Opinie De tijd is voorbij dat gebiedsontwikkelingen op het platteland zonder slag of stoot doorgang vinden. Dat voorspelt promovendus Maarten Koreman, mede vanwege soortgelijke ontwikkelingen in de rest van Europa.
In de discussie over de dramatische gevolgen van de aardgaswinning op de bevolking van het Groningse platteland kwam de volgende opmerking meermaals terug: ‘In Amsterdam zou de overheid nooit zo te werk zijn gegaan!’
Dit idee over de omgang met plattelandsgebieden laat zien dat de overheid zich schijnbaar meer inzet voor (Rand)stadsbewoners dan voor anderen. De omgang met verzakkingen van huizen in Amsterdam toen de Noord-Zuidlijn werd aangelegd lijkt deze gedachte te bevestigen. Maar dit verschil roept ook de vraag op waarom er eerder zo weinig aandacht was voor Groningse zorgen. Waar was het harde tegengeluid vanuit het platteland?
Belangrijke gesprekspartner
In sommige Europese landen zien we dit tegengeluid al wat langer ontstaan. In Spanje verdedigt de partij Leeg Spanje de belangen van plattelandsbewoners. Na decennia van gebrek aan investeringen en bevolkingskrimp, organiseerden bewoners van de Spaanse plattelandsregio Teruel zich in de partij ‘Teruel bestaat.’ Deze partij won een zetel in het parlement tijdens de verkiezingen in 2019. Inmiddels is de partij hernoemd tot ‘Leeg Spanje’ en richt het zich op alle Spaanse plattelandsgebieden. Het probeert daarin de stem te laten horen van de mensen en gebieden die lang zijn ‘vergeten’ door de nationale politiek.
In Ierland is een ander voorbeeld te vinden. Grow Remote ondersteunt hier het werken op afstand van een kantoor. Het werd in 2018 opgericht als een WhatsApp-groep van mensen die betere werkomstandigheden zochten in hun thuiswerk op het Ierse platteland. Inmiddels is Grow Remote een grote sociale onderneming. Het legt connecties tussen gemeenschappen op het platteland, mensen die op afstand (willen) werken en bedrijven die personeel zoeken. Ook traint het organisaties hoe zij werken op afstand kunnen organiseren. Tijdens de coronapandemie groeide de aandacht voor werken op afstand, waardoor Grow Remote een belangrijke gesprekspartner werd voor de Ierse overheid. Deze kreeg hierdoor beter zicht op de behoeftes van werkenden op het platteland.
Meta
De voorbeelden in Spanje en Ierland laten zien dat het Europese platteland zich aan het emanciperen is. Bewoners eisen hun politieke rechten op en claimen een plek aan tafel. Ook in Nederland zien we deze ontwikkelingen. De boerenprotesten, het succes van de BoerBurgerBeweging, maar ook het verzet tegen megastallen en windmolens zijn slechts een paar voorbeelden.
Plattelandbewoners zullen zich meer gaan bemoeien met de inrichting van hun omgeving
Deze rurale emancipatie heeft ook gevolgen voor de gebiedsontwikkeling in Nederland. Plattelandbewoners zullen zich meer gaan bemoeien met de inrichting van hun omgeving. Lange tijd leken dingen in plattelandsgebieden vrij makkelijk te plannen. Denk bijvoorbeeld aan de gestage verdozing van Nederland in het afgelopen decennium. Distributiecentra en datacenters schoten als paddestoelen uit de grond. Maar de bewoners van Zeewolde keerden zich recent met succes tegen een nieuw datacenter van Meta in hun gemeente. Ze protesteerden en stemden bij de gemeenteraadsverkiezingen op de tegenstanders.
Overheen lopen
De gebiedsontwikkeling in Nederland krijgt waarschijnlijk vaker te maken met mondige plattelandsbewoners. Zomaar windmolens bouwen? Zomaar opnieuw gas gaan winnen? Het toestaan of juist verbieden van bouwen rond de dorpskern? Reken dan maar op een duidelijke mening vanuit de omgeving.
Juist in een tijd waarin de overheid grote ruimtelijke ambities heeft, is het belangrijk om rekening te houden met de mening en gevoelens van bewoners op het platteland. Dit kan natuurlijk door gebruik te maken van bestaande methoden voor participatie. We weten echter ook dat deze methoden sommige doelgroepen nauwelijks bereiken. Bedenk daarom ook hoe bijvoorbeeld jongeren en praktisch opgeleiden betrokken kunnen worden. Het belangrijkste is uiteindelijk om ook echt te luisteren en daadwerkelijk iets te doen met de kennis, ideeën en gevoelens van bewoners!
‘Niet alles kan overal’ was de duidelijke boodschap van de Commissie Remkes over de stikstofproblematiek. Dit geldt niet alleen voor de beperkingen in de milieugebruiksruimte waarmee gebiedsontwikkelaars te maken krijgen. Het geldt ook voor het maatschappelijke en politieke draagvlak. De tijd waarin over het platteland heen werd gelopen, zoals in Groningen, is voorbij. Het platteland emancipeert. Daarin zijn bewoners het juist niet altijd onderling eens, maar laat men zich in ieder geval meer horen. Het belang van het platteland en zijn bewoners zal in ieder geval een duidelijker positie krijgen in gebiedsontwikkelingen.
Cover: ‘Nederlands landschap, Friesland’ door larskuse (bron: shutterstock.com)
Wilt u reageren op dit artikel of een gastbijdrage voor Gebiedsontwikkeling.nu schrijven over een ander onderwerp? Bekijk dan hier de mogelijkheden.
Door Maarten Koreman
Promovendus aan de TU Delft op de toekomst van het platteland
