Nieuws Er is geen ruimtelijke opgave meer te bedenken waar de provincie niet een rol van betekenis speelt. Mede door de decentralisatie van rijksbeleid en de toenemende noodzaak om op tal van terreinen gemeentelijk beleid beter af te stemmen, is de provincie sterker dan voorheen verantwoordelijk voor en betrokken bij de inrichting van onze ruimte.
Vitaliteit en identiteit zijn bij uitstek thema’s voor de provinciale overheid
De actualiteit van onderwerpen en thema’s wisselde in de loop der jaren. Toch zijn de rollen van de provincie in het fysiek ruimtelijk domein door de tijden heen niet zo sterk veranderd.
Uiteenlopende rollen
Dat is in de eerste plaats de kaderstellende rol, zoals vastgelegd in de structuurvisie en de daarmee gekoppelde instrumenten als de provinciale ruimtelijke verordening of de omgevingsverordening. Ze bieden het kader voor de gemeenten en projectuitvoering. Gemeenten hebben relatief veel beleidsvrijheid, maar soms moet de provincie correctief optreden. Dat laatste gebeurt momenteel in verschillende mate in elke provincie bij de planning van bouwlocaties voor wonen, werken en voorzieningen.
Ten tweede de investerende rol. De provincie is in vele projecten een belangrijke (mede)investeerder. Vanouds gebeurt dat bij natuurbeheer en bij provinciale hoofdinfrastructuur, zoals Waterdunen in Zeeland en de bouw van een nieuwe zeesluis bij IJmuiden laat zien, maar ook de aanpassing van tientallen provinciale autowegen in verband met de veiligheid, doorstroming en leefbaarheid. In het verlengde daarvan de stimulerende rol door subsidies en leningen. Subsidies en leningen tegen lage rente of andere aantrekkelijke voorwaarden helpen om projecten van de grond te tillen, het laatste zetje te geven om tot realisering over te kunnen gaan, of om vitale voorzieningen open te houden. Friesland doet dat bijvoorbeeld met een actieve rol op de woningmarkt en Groningen met de achtergestelde lening voor de realisatie van het OZG-ziekenhuis bij Scheemda.
Stimulator, verleider en verbinder
Die stimulerende rol vervullen provincies ook met het uitdragen van visie en ambitie. Niet meer als eenrichtingsverkeer maar in samenspraak met gemeenten en andere belanghebbenden. Brabants Mozaïek doet dat vooral samen met de gemeenten. Met Dijk van een Idee proberen ze in Flevoland aan burgers en ondernemers ideeën te ontlokken. Goede communicatie over en weer maakt de belangen van partijen helder en draagt bij tot realisering van projecten en een goede ruimtelijke inrichting. Tot slot de faciliterende rol. Bij gemeentegrensoverschrijdende dilemma’s en opgaven helpt de provincie om door boven de partijen te staan tot een oplossing te komen. Een belangrijk aspect van die faciliterende rol is dienstverlening in de vorm van ruimtelijk ontwerp, advies, informatie, onderzoek en het fungeren als vraagbaak.
Verschuiving in aanpak
Met de nieuwe Wet op de ruimtelijke ordening van 2008 is het accent bij het ruimtelijk beleid veel meer komen te liggen op overleg vooraf in plaats van goedkeuring achteraf. Alle provincies hebben dit vormgegeven in min of meer vaste overlegstructuren en in een andere manier van met elkaar omgaan. Zo spreken ze in Drenthe en Overijssel nadrukkelijk over ‘partners’ en staat gelijkwaardigheid voorop. Limburg betrekt de drie regio’s heel nadrukkelijk bij de vormgeving en uitvoering van het provinciaal omgevingsplan. In Zuid-Holland willen ze af van het denken in quota en contouren en krijgen gemeenten en andere partners veel ruimte voor hun beleid, mits dat verantwoordelijkheid uitstraalt en gedragen tot stand komt.
Deze ontwikkeling sluit aan bij een brede trend in de samenleving dat plaatselijke initiatiefnemers meer om ruimte voor hun plannen vragen. Participatie in het algemeen en die van burgers in het bijzonder is voor elke provincie een serieuze zaak geworden.
Toch lukt het lang niet altijd met een verbindende rol en een beminnelijke toon. Dan moeten gemeenten zich in het algemeen belang committeren aan gezamenlijke afspraken. Soms is het nodig ze tot de orde te roepen. Een aantal provincies loopt daar niet voor weg, zoals Utrecht laat zien met de kantorenlocaties en Gelderland met perifere, grootschalige detailhandel.
Hoe dan ook, in dit tijdperk van groei, stilstand en achteruitgang op economisch en demografisch gebied blijkt er sterke behoefte aan een overheid die de lijnen uitzet en bewaakt, het spel aanjaagt en verdeelt, zoals de ouderwetse spil van het voetbalelftal. De provincie als draaischijf van ons ruimtelijk beleid. In de verkiezingsmaand voor nieuwe provinciebesturen, laat ROmagazine zien hoe de twaalf provincies de uitdagingen oppakken.
Zie ook:
Cover: ‘2015.03.16_Provincies als spil in het ruimtelijk beleid_660’
