RIVM rapporten zorg

Intersectoraal samenwerken in de aanpak van gezondheidsachterstanden: Een onderzoek onder zestien gemeenten in Nederland*
Het aantal gemeenten dat aandacht besteedt aan integraal gezondheidsbeleid om de gezondheid van burgers te verbeteren of gezondheidsachterstanden terug te dringen is in de afgelopen jaren gestegen. De manier waarop sectoren binnen en buiten de volksgezondheidssector samenwerken om gezondheidsachterstanden aan te pakken verschilt echter per gemeente. In gemeenten zijn er wel mogelijkheden om de samenwerking te verbreden en intensiveren. Dit blijkt uit onderzoek van het RIVM naar de manier waarop zestien Nederlandse gemeenten gezondheidsachterstanden intersectoraal aanpakken. De bevindingen uit dit onderzoek kunnen gemeenten hierin ondersteunen.
Betere intersectorale samenwerking is een belangrijke voorwaarde om integraal gezondheidsbeleid uit te voeren. Dit is van belang om gezondheidsachterstanden terug te dringen, omdat deze nauw samenhangen met achterstanden op tal van andere terreinen. Denk daarbij aan een laag inkomen, werkloosheid, laag opleidingsniveau, ongunstige woon- en werkomstandigheden en ongezonde leefstijl. Om deze achterstanden te verbeteren is niet alleen de inzet van de volksgezondheidssector nodig, maar ook van daarbuiten, zoals onderwijs, ruimtelijke ordening en sport. De aanpak van gezondheidsachterstanden is nu nog vooral gericht op het tegengaan van een ongezonde leefstijl (waaronder overgewicht) en sociale uitsluiting, en het vergroten van de kwaliteit van zorg. De volksgezondheidssector werkt vooral samen met de sociale sectoren (jeugd, onderwijs, sport, sociale zaken) en minder met de fysieke sectoren (ruimte, wonen, milieu). In het onderzoek zijn verbeterpunten geformuleerd om intersectoraal samenwerken te bevorderen. Voorbeelden zijn: gezondheid laten aansluiten bij gemeentelijke prioriteiten (zoals participatie), de samenwerking met de fysieke sectoren uitbreiden, politiek en bestuurlijk draagvlak creëren, en stapsgewijs te werk gaan.

Beweging en veiligheid in de wijk - Handleiding 'bewegingsbevorderende en veilige wijken'
In veel gemeenten in Nederland ontstaan nieuwe wijken of worden oude wijken opnieuw ingericht. De inrichting van de wijk (ofwel woonomgeving) heeft in belangrijke mate invloed op de gezondheid en het gezondheidsgedrag van de inwoners, bijvoorbeeld op het gebied van de mogelijkheden voor bewegen of de sociale en fysieke veiligheid. Deze twee hangen nauw samen: in een verkeers- en sociaal veilige woonomgeving zullen mensen meer geneigd zijn te gaan bewegen. Een veilige woonomgeving nodigt uit tot fietsen en lopen; en actief bezig zijn is het gemakkelijkst vol te houden als het past binnen een dagelijkse routine. Dat maakt dat de inrichting van de wijk belangrijke aangrijpingspunten biedt voor gezondheidsbevordering. Door het RIVM is in de gemeente Voorhout een handleiding ontwikkeld en getoetst waarmee gemeenten een bewegingsbevorderende en veilige inrichting van wijken kunnen realiseren. De handleiding 'bewegingsbevorderende en veilige wijken' geeft stapsgewijs aan hoe een bewegingsbevorderende en veilige woonwijk kan ontstaan en geeft 50 aanbevelingen voor het inrichten van wijken. Deze handleiding is bestemd voor alle gemeenten in Nederland die in nieuwbouw- en herstructureringsplannen aandacht willen besteden aan het stimuleren van lichamelijke activiteit en veiligheid van de inwoners.

Effecten van beleidsmaatregelen buiten het volksgezondheidsdomein op de gezondheid. Een verkennende studie
Er zijn diverse op aanbod en spreiding van voorzieningen gerichte en juridische maatregelen, en enkele economische en communicatieve maatregelen buiten het volksgezondheidsdomein die de (determinanten van) gezondheid van de bevolking kunnen beïnvloeden. Een deel van deze maatregelen is nog niet, of slechts op kleine schaal, in Nederland ingevoerd en kan bij invoering potentieel gezondheidswinst opleveren.
Dit blijkt uit een verkennende literatuurstudie van het RIVM waarin onderzocht is wat het effect is van maatregelen buiten het volksgezondheidsdomein op de gezondheid van de bevolking. Van de meeste onderzochte maatregelen is de effectiviteit onvoldoende bekend. Dit komt omdat het niet onderzocht is of omdat de bewijslast voor effectiviteit inconsistent is. Veel kennis over effectiviteit komt uit het buitenland en het is nog onvoldoende bekend in hoeverre deze maatregelen ook in Nederland werkzaam zijn. Dit vergt dus nader onderzoek.
Gezondheid wordt beïnvloed door veel verschillende factoren, zoals omgevingskenmerken of economische en technologische ontwikkelingen, die buiten de scope van het volksgezondheidsbeleid vallen. Beleidsmaatregelen van andere sectoren kunnen daarom indirect een potentieel positief of negatief effect hebben op de gezondheid. Deze studie geeft geen inzicht in de relatieve bijdrage van de beleidsmaatregelen op gezondheid, omdat dit afhangt van de grootte van de effecten en de relatie tussen de determinant en gezondheid, maar het biedt wel inzicht in kansrijke samenwerkingsverbanden tussen de sector volksgezondheid en andere beleidssectoren die van invloed zijn op de gezondheid.