duurzaam milieu, betere toegang tot onderwijs, werkgelegenheid, voorzieningen en huisvesting bewerkstelligen. Een polycentrische ontwikkeling kan bovendien een brug slaan tussen ruimtelijke ontwikkeling en duurzame ontwikkeling. Jaume Masip Tresserra onderbouwt in zijn proefschrift, dat hij vandaag verdedigt,  de veronderstelde economische, sociale en milieutechnische effecten van polycentriciteit empirisch en gaat na hoe deze in de praktijk worden gerealiseerd.

Conceptvorming vernieuwen

Masip Tresserra heeft getracht de conceptvorming rondom polycentriciteit te vernieuwen door twee duidelijk te onderscheiden stromingen in de literatuur samen te brengen, te weten die over intra-urbane en inter-urbane polycentriciteit. Een betere integratie van deze stromingen kan de effectiviteit en haalbaarheid van polycentrische ontwikkelingsstrategieën in ruimtelijke plannen verbeteren. Ook is hij nagegaan hoe de opstellers van ruimtelijke plannen in Catalonië – een regio die al tientallen jaren een polycentrische ontwikkeling kent – in de praktijk zijn omgegaan met polycentrische ontwikkeling. De Metropoolregio Barcelona, waar circa 5 miljoen mensen wonen, maakt daar deel van uit.

Centra in metropoolgebieden herkennen

Dit promotieonderzoek  levert nog een andere belangrijke bijdrage op: een nieuwe methodologie voor de identificatie van centra in metropoolgebieden. Een simpele drempel zoals het aantal banen volstaat niet. De nieuwe methode bepaalt centra aan de hand van de mate waarin agglomeratievoordelen aanwezig zijn, dit in vergelijking tot de omgeving van het centrum. Bovendien houdt deze nieuwe, geteste methode rekening met de verschillende wijzen waarop centra kunnen ontstaan, namelijk via decentralisatie en via versmelting.

Minder CO2-uitstoot

Een polycentrische metropoolstructuur bevordert de prestaties van een metropolitaan gebied doordat het verplaatsingspatroon duurzamer is. Zo ook in Barcelona. De mensen die in de centra wonen of daar hun dagelijkse activiteiten hebben, maken meer gebruik van openbaar of niet-gemotoriseerd vervoer, terwijl hun reizen korter zijn, minder tijd kosten en minder CO2-uitstoot veroorzaken dan als ze niet in centra wonen of daar hun dagelijkse activiteiten niet uitoefenen. En de bevolking die in de nabijheid van centra woont, vertoont een duurzamer reispatroon dan degenen die verder weg wonen. Bovendien is ook het verplaatsingspatroon van mensen die tussen centra reizen duurzamer dan wanneer zij zich verplaatsen tussen perifere gebieden. Ze gebruiken vaker het openbaar vervoer en maken kortere verplaatsingen.

Inzet openbaar vervoer

Op basis van zijn berekende effecten van polycentriciteit op reisgedrag doet Masip Tresserra enkele aanbevelingen voor planners en beleidsmakers. Ontwikkel nieuwe netwerken van openbaar vervoer tussen centra, waardoor de geaggregeerde stedelijke omvang beter wordt benut en de economische agglomeratievoordelen zich sterker kunnen ontwikkelen. Ook pleit hij voor op vervoer gerichte compacte stadsontwikkeling in al bestaande centra zodat meer centrumbewoners agglomeratievoordelen benutten. De groei van gebieden die verder van centra liggen moet worden beperkt om de CO2-uitstoot van transport te verminderen. Wel houdt Masip Tresserra een slag om de arm: “De ene stad is de andere niet. Hou daarom rekening met de – geaggregeerde - omvang van centra en de nabijheid van centra.”

Meer informatie             

·        Proefschrift ‘Polycentricity, Performance and Planning. Concepts, Evidence and Policy in Barcelona, Catalonia.

·        Profiel Jaume Masip Tressera


Cover: ‘polycentric’



Meest recent

Dronefoto Hart van de Waalsprong door AM Gebiedsontwikkeling (bron: AM Gebiedsontwikkeling)

Stedelijkheid vanaf scratch, Hart van de Waalsprong laat zien hoe dat kan

Aan de noordkant van de Waal in Nijmegen kreeg de Waalsprong eindelijk haar centrumgebied, waar gestapeld bouwen in een compact stadsmilieu hand in hand gaat met een primaat voor fietsers en voetgangers.

Uitgelicht
Casus

2 juli 2025

Dudokhaken Amsterdam door Janine Schrijver (bron: Vanschagen Architecten)

RCE belicht dozijn naoorlogse wijken waar ‘erfgoedinclusief’ is verdicht

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) pleit bij het verdichten in naoorlogse wijken voor een zorgvuldige omgang met de bestaande ruimte. Een nieuwe publicatie brengt daartoe 12 voorbeeldprojecten in beeld.

Onderzoek

2 juli 2025

Mainz door Renson van Tilborg (bron: Renson van Tilborg)

Leeft de Rijn? Een ontdekkingstocht langs de rivier, op de fiets

Rivieren staan momenteel volop in de belangstelling en er is veel debat. Renson van Tilborg (ministerie van VRO) besloot de proef zelf op de som te nemen met de vraag: leeft de Rijn? Hij trapte stroomopwaarts en vervatte zijn ervaringen in een column

Uitgelicht
Verslag

1 juli 2025